Ubezwłasnowolniony spadkobierca

Opiekun prawny ubezwłasnowolnionego spadkobiercy

Określenie „opiekun prawny” wskazuje na ubezwłasnowolnienie jednej z sióstr – art. 13 Kodeksu cywilnego (K.c.); w przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego (art. 16 K.c.) ustanawiany jest kurator. Ubezwłasnowolniona siostra nie ma pełnej zdolności prawnej – ubezwłasnowolnienie całkowite skutkuje brakiem zdolności do czynności prawnych, zaś osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych; przepisy o zdolności do czynności prawnych zawarto w art. 10 i następnych K.c. Sprawowanie funkcji opiekuna prawnego lub kuratora podlega nadzorowi „sądu opiekuńczego” (określonego wydziału w miejscowo właściwym sądzie rejonowym). Niezależnie od rodzaju ubezwłasnowolnienia, ubezwłasnowolnioną siostrę w różnych sprawach (oprócz jakichś drobnych sprawunków, jeżeli jest w stanie je robić) powinien reprezentować przedstawiciel ustawowy. Na ogół przedstawicielem ustawowym człowieka ubezwłasnowolnionego jest ustanowiony dla niego opiekun albo kurator (zależnie od rodzaju ubezwłasnowolnienia), jednak niekiedy „sąd opiekuńczy” powinien ustanowić kuratora w celu dokonania określonych czynności lub załatwienia określonych spraw. Te reguły ogólne tyczą się, między innymi, załatwiania „spraw spadkowych”.

W Polsce na ogół ma miejsce dwuetapowe załatwianie „spraw spadkowych” – zwłaszcza wtedy, gdy dziedziczy więcej niż jedna osoba.

Zobacz również: Czy osoba ubezwłasnowolniona może dziedziczyć?

Stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku

Wpierw powinno dojść do stwierdzenia nabycia spadku, a następnie może mieć miejsce dział spadku (art. 1037 i następne K.c.). Od stosunkowo niedawna stwierdzenie nabycia spadku może zostać dokonane przez sporządzenie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia (art. 95a i następne Prawa o notariacie). Dotyczące „spraw spadkowych” przepisy proceduralne (głównie dotyczące drogi sądowej) zawarto w art. 627 i następnych Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.); przy działach spadku można stosować przepisy o zniesieniu współwłasności.

Z uwagi na art. 926 K.c., testament i dziedziczenie testamentowe (art. 941 i następne K.c.) ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym (art. 931 i następne K.c.). Jeżeli nie zostały sporządzone testamenty (co warto sprawdzić), to mają miejsce dwa dziedziczenia ustawowe – dwa, ponieważ po każdym człowieku (także pozostawiającym po sobie małżonka) pozostaje odrębny spadek. Skrócone ujęcie (widoczne w przedstawionym opisie sytuacji) może wskazywać na dziedziczenie przez troje rodzeństwa (zwłaszcza w przypadku dziedziczenia ustawowego), ale stwierdzenia nabycia spadku (dotyczące dwóch spadków) powinny wskazywać, kto dziedziczy i jakie są udziały poszczególnych spadkobierców w każdym ze spadków. Po rodzicu zmarłym wcześniej dziedziczą z ustawy (art. 931 K.c.): owdowiały małżonek oraz troje rodzeństwa – 4 osoby, a więc ma miejsce dziedziczenie po 1/4 (co wynika z art. 931 K.c.). Spadek po później zmarłym rodzicu z ustawy dziedziczą po 1/3 dzieci (także z uwagi na art. 931 K.c.). Jest możliwe doprowadzenie do stwierdzenia nabycia spadku po obojgu Małżonkach w trakcie jednego postępowania spadkowego przed sądem. Wprawdzie nie można wykluczyć stwierdzenia nabycia spadku przed notariuszem (sporządzającym protokoły dziedziczenia i akty poświadczenia dziedziczenia), ale proszę liczyć się z ostrożnością notariusza – zwłaszcza w związku ze sprawowaniem opieki nad jednym z dzieci spadkodawców oraz z uwagi na to, że zmarł już owdowiały małżonek (będący jednym ze spadkobierców ustawowych wcześniej zmarłego spadkodawcy).

