Darowizna od teściów a zachowek

Darowizna od teściów a zachowek dla rodzeństwa żony

Poniżej wyjaśniam interesujące Pana kwestie związane z darowizną od teściów.

Stosownie do art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego zstępnym (dzieci, wnuki itd.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (art. 991 § 2 K.c.).

Rodzeństwo Pana żony jest niewątpliwie uprawnione do zachowku po śmierci każdego z Pana teściów, a ich rodziców. Rodzeństwo żony może ubiegać się o zachowek w przypadku, gdy nie otrzymali lub nie otrzymają równowartości należnego im zachowku ani w wyniku darowizny (rodzice nie przekazali im w darowiznach żadnych przedmiotów majątkowych), ani w wyniku dziedziczenia (rodzice żony nie pozostawią w spadku żadnych przedmiotów spadkowych). Rodzeństwo żony ewentualnie może też się ubiegać o uzupełnienie zachowku, jeżeli otrzymali lub jeszcze otrzymają darowizny od ich rodziców lub nabędą w spadku po ich śmierci jakieś przedmioty majątkowe, ale nie będą pokrywać one należnego im zachowku.

Zobacz również: Darowizna przed śmiercią

Czy darowiznę należy uwzględnić przy obliczaniu zachowku?

Przy obliczaniu zachowku należnego rodzeństwu żony należy uwzględnić darowizny, jakich ich rodzice dokonali za swojego życia. Darowizny uczynione przez spadkodawcę dolicza się bowiem do spadku przy obliczaniu zachowku.

Według art. 993 K.c. przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny uczynione przez spadkodawcę.

Art. 994 § 1 K.c. wskazuje natomiast, iż przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Odpowiedzialność za zapłatę zachowku ponoszą nie tylko spadkobiercy, ale również osoby, które otrzymały od spadkodawcy darowizny doliczane do spadku.

Stosownie do art. 1000 § 1 K.c., jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.

Obliczenie zachowku po śmierci każdego z rodziców

Dla obliczenia zachowku po śmierci każdego z rodziców należy do spadku po nich doliczyć darowizny, jakich każdy ze spadkodawców dokonał za swojego życia. Z pewnością do spadku należy doliczyć darowiznę na rzecz Pana i żony.

Jeżeli nieruchomość wchodziła w skład majątku wspólnego małżeńskiego rodziców, to należy uznać (ze względu na domniemanie równości udziałów małżonków w majątku wspólnym), że teść podarował Panu i żonie udział 1/2 nieruchomości, jak i teściowa darowała 1/2 udziału w nieruchomości na rzecz Państwa.

Ze względu na powyższe przepisy dotyczące zaliczania darowizny do spadków darowizna teściów na rzecz Pana żony, czyli de facto 1/2 udziału w nieruchomości będzie doliczana do spadku, a na rzecz Pana już nie będzie.

Przypomnę: art. 994 § 1 K.c. wskazuje, iż przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Darowizna na rzecz Pana jest darowizną na rzecz osoby nie będącej spadkobiercą lub uprawnioną do zachowku i została dokonana przed więcej niż 10 laty. Tej darowizny, czyli 1/2 wartości nieruchomości nie dolicza się do spadku przy obliczaniu zachowku należnego rodzeństwu żony, a Pan nie będzie odpowiadać za zapłatę zachowku. Z kolei darowizna na rzecz Pana żony będzie doliczana do spadku, bo jest to darowizna na rzecz spadkobiercy (uprawnionego do zachowku). Czyli po śmierci Pana teścia jego dzieci mogą żądać od Pana żony zachowku od wartości 1/4 nieruchomości, a po śmierci Pana teściowej – również zachowek będzie liczony od wartości 1/4.

Co się tyczy sposobu obliczenia zachowku.

Zobacz również: Zaliczenie darowizny na schedę spadkową

Sposób na wyliczenie zachowku

Sposób na wyliczenie zachowku jest następujący:

Wartość spadku ustalona dla potrzeb obliczenia zachowku (wartość spadku + wartość darowizn) x (razy) udział danego spadkodawcy wynikający z dziedziczenia ustawowego x (razy) ułamek należnego zachowku (1/2* lub 2/3**) – (minus) darowizny (lub wartość spadku, który otrzymał uprawniony do zachowku w spadku) dla uprawnionego do zachowku = wartość zachowku.

* Zachowek w wysokości 1/2 należy się wówczas, gdy uprawniony do zachowku w chwili śmierci spadkodawcy był pełnoletni lub zdolny do pracy.

** Zachowek w wysokości 2/3 należy się wówczas, gdy uprawniony do zachowku w chwili śmierci spadkodawcy był niepełnoletni lub niezdolny do pracy.

Aby obliczyć wartość zachowku należnego uprawnionym należy ustalić wartość spadku, a następnie dodać do tej wartości wartość darowizn doliczanych do spadku co pozwoli na ustalenie tzw. substratu zachowku. Substrat zachowku stanowi podstawę ustalenia kwoty należnej uprawnionemu tytułem zachowku.

Mimo, iż przepisy tego nie wskazują wyraźnie podstawą określenia wartości spadku pozostawionego przez zmarłego jest czysta wartość spadku. Należy więc w pierwszej kolejności od aktywów spadku (wartość przedmiotów i praw majątkowych pozostawionych przez spadkodawcę) odjąć pasywa spadku, a więc długi spadkowe.

Stosownie do art. 922 § 3 K.c., do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej.

Obliczenie czystej wartości spadku

Aby obliczyć czystą wartość spadku należy więc od wartości aktywów spadku odliczyć długi spadkowe. Można też odliczyć koszty pogrzebu i koszty postępowania spadkowego.

W Pana przypadku ważny jest również art. 995 K.c. Zgodnie z tym przepisem:

„Art. 995. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.”

To znaczy – ile nieruchomość będzie warta na dzień wystąpienia z żądaniem o zapłatę zachowku, ale w stanie, w którym była w czasie dokonywania darowizny (nie dolicza się więc żadnych ewentualnych remontów, które podniosły wartość darowanej nieruchomości).

Darowizna nieruchomości przez Pana i żonę na rzecz córki (lub inne zbycie nieruchomości) nie uchroni Pana żony przed wypłatą zachowku na rzecz jej rodzeństwa. Po śmierci każdego z teściów osoby uprawnione mogą zgłosić się do Pana żony o wypłatę zachowku w ciągu 5 lat od ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.