• Data: 2023-11-09 • Autor: Katarzyna Nosal
Otrzymanie spadku po kuzynie to nie zawsze potencjalny zysk, ale bywa, że wiąże się z nim ryzyko przejęcia długów, co stawia spadkobierców przed trudnym wyborem. Jeśli kuzyn pozostawił po sobie więcej zobowiązań niż samego majątku, proces dziedziczenia może przysporzyć wielu wątpliwości. W niniejszym artykule przyjrzymy się, jak polskie prawo reguluje kolejność odrzucania spadku i jakie konsekwencje niesie za sobą taka decyzja. Te zagadnienia omówimy na przykładzie sprawy pana Grzegorza, która dotyczyła dziedziczenia po zmarłym kuzynie i wszystko wskazywało na to, że przyjęcie spadku byłoby bardziej obciążeniem niż korzyścią.
Zmarły kuzyn pana Grzegorza posiadał długi. Nie miał ani żony, ani dzieci. Spadek został odrzucony przez jego rodziców oraz siostrę wraz z jej dziećmi. Wspólni dziadkowie pana Grzegorza i zmarłego również nie żyli. Pan Grzegorz pytał, czy w takim wypadku, aby ustrzec się długów, jego mama (siostra matki zmarłego kuzyna), siostra wraz z jej dziećmi oraz on sam wraz ze swoim dzieckiem powinni odrzucić spadek po kuzynie.
Rzeczywiście może być tak, że ktoś po latach dowiaduje się, że odziedziczył jakieś długi. Wówczas jednak dziedziczy je z dobrodziejstwem inwentarza, czyli tylko do tej wartości, jaką przedstawia czynna masa spadku.
Dziedziczenie ustawowe następuje w określonej kolejności grup dziedziczenia i według określonych zasad wstępowania w miejsce wcześniejszych spadkobierców.
Zgodnie z art. 1020 Kodeksu cywilnego – spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. W tej sytuacji, zgodnie z inną reguła, wyrażoną w art. 931 § 2 Kodeksu cywilnego, jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
Reguł tych jest wiele, spróbujmy je przeanalizować dokładnie na przykładzie pana Grzegorza. Należy się bowiem zastanowić, gdzie w kolejności dziedziczenia znajduje się rodzeństwo rodziców spadkodawcy – czyli mama pana Grzegorza.
Zobacz również: Kto musi odrzucić spadek?
Kuzyn w chwili śmierci nie miał małżonka ani dzieci. Zgodnie z art. 932 § 3 i 4 w braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
Matka spadkodawcy i siostra odrzuciły spadek, czyli w świetle prawa nie dożyły jego otwarcia. Dzieci siostry odrzuciły spadek, więc „nie dożyły” jego otwarcia. Kolejnymi krewnymi do dziedziczenia są zatem dziadkowie spadkodawcy, ale ci nie dożyli otwarcia spadku w sposób naturalny. Zgodnie z art. 934 w braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych. Niestety art. 934 § 2 wprowadza zamieszanie, ponieważ stanowi, że jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy. Skoro dziadkowie pana Grzegorza i zmarłego kuzyna nie żyją, to jednym z ich zstępnych jest mama pana Grzegorza. Zatem także i ona musi odrzucić spadek. Cytowany przeze mnie artykuł nie dotyczy tylko bezpośrednich zstępnych dziadków, ale także dalszych. Tak wywnioskował Sąd Najwyższy w postanowieniu (sygn. akt IV CSK 69/13): „Pojęcie »zstępni« zawarte w art. 934 § 2 KC obejmuje zarówno dzieci dziadków, jak i ich dalszych zstępnych, jeżeli dziecko nie dożyło otwarcia spadku”. Zatem skoro mama pana Grzegorza odrzuci spadek, musi go odrzucić także on (podobnie jego siostra), a w dalszej kolejności również jego dziecko. O ile jego dziecko nie ma jeszcze swoich dzieci, o tyle na nim skończy się ten ciąg dziedziczenia. Analogicznie tak też powinna postąpić siostra pana Grzegorza i jej dzieci.
Zgodnie z art. 935 w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu.
Zobacz również: Kolejność dziedziczenia długów
Przypadek Anny i długów kuzyna
Anna niedawno dowiedziała się, że jej odległy kuzyn, którego nie widziała od lat, zmarł, pozostawiając po sobie znaczne długi. Kuzyn był singlem i nie miał dzieci, a jego najbliższa rodzina szybko odrzuciła spadek. Anna, będąc kolejną w linii dziedziczenia, zastanawia się teraz, czy akceptacja spadku nie wpłynie negatywnie na jej finanse. Po konsultacji z prawnikiem nie ma już żadnych wątpliwości, żeby odrzucić spadek i uniknąć przejmowania długów.
Dylemat Marka po śmierci wujka
Marek niedawno otrzymał informację o śmierci swojego wujka, który zmarł bezpotomnie. Wujek pozostawił jakiś majątek, ale też są długi. Nikt w rodzinie nie umie powiedzieć, czy aktywa przewyższają pasywa spadku. Ojciec Marka, brat zmarłego, który był pierwszy w kolejności do dziedziczenia, odrzucił spadek z obawy przed długami. Teraz Marek stoi przed decyzją, czy przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spróbować zarządzać aktywami, czy go odrzucić. Ma jeszcze trochę czasu na decyzję, więc postanowił spotkać się z rodziną i czegoś więcej dowiedzieć o skali zobowiązań zmarłego.
Sytuacja Ewy i mieszkania po babci
Po śmierci babci Ewy rodzina odkryła, że pozostawiła ona mieszkanie w spadku, bo jednak je wykupiła od gminy. Początkowo wydawało się to błogosławieństwem, jednak szybko wyszło na jaw, że na nieruchomości ciąży niespłacony kredyt hipoteczny i są jeszcze inne długi. Ewa i jej rodzina zmagają się teraz z decyzją, czy podjąć ryzyko i spróbować zarządzić spadkiem, licząc na pokrycie długów wartością mieszkania, czy też odrzucić spadek, aby nie obciążać własnych finansów.
Dziedziczenie spadku po dalszym krewnym, np. kuzynie, może być skomplikowane i zarazem obarczone ryzykiem, szczególnie gdy zmarły pozostawił po sobie długi. Jak pokazują życiowe przykłady, kluczowe jest dokładne rozważenie zarówno aspektów prawnych, jak i finansowych, zanim podejmiemy decyzję o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Ostatecznie ochrona osobistych finansów często wymaga trudnych decyzji, czasem trzeba zrezygnować ze spadku, aby uniknąć zbyt obciążającej spłaty zobowiązań zmarłego.
Masz wątpliwości co do odrzucenia spadku lub chcesz zrozumieć konsekwencje tej decyzji? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online, a nasi doświadczeni prawnicy pomogą Ci rozwiać wszelkie wątpliwości i wybrać najlepszą drogę działania zgodnie z obowiązującym prawem. Napisz do nas, korzystając z formularza pod tekstem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 r., sygn. akt IV CSK 69/13
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Nosal
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
