• Data: 2023-10-31 • Autor: Iryna Kowalczuk
Po śmierci rodzica, który nie pozostawił testamentu, pojawiają się pytania dotyczące postępowania spadkowego. Często spadkobiercy zmarłej osoby zastanawiają się, czy lepszym rozwiązaniem jest postępowanie spadkowe i dział spadku w sądzie czy u notariusza. W artykule obszernie wyjaśniamy te zagadnienia, przedstawiając różnice między obiema opcjami. Wątpliwości z tym związane postaramy się rozwiać na przykładzie sprawy, z jaką zgłosiła się do nas pani Anna.
Tato Anny zmarł przed 9 laty, nie zostawił testamentu. Zostawił wdowę i dwie córki. Panie jak dotąd nie przeprowadziłyśmy postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku, teraz zdecydowały się załatwić te formalności, ale nie bardzo widziały, od czego zacząć. Mama była zdecydowana przepisać dom wraz z działką po ojcu na córki, natomiast Anna wolałaby, aby dom rodzinny przypadł jej, ewentualnie jej córce. Jest skłonna spłacić siostrę. Pytanie dotyczyło więc przeprowadzenia postępowania spadkowego szybko i niedrogo. Pani Ania pytała, czy założenie sprawy u notariusza będzie tym szybszym i tańszym rozwiązaniem, czy może lepiej wnieść sprawę spadkową do sądu.
W pierwszej kolejności konieczne jest przeprowadzenie sprawy spadkowej po zmarłym ojcu, a następnie podział spadku, aby nieruchomość wraz z domem mogła przypaść konkretnym spadkobiercom.
Stwierdzenia nabycia spadku można dokonać zarówno w sądzie, jak i u notariusza, co skutkuje uzyskaniem tzw. aktu poświadczenia dziedziczenia.
Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku
Generalnie wnosząc do sądu sprawę o ustalenie praw do spadku, trzeba wymienić wszystkich spadkobierców, którzy dziedziczą.
Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym sąd stwierdza, kto dziedziczy spadek po spadkodawcy.
Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 100 zł.
Spadkobiercy mają także możliwość ustanowienia pełnomocnika, który będzie ich reprezentował w sądzie.
Zobacz również: Postępowanie spadkowe krok po kroku
Drugim sposobem na potwierdzenie przez spadkobiercę prawa do spadku jest notarialne poświadczenie dziedziczenia. Taki dokument ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.
Warto pamiętać, że akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz i nie ma tutaj znaczenia ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (jak to jest w postępowaniu sądowym).
Spadkobiercy nie muszą składać żadnych wniosków oraz pism procesowych. Muszą jednak spełnić następujące warunki:
Wybór notariusza zapewnia sprawne, szybkie, łatwiejsze, a przede wszystkim mniej sformalizowane przeprowadzenie sprawy spadkowej.
Na początek należy umówić się na spotkanie z notariuszem. Można to zrobić osobiście lub telefonicznie. Notariusz informuje o tym, jakie dokumenty trzeba ze sobą zabrać, aby móc poświadczyć dziedziczenie (m.in. akt zgonu spadkodawcy, akty urodzenia i małżeństwa potencjalnych spadkobierców, testament, gdy dziedziczenie jest na podstawie testamentu).
Notariusz w obecności spadkobierców sporządza protokół dziedziczenia (będzie to akt notarialny).
Stanie się tak tylko wtedy, gdy pomiędzy spadkobiercami nie będzie sporu o spadek (o to, kto jest spadkobiercą, a nie – jak podzielić poszczególne składniki spadku – to rozstrzyga inny akt, dotyczący działu spadku).
Zobacz również: Umowa o dział spadku u notariusza
Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia na podstawie protokołu dziedziczenia. Akt ten określa krąg spadkobierców oraz ich udziały w dziedziczonym majątku. Jednak akt ten nabiera mocy prawnej dopiero po zarejestrowaniu go w elektronicznym rejestrze poświadczeń dziedziczenia, co jest obowiązkiem notariusza.
