Ustanowienie kuratora dla osoby chorej w celu odrzucenia spadku

Odrzucenie spadku w imieniu chorego spadkobiercy

Zgodnie z art. 1020 Kodeksu cywilnego „spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku”. W konsekwencji prowadzi to do sytuacji, gdy w miejsce takiego spadkobiercy wchodzą osoby kolejno uprawnione do dziedziczenia, według reguł opisanych dla dziedziczenia ustawowego. Dlatego, aby uniknąć odpowiedzialności za ewentualne długi spadkowe spadkobiercy, wszystkie osoby kolejno uprawnione do dziedziczenia winny ten spadek odrzucić.

W przypadku, gdy dziedziczenie dochodzi do dziadków spadkobiercy, Kodeks cywilny przewiduje następujące reguły:

1. W przypadku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy, wówczas dziedziczą oni w częściach równych,
2. Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku (a tak traktowane są osoby, które odrzuciły spadek), udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym (czyli pozostałym poza rodzicami spadkodawcy dzieciom). Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy.
3. W przypadku braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

W przypadku zatem, gdy dziadkowie odrzucają spadek po wnuku, ich udział spadkowy przypada w istocie rodzeństwu rodziców spadkodawcy. Chcąc uniknąć odpowiedzialności za długi spadkowe, także oni winni spadek odrzucić. Nie są uprawnione do dziedziczenia dzieci rodzeństwa spadkodawcy. Jeśli któreś z nich nie dożyło otwarcia spadku (lub spadek odrzuciło), udział spadkowy zmarłego dziadka, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

Jeśli ktokolwiek ze spadkodawców nie może złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku, a zachodzi taka konieczność, należy rozważyć, czy dana sytuacja podlega pod możliwość ubezwłasnowolnienia tej osoby, czy też jedynie wymaga ustanowienia kuratora, który zadba o jej sprawy.

Instytucja ubezwłasnowolnienia dotyczy sytuacji, gdy osoba pełnoletnia lub ta, która ukończyła 13 lat, wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

Zobacz również: Kurator dla spadkobiercy nieznanego z miejsca pobytu

Ustanowienie kuratora dla osoby niepełnosprawnej

Kuratora dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy. Zgodnie z utrwaloną opinią doktryny i orzecznictwa sądów chodzi tu o różne okoliczności życiowe, w których osoba fizyczna nie czuje się na siłach prowadzić wszelkich lub niektórych swoich spraw, aczkolwiek jest osobą mającą pełną zdolność do czynności prawnych i nie zachodzą przesłanki do jej ubezwłasnowolnienia (tak S. Kalus, Komentarz do art. 895 Krio, LexPolonica). Dotyczy to zatem wszystkich tych sytuacji, gdy zachodzi konieczność ustanowienia kuratora dla osoby potrzebującej ochrony, kogoś, kto zadba o jej interesy, ponieważ sama nie jest w stanie. W szczególności kuratora dla osoby ułomnej powołuje się dla osoby, która wprawdzie ma pełną zdolność do czynności prawnych, jednak ze względu na swą ułomność (osoba głucha, niema, niewidoma, w inny sposób chora obłożnie, kaleka, osoba nieporadna z powodu podeszłego wieku) potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich wszystkich spraw lub spraw określonego rodzaju.

Kurator ma prawo dokonywać czynności związanych z zakresem ustalonym przez sąd. Jednak w przypadku dokonywania czynności dotyczących majątku osoby, która znajduje się pod jego kuratelą, przekraczających zwykły zarząd, musi uzyskać odrębną zgodę na tę czynność. Za taką czynność uważa się złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Przenosząc powyższe rozważania na przedstawioną przez Pana sytuację, należy uznać, że dla mamy należałoby ustanowić kuratora dla osoby niepełnosprawnej. W jej przypadku nie zachodzą przesłanki do ubezwłasnowolnienia. Pomimo braku kontaktu z otoczeniem jej niemożność działania nie wynika z choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, ale raczej ze stanu fizycznego. W takim przypadku należy do sądu rodzinnego i opiekuńczego sąd rejonowy miejsca pobytu mamy) złożyć wniosek o ustanowienie dla niej kuratora do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. We wniosku takim zawarty jest jednocześnie wniosek o wyrażenie zgody na dokonanie tej czynności. Kuratorem powinni być w pierwszej kolejności jej małżonek, rodzice lub inna osoba z rodziny. Ewentualnie może to być osoba zaufana wskazana przez rodzinę.

Do wniosku należy dołączyć dokumenty świadczące o pokrewieństwie ze zmarłym, akt zgonu (odpis), dokumenty poświadczające stan teściowej oraz dowody uzasadniające konieczność odrzucenia spadku. Wniosek podlega opłacie w wysokości 40 zł. Ustanowiony kurator może złożyć oświadczenie o odrzuceniu przed sądem rejonowym lub u notariusza.

Analizując przepisy dotyczące dziedziczenia przez dziadków spadkodawcy i wstępowania w ich miejsce ich zstępnych, należy dojść do wniosku, że jeśli wszyscy dziadkowie odrzucą spadek po Państwa synu, to dla własnego bezpieczeństwa także Państwa rodzeństwo winno złożyć takie oświadczenia.

Zobacz również: Zgoda sądu na przyjęcie spadku przez ubezwłasnowolnionego

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.