Przy staraniu się o stwierdzenie nabycia spadku podstawowym dokumentem jest odpis aktu zgonu spadkodawcy. Poza tym ważne są odpisy innych aktów stanu cywilnego: aktu małżeństwa małżonków, aktów urodzenia spadkobierców (zwłaszcza chodzi o dzieci spadkodawców). Dyskusyjne (zwłaszcza w przypadku dziedziczenia ustawowego) jest przedstawianie odpisów aktów małżeństwa spadkobierców. Zdarzają się różnice w zestawie wymaganych dokumentów, więc dobrze jest zapytać o szczegóły w kancelarii notarialnej lub w sekretariacie sądowym – chociażby w celu uniknięcia zbędnych kosztów (bo uzyskiwanie odpisów dokumentów wiąże się z opłatami, a niekiedy także z innymi wydatkami). Oczywiście, warto sprawdzić, czy zostały sporządzone testamenty przez spadkodawców – od stosunkowo niedawna można oficjalnie zgłaszać (bezpłatnie) informacje o testamencie i uzyskiwać (odpłatnie) w kancelariach notarialnych takie informacje po śmierci testatora (osoby, o której testament chodzi). Przy dziale spadku podstawowe znaczenie ma stwierdzenie nabycia spadku (odpowiedni dokument: odpis prawomocnego postanowienia sądowego albo wypis aktu poświadczenia dziedziczeni) oraz dokumenty dotyczące majątku spadkowego. W przypadku spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu ważne są dokumenty ze spółdzielni mieszkaniowej lub wypis z księgi wieczystej (o ile ją założono).

zobacz również: Wniosek o odrzucenie spadku w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej

Akt poświadczenia dziedziczenia

Jeżeli notariusz (zwłaszcza w związku ze spadkiem po wcześniej zmarłym małżonku) zgodzi się sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia, to dla „załatwienia formalności” wystarczy czas potrzebny na: zgromadzenie dokumentów oraz na dokonanie czynności notarialnej. Przedłożenie „sądowi spadku” wszystkich wymaganych dokumentów (w tym dokumentu o ustanowieniu opiekuna prawnego) również powinno skutkować załatwieniem sprawy dość szybko – być może postępowanie (z wniosku o stwierdzenie nabycia spadku) ograniczy się do jednej rozprawy sądowej.

Możliwe jest ujawnianie tytułu prawnego w odpowiednich rejestrach i ewidencjach na podstawie samego stwierdzenia nabycia spadku. Dotyczy to (między innymi): ksiąg wieczystych (w przypadku spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu bez założonej dla tegoż prawa księgi wieczystej bardzo duże znaczenie ma dokumentacja właściwej spółdzielni mieszkaniowej). Dokonany na podstawie stwierdzenia nabycia spadku wpis (np. w księdze wieczystej lub w innej właściwej ewidencji) ułatwia dokonywanie czynności prawnych – np. zbywania uprawnień (np. udziałów we współwłasności).

Zgoda sądu rodzinnego na uczynienie darowizny przez osobę ubezwłasnowolnioną

Nie do końca jest dla mnie jasne, co Pani ma na myśli, wspominając o darowiźnie; mogę się jedynie domyślać i tak formułować określoną hipotezę. Ogólnie – w zakresie sprawowania opieki i kurateli – sprawa przedstawia się następująco: opiekun (kurator) ma dużą swobodę w zakresie dokonywania w imieniu swego podopiecznego czynności prawnych korzystnych (ewentualnie na ogół korzystnych) dla podopiecznego. Uważa się, że korzystne jest przyjęcie darowizny – czyli zawarcie umowy darowizny (art. 888 i następne K.c.) w imieniu podopiecznego jako obdarowanego. Gdyby więc ktoś z rodzeństwa podopiecznej był zdecydowany darować jej określony składnik majątkowy (np. udziały w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu), to opiekunka ma sporą swobodę w przyjęciu darowizny na rzecz swej podopiecznej. Gdyby zaś pomysł dotyczył dokonania darowizny w imieniu podopiecznej na rzecz kogoś innego, to taka czynność wymagałaby uzyskania wcześniej zgody „sądu opiekuńczego”. Nie można wykluczyć ustanowienia przez „sąd opiekuńczy” kuratora w celu dokonania darowizny w imieniu podopiecznej na rzecz kogoś z jej rodzeństwa – gdyby sąd na dokonanie takiej darowizny się zgodził.

Na koniec dodam, że czas załatwiania spraw spadkowych może być różny – zależnie od określonych okoliczności (np. potrzeby wysłuchania właściwych osób przez „sąd opiekuńczy”).

Zobacz również: Wniosek o dysponowanie majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.