Koszt notarialnego poświadczenia dziedziczenia wynosi 150 zł, na tę kwotę składa się 100 zł za protokół dziedziczenia i 50 zł za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia. Do tej sumy trzeba doliczyć 23% podatku VAT. Należy zaznaczyć, że opłata ta nie obejmuje kosztów związanych z wypisem aktów poświadczenia dziedziczenia.
Po stwierdzeniu nabycia spadku konieczne jest zgłoszenie tego faktu do urzędu skarbowego. Zgłoszenie nabycia spadku do urzędu skarbowego to obowiązek każdego spadkobiercy. Po śmierci spadkodawcy osoby, które dziedziczą majątkiem, muszą zgłosić to w odpowiednim urzędzie. Zgłoszenie ma na celu m.in. ustalenie ewentualnego zobowiązania do zapłaty podatku od spadku. Spadkobierca jest zobowiązany do złożenia deklaracji w ciągu 6 miesięcy od dnia nabycia spadku. Niezgłoszenie spadku w wymaganym terminie skutkuje utratą prawa do zwolnienia z podatku od spadków i darowizn spadkobierców z pierwszej grupy podatkowej.
Po zakończeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, konieczne jest przeprowadzenie kolejnego postępowania dotyczącego działu spadku i zniesienia współwłasności. W tym postępowaniu można określić, kto otrzyma nieruchomość na własność i kto będzie musiał zapłacić innym spadkobiercom za ich udziały.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, jeśli spadek przypada kilku spadkobiercom, majątek spadkowy podlega współwłasności w częściach ułamkowych. Dopóki współwłasność nie zostanie zniesiona lub nie zostanie dokonany podział spadku, spadkobiercy są współwłaścicielami majątku spadkowego (art. 1035 K.c.).
Dział spadku można dokonać na podstawie umowy między spadkobiercami lub na mocy orzeczenia sądu, na wniosek któregokolwiek z nich. W przypadku, gdy w spadku znajduje się nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 1037 K.c.).
Do przeprowadzenia działu spadku należy przedłożyć przede wszystkim postanowienie sądu bądź akt poświadczenia dziedziczenia stwierdzający nabycie spadku. Z dokumentów tych wynikać będzie krąg spadkobierców. Spadkobiercy do dokonania działu spadku powinni dostarczyć tytuły prawne spadkodawcy do poszczególnych składników majątku spadkowego, np. aktualny odpis księgi wieczystej, akt własności ziemi, akt uzyskania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość gruntowa, to oprócz aktualnego odpisu księgi wieczystej należy dołączyć aktualny wypis z rejestru gruntów, a gdy chodzi o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu bądź lokal stanowiący odrębną nieruchomość – zaświadczenie ze spółdzielni bądź od zarządcy nieruchomości o niezaleganiu w bieżących opłatach.
Zobacz również: Brak postępowania spadkowego
Do przeprowadzenia działu spadku należy przedłożyć przede wszystkim postanowienie sądu bądź akt poświadczenia dziedziczenia stwierdzający nabycie spadku. Z dokumentów tych wynikać będzie krąg spadkobierców. Spadkobiercy do dokonania działu spadku powinni dostarczyć tytuły prawne spadkodawcy do poszczególnych składników majątku spadkowego, np. aktualny odpis księgi wieczystej, akt własności ziemi, akt uzyskania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość gruntowa, to oprócz aktualnego odpisu księgi wieczystej należy dołączyć aktualny wypis z rejestru gruntów, a gdy chodzi o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu bądź lokal stanowiący odrębną nieruchomość – zaświadczenie ze spółdzielni bądź od zarządcy nieruchomości o niezaleganiu w bieżących opłatach.
Zobacz również: Mam postanowienie sądu o nabyciu spadku co dalej
Często zadawanym pytaniem jest, ile kosztuje postępowanie spadkowe u notariusza, odpowiedź na to pytanie znajduje się poniżej.
Koszty notarialne oblicza notariusz w zależności od tego, jaką stawkę przyjmie. Stawki określone są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.
Notarialny dział spadku jest szybszy i nie tak sformalizowany jak sądowy, ale jest równocześnie droższy.
