Postępowanie spadkowe krok po kroku

Zmarła nasza mama. Wraz z ojcem była współwłaścicielką mieszkania spółdzielczego własnościowego. Mama miała w kilku bankach zadłużenie. Siostra zgłosiła zgon do banków i ponoć odsetki już nie narastają. Powiedzieli, że teraz trzeba czekać na pismo z sądu, bo podobno banki zgłaszają o dział spadku. Jak to naprawdę wygląda, czy nie trzeba osobiście zgłosić do sądu o ustalenie spadkobierców i dział spadku? Drugi problem dotyczy ojca – alkoholika, to człowiek trudny. Razem z siostrą uważamy, że najlepszym rozwiązaniem byłaby sprzedaż mieszkania, aby ojciec nie zdążył go zadłużyć. Chcemy, aby nas spłacił, a sam kupił sobie mniejsze mieszkanie. Czyli zależy nam na instrukcji: jak przeprowadzić postępowanie spadkowe krok po kroku, aby otrzymać swoją część spadku zanim ojciec go roztrwoni? Chciałbym również wiedzieć, co z zadłużeniem bankowym, kto jest zobowiązany do spłaty i w jakich częściach?

Kto może założyć sprawę spadkową?

Przede wszystkim nie musi Pan czekać na to, aby to banki pierwsze zakładały sprawę spadkową po Pańskiej mamie. Może to równie dobrze zrobić Pan, jak i każdy z pozostałych spadkobierców. Przedstawię teraz czynności, jakie należy podjąć, aby uregulować sprawy spadkowe po Pana mamie.

Po osobie zmarłej należy przeprowadzić:

1. postępowanie spadkowe, czyli uzyskać potwierdzenie nabycia spadku po zmarłym, o czym poniżej w mojej odpowiedzi;
2. dział spadku pomiędzy spadkobiercami.

Przeprowadzenie postępowania spadkowego przed notariuszem

U notariusza muszą stawić się wszyscy spadkobiercy ustawowi osobiście (czyli Pan, siostra i ojciec), wówczas notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia.

Obowiązkowym warunkiem przeprowadzenia postępowania spadkowego u notariusza jest osobiste stawiennictwo jednocześnie wszystkich spadkobierców. Inaczej niż w postępowaniu sądowym, nie ma tu możliwości, aby któryś ze spadkobierców działał przez pełnomocnika.

Proszę liczyć się z tym, że notariusz zatrzyma złożone dokumenty.

Po przedłożeniu wyżej wskazanych dokumentów wybranemu notariuszowi trzeba się umówić z tym notariuszem na termin dokonania poświadczenia dziedziczenia – zazwyczaj termin potrzebny notariuszowi na przygotowanie tej czynności nie przekracza kilku dni. Ponieważ zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie wymaga on dodatkowego czasu dla swej skuteczności – jest skuteczny od chwili zarejestrowania go przez notariusza w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia (RAPD), co następuje bezpośrednio po jego sporządzeniu.

Zobacz również: Jak założyć sprawę spadkową w sądzie?

Postępowanie spadkowe przed sądem

Postępowanie spadkowe można przeprowadzić także w sądzie. Jest to droga znacznie tańsza od notarialnej, ale sprawy zwykle trwają dłużej. Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej mamie może wnieść każdy ze spadkobierców. Sądem właściwym jest sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania zmarłej.

Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku. Sąd na tym etapie nie dzieli jeszcze spadku między spadkobierców, a jedynie ustala, kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy.

Są zatem do wyboru dwie drogi: notarialna albo sądowa. Postępowanie przed notariuszem jest droższe, ale wszystko można załatwić bardzo szybko, praktycznie w jeden dzień, natomiast postępowanie przed sądem jest tańsze, ale trwa dłużej. Ważne jest również to, że przed notariuszem muszą się stawić wszyscy spadkobiercy osobiście.

Postępowanie o dział spadku

Gdy już spadkobiercy będą w posiadaniu sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, wówczas mogą przeprowadzić dział spadku, w trakcie którego zostanie dokonany podział rzeczy wchodzących w skład spadku pomiędzy spadkobierców, jak również dokonają się pomiędzy nimi rozliczenia poniesionych wydatków na przedmioty spadkowe.
Dział spadku można przeprowadzić albo umownie (wszyscy spadkobiercy zgadzają się na wspólny podział) albo w braku umowy o podziale zadecyduje sąd.

