• Data: 2024-05-12 • Autor: Iryna Kowalczuk
W niniejszym artykule zajmiemy się zagadnieniem działu spadku i kosztów z nim związanych. Omówimy zarówno aspekty formalne związane z umową notarialną, jak i możliwości, jakie daje postępowanie sądowe, a także podpowiemy, jak przeprowadzić cały proces efektywnie pod kątem czasu i wydatków. Dodatkowo na przykładzie sprawy pana Henryka i jego syna poruszymy temat zbycia majątku spadkowego – co warto wiedzieć, gdy zechcemy przekazać część udziałów swojemu synowi, który z kolei pragnie obdarować swoją małżonkę. Czy są określone terminy, w których taka darowizna może zostać zrealizowana? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć, aby ułatwić Państwu nawigację po skomplikowanym terenie prawa spadkowego.
Żona pana Henryka zmarła, nie zostawiła testamentu, jej spadkobiercami są mąż i syn. Panowie przyjęli już spadek, składając oświadczenia przed sądem i uzyskując postanowienie o nabyciu spadku. Obecnie pragną przystąpić do działu spadku. Są zgodni co do sposobu podziału majątku: pan Henryk planuje przekazać synowi część swoich udziałów, aby syn mógł stać się jedynym właścicielem mieszkania należącego do spadku. Panowie chcieliby wiedzieć, jakie są koszty związane z działem spadku oraz jak można go przeprowadzić w sposób najbardziej ekonomiczny i efektywny. Pytają, czy po dokonaniu podziału syn będzie miał możliwość darowania mieszkania swojej żonie. Jeśli tak, to po jakim czasie od przyjęcia spadku będzie mógł dokonać darowizny. Czyli panowie chcieliby wiedzieć, jakie kroki prawne podjąć, aby cały proces przebiegł sprawnie i bez niepotrzebnych kosztów.
Skoro pan Henryk przeprowadził już postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej żonie, pozostaje więc postępowania o dział spadku. Ale już teraz jego syn, posiadając postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia spadku po mamie, może darować swoje udziały w spadku komu tylko chce. Jeżeli jednak pan Henryk chciałby przekazać swoje udziały synowi, może to zrobić w trakcie postępowania o dział spadku, a następnie syn będzie mógł wszystko darować żonie.
Zacznijmy od tego, że rzeczy nabyte w postępowaniu spadkowym stanowią współwłasność spadkobierców w częściach ułamkowych.
Przepisy Kodeksu cywilnego (w skrócie: K.c.) nie narzucają spadkobiercom żadnego terminu do pozostawania we wspólności, mimo że pozostawanie w tej wspólności jest stanem przejściowym, a co więcej, zgodnie z art. 220 K.c. w związku z art. 1035 K.c., roszczenie o dział spadku nie ulega przedawnieniu.
Do momentu podziału spadku wszyscy spadkobiercy są właścicielami całego spadku i wszystkich rzeczy wchodzących w skład spadku. Dział spadku przeprowadza się po to, aby przydzielić konkretne rzeczy (ruchomości i nieruchomości) konkretnym spadkobiercom.
Jeżeli między spadkobiercami nie ma sporu co do sposobu działu spadku, ewentualnych rozliczeń itp., najprostszym i najszybszym, ale z kolei droższym sposobem jest umowny dział spadku przeprowadzony w drodze umowy notarialnej u notariusza. Wprawdzie koszt notarialnego działu spadku będzie wyższy niż w przypadku postępowania sądowego, ale za to notariusz załatwi wszelkie formalności. Jednakże jest jeden warunek: u notariusza muszą się stawić wszyscy spadkobiercy osobiście. Nie można wystawić w swoim imieniu pełnomocnika.
Drugim ze sposobów dokonania działu spadku jest droga sądowa – takie postępowanie jest tańsze, ale może dłużej trwać. Wniosek o dział spadku ze zniesieniem współwłasności może złożyć każdy ze spadkobierców.
W postępowaniu spadkowym zarówno skład, jak i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd, który dokonuje tego na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania. Od właściwego ustalenia wartości majątku spadkowego zależy obliczenie wielkości poszczególnych sched spadkowych przypadających na rzecz poszczególnych spadkobierców.
We wniosku o dział spadku (który składa się do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli tego nie można ustalić – ze względu na położenie majątku spadkowego) można zaproponować sposób dokonania podziału majątku. Można wyróżnić trzy sposoby działu spadku:
Przy zgodnym dziale spadku w zasadzie sąd związany jest sposobem podziału podanym przez spadkobierców we wniosku. Może on od tego odstąpić jedynie wtedy, gdy występuje sprzeczność proponowanego podziału z prawem, zasadami współżycia społecznego albo też podział naruszałby w sposób rażący interesy osób uprawnionych. Jeśli uczestnicy postępowania nie wypracowali zgodnego projektu podziału spadku, sąd powinien dokonać działu z uwzględnieniem składu dzielonego spadku oraz interesów poszczególnych spadkobierców.