W przypadku braku porozumienia między spadkobiercami co do podziału spadku można przeprowadzić postępowanie tylko przed sądem. W takiej sytuacji wniosek o dział spadku powinien zawierać:
Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, trzeba podać majątek, który ma być przedmiotem podziału.
W przypadku, gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy dostarczyć dowody potwierdzające, że nieruchomość była własnością spadkodawcy, włączając aktualny odpis z księgi wieczystej.
Sąd ma kilka sposobów podziału spadku:
Wniosek o dział spadku wiąże się z opłatą, która wynosi 500 zł, lub 300 zł w przypadku, gdy wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku. W przypadku, gdy wniosek zawiera żądanie zniesienia współwłasności, opłata wynosi 1000 zł, lub 600 zł w przypadku wniosku z projektem podziału. Ponadto sądowy dział spadku może być przeprowadzany, zarówno gdy pozostali spadkobiercy nie zgadzają się na proponowany podział, jak i w przypadku zgody wszystkich spadkobierców.
Jeśli w przypadku pani Ani pozostałe spadkobierczynie nie zgodzą się na zaproponowany przez nią sposób podziału spadku, wówczas sąd sam zdecyduje, jak spadek podzieli i komu on przypadnie ze spłatą lub też bez spłaty na rzecz pozostałych spadkobierców.
Dział spadku w sądzie: Po śmierci ojca Anna i jej siostra Maria stają się spadkobierczyniami wraz z ich matką. Chcąc rozpocząć formalne postępowanie spadkowe, składają w sądzie rejonowym wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, dołączając wszystkie wymagane dokumenty, w tym odpisy aktów urodzenia, małżeństwa i zgonu ojca. Po kilku miesiącach sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym stwierdza, że Anna, Maria i ich matka są spadkobierczyniami w udziałach po 1/3.
Dział spadku u notariusza: Anna, Maria i ich matka zamiast wybierać drogę sądową, decydują się na notarialne poświadczenie dziedziczenia. Notariusz informuje je o wymaganych dokumentach, które panie dostarczają i wszystkie trzy stawiają się w kancelarii notarialnej. Notariusz w ich obecności sporządza protokół dziedziczenia, a następnie akt poświadczenia dziedziczenia. Cała procedura jest szybsza i mniej sformalizowana niż postępowanie sądowe.
Dział spadku po stwierdzeniu nabycia spadku: Po stwierdzeniu nabycia spadku przez sąd Anna chce dokonać działu spadku tak, aby dom z działką przeszedł na nią, a w zamian chce spłacić siostrę. Mama chce oddać swój udział nieodpłatnie. Aby przeprowadzić taki dział, Anna, Maria i ich matka muszą zawrzeć umowę o dział spadku w formie aktu notarialnego, określając w niej warunki podziału i kwotę, jaką Anna zapłaci Marii w zamian za jej udział w spadku. Po sporządzeniu umowy spadek zostaje podzielony zgodnie z ustaleniami, a Anna staje się właścicielką domu z działką.
Uwaga: Przed podjęciem jakichkolwiek działań dotyczących spadku, warto skonsultować się z prawnikiem lub notariuszem, aby dowiedzieć się jak krok po kroku prawidłowo przeprowadzić wszystkie formalności i nie zapomnieć o czymś ważnym.
Wybór między notarialnym a sądowym działem spadku zależy od zgody spadkobierców oraz wartości majątku spadkowego. Notarialny dział jest szybszy i mniej formalny, ale droższy, podczas gdy sądowy jest tańszy, ale bardziej formalny i czasochłonny. Decyzja o wyborze odpowiedniego sposobu podziału spadku powinna być podjęta po dokładnym zrozumieniu procedur i kosztów związanych z każdym z tych rozwiązań.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie spadkowej? Jesteśmy, by Ci pomóc! Oferujemy porady prawne, analizę i przygotowanie pism z różnych dziedzin prawa, w tym sprawach spadkowych, nieruchomościach i innych. Nasz doświadczony zespół prawników zapewni Ci profesjonalne wsparcie i ochronę Twoich praw. Aby skorzystać z naszej pomocy, proszę opisać sprawę i zadać pytania w formularzu pod artykułem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej - Dz.U. 2004 nr 148 poz. 1564
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