Przeprowadzenie umownego działu spadku jest możliwe tylko w sytuacji, kiedy istnieje zgoda wszystkich spadkobierców co do dokonania działu spadku. Wszyscy spadkobiercy muszą się zgodzić co do warunków i sposobu działu. Jeżeli choćby jeden ze spadkobierców nie wyrazi zgody na dokonanie umownego działu spadku, zawarcie umowy nie będzie możliwe i sprawę rozstrzygnie sąd.
Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych sąd powoła biegłego.
Postępowanie o dział spadku toczy się w trybie nieprocesowym przed sądem spadku, tj. przed sądem rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Wniosek o dział spadku powinien dotyczyć całego spadku. Tylko jeśli istnieją ważne przyczyny, można ograniczyć postępowanie spadkowe do części spadku. Pod względem formy wniosek musi odpowiadać pozwowi, co oznacza, że powinien być sporządzony na piśmie i zawierać treści wymienione w art. 187 Kodeksu postępowania cywilnego. Należy w nim wskazać wszystkich uczestników postępowania tj. spadkobierców bądź ich następców oraz zapisobierców.

Sąd może dokonać działu spadku na trzy sposoby:

1. Przez podział fizyczny przedmiotów wchodzących w skład spadku, co oznacza, że poszczególne przedmioty zostają podzielone i przyznane spadkobiercom według wielkości ich udziałów w spadku. Jeżeli nie doprowadzi to do zniszczenia rzeczy, można również podzielić pojedynczą rzecz wchodzącą w skład spadku. W ramach tego podziału dopuszczalne jest ustalenie dopłat na rzecz niektórych spadkobierców, jeżeli nie da się podzielić spadku tak, aby wartość przedmiotów przyznanych spadkobiercą była równa udziałowi w spadku.
2. Przez przyznanie niektórych przedmiotów ze spadku jednemu albo kilku spadkobiercom z ustaleniem obowiązków spłat na rzecz pozostałych spadkobierców lub bez takich spłat.
3. Przez podział cywilny składników majątkowych, co oznacza sprzedaż majątku spadkowego i podział uzyskanych ze sprzedaży środków pomiędzy spadkobierców według wielkości ich schedy spadkowej.

Jak zatem Pan widzi, po śmierci mamy w pierwszej kolejności musi zostać przeprowadzone postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Z kolei w trakcie postępowania o dział spadku macie Państwo jako spadkobiercy praktycznie dowolność co do jego podziału. Jeżeli będzie między Wami zgoda, to sprawa powinna zakończyć się w miarę szybko. Może Pan wraz z siostrą np. przekazać swoje udziały w spadku, a co za tym idzie, również w mieszkaniu, na ojca, który następnie aktem notarialnym może to mieszkanie sprzedać i darować Panu i siostrze pieniądze. Z tym że dla lepszej ochrony Pana interesów radziłabym nie przekazywać swych udziałów w mieszkaniu na ojca, a po prostu po przeprowadzeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, gdy już sąd ustali Państwa udziały w spadku po mamie, sprzedać od razu mieszkanie, zawierając z kupującym umowę w formie aktu notarialnego. Wówczas będziecie wszyscy Państwo, czyli Pan, siostra i ojciec, musieli stawić się u notariusza wraz z kupującym, aby dokonać sprzedaży. Jeżeli macie Państwo zamiar sprzedać nieruchomość, to dział spadku nie jest potrzebny, byłby on wymagany tylko wówczas, gdybyście Państwo chcieli przekazać swoje udziały w spadku na rzecz np. tylko jednego spadkobiercy.

Spadek a zobowiązania bankowe spadkodawcy

Co się tyczy zadłużenia Pana mamy w banku, to należy mieć na uwadze, że po śmierci danej osoby w skład spadku po niej wchodzą nie tylko aktywa, ale i pasywa, czyli długi. Państwo jako spadkobiercy będziecie zatem odpowiedzialni całym swoim osobistym majątkiem za długi zmarłej stosownie do wysokości udziałów, które macie w spadku. Skoro po Pana mamie dziedziczy Pan, siostra oraz ojciec, to każdemu przypadnie udział po 1/3 w spadku i w takiej też wysokości będziecie Państwo odpowiedzialni za spłatę długów zmarłej.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.