Wysokość opłaty sądowej w sprawie o dział spadku wynosi (zgodnie z art. 51 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych):
Jak widać, gdyby przy dziale spadku uznać za najważniejsze kryterium koszty, to z pewnością tańszą opcją będzie postępowanie działowe w sądzie. We wniosku należy wskazać wszystkie składniki majątku spadkowego wraz z podaniem ich wartości oraz sposobem zgodnego podziału. Jeżeli z kolei zależy nam na szybkim przeprowadzeniu postępowania, to najlepiej przeprowadzić je przed notariuszem.
Podsumowując – syn pana Henryka będzie mógł darować żonie majątek uzyskany w wyniku działu spadku w każdym czasie.
Przykład obliczenia kosztów notarialnych
Pan Jan i jego syn, jako spadkobiercy, postanowili podzielić spadek o wartości 200 000 zł w kancelarii notarialnej. Zgodnie z maksymalnymi stawkami taksy notarialnej koszt takiej usługi wyniesie 1010 zł plus 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000 zł, co daje dodatkowe 560 zł. Po doliczeniu 23% VAT całkowity koszt wyniesie ok. 1930,60 zł.
Przykład podziału spadku drogą sądową
siostry Kasia i Ania nie mogą dojść do porozumienia co do podziału mieszkania po rodzicach. Zdecydowały się na postępowanie sądowe. Składając wniosek o dział spadku bez zgodnego projektu podziału, będą musiały uiścić opłatę sądową w wysokości 500 zł.
Przykład darowizny po dziale spadku
Po podziale majątku spadkowego wartości 150,000 zł, gdzie syn otrzymał mieszkanie, chce on przekazać je w darowiźnie swojej żonie. Jeśli darowizna zostanie dokonana w ciągu 6 miesięcy od podziału spadku, syn skorzysta z ulgi podatkowej, ponieważ transakcja ta zostanie przeprowadzona pomiędzy najbliższymi członkami rodziny. ten przykład jest całkowicie błędny!!! Ja go piszę na nowo zmieniając fakty, bo nie da się tego po prostu poprawić: Po dziale spadku synowi przypadło mieszkanie o wartości ok. 150 000 zł. Zdecydował się je przekazać żonie w formie umowy darowizny. Małżonka musi pamiętać, aby w ciągu 6 miesięcy od podpisania aktu zgłosić tę darowiznę do urzędu skarbowego. Dzięki temu skorzysta ze zwolnienia w podatku od spadków i darowizn.
Dział spadku może być realizowany na dwa sposoby: przez umowę notarialną lub w drodze postępowania sądowego. Wybór metody zależy od sytuacji rodzinnej, zgody między spadkobiercami oraz wagi, jaką przykładamy do kosztów i czasu trwania całego procesu. W przypadku zgody co do podziału majątku spadkowego dział spadku za pośrednictwem notariusza można przeprowadzić bardzo szybko, ale będzie drożej. Postępowanie sądowe zapewne potrwa dłużej, lecz będzie ekonomicznie korzystniejsze, zwłaszcza gdy spadkobiercy zgłoszą zgodny projekt działu spadku.
Majątek spadkowy w wyniku działu spadku zyskuje już konkretnych właścicieli, którzy mogą nim rozporządzać samodzielnie, zgodnie ze swą wolą. Można go np. darować, co często jest praktykowane w rodzinach, gdyż darowizna między osobami bliskimi korzysta ze zwolnienia z podatku, o ile zostanie w terminie zgłoszona do urzędu skarbowego. W przypadku sporu co do podziału majątku spadkowego albo ewentualnego zbycia tego majątku na rzecz innej osoby, np. w formie darowizny, zaleca się konsultację z prawnikiem lub notariuszem, aby proces ten był zgodny z prawem, a jednocześnie korzystny dla wszystkich stron.
Stojąc przed wyzwaniem, jakim jest rozwiązanie spraw związanych z działem spadku, pragniemy zapewnić, że jesteśmy otwarci na Państwa potrzeby i pytania. Nasz zespół oferuje kompleksowe porady prawne, które ułatwią Państwu nawigację przez proces podziału majątku po zmarłych bliskich, zapewniając przy tym spokój umysłu oraz gwarancję bezpieczeństwa prawnego. Zachęcamy do skontaktowania się z nami poprzez formularz kontaktowy poniżej.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej - Dz.U. 2004 nr 148 poz. 1564
3. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
