• Data: 2024-05-10 • Autor: Iryna Kowalczuk
W przypadku śmierci osoby, która zostawiła po sobie testament, procedura otwarcia i ogłoszenia testamentu jest kluczowa, aby spadkobiercy ustawowi mogli poznać treść dokumentu oraz starać się o oficjalne nabycie spadku. W tym artykule na przykładzie sprawy Adama omówimy kroki, jakie trzeba podjąć w takiej sytuacji.
Adam zwrócił do nas z pytaniem, jak w praktyce wygląda procedury otwarcia i ogłoszenia testamentu. Kto otrzymuje kopię testamentu, czy osoba wymieniona w testamencie też dysponuje jego kopią, czy tylko testator, czyli spadkodawca? Adam szukał odpowiedzi na te pytania po śmierci swojego brata, który był osobą samotną (kawaler). Drogą pantoflową Adam dowiedział się, że zmarły zostawił testament spisany u notariusza. W testamencie zapisał wszystko (gospodarstwo rolne) siostrzeńcowi. On i jego rodzeństwo, jako spadkobiercy ustawowi, chcieli zapoznać się z ostatnią wolą brata, ale nie wiedzieli, jak to mają zrobić.
Najważniejszym krokiem po śmierci spadkodawcy, który zostawił testament jest otwarcie i ogłoszenie testamentu. Procedura ta jest uregulowana w przepisach art. 646-654 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.), które precyzyjnie określają sposób, w jaki testament zostaje ujawniony i ogłoszony.
Sąd otwiera i ogłasza przedłożony mu testament, nawet jeżeli nie wpłynie w tym zakresie osobny wniosek zainteresowanego. Otwarcie i ogłoszenie testamentu nie podlega opłacie sądowej.
Testament już wcześniej winien znaleźć się w sądzie w związku z dyspozycją przepisu art. 646 K.p.c., zgodnie z którą: „każda osoba, u której znajduje się testament, obowiązana jest złożyć go w sądzie spadku [czyli sądzie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy], gdy dowie się o śmierci spadkodawcy”. W przypadku testamentów notarialnych, zdeponowanych u notariusza, z wykonaniem przedmiotowego obowiązku nie będzie zapewne większego problemu.
W pozostałych przypadkach, jeśli testament, o którym wiadomo, że został spisany, do sądu jednak nie wpływa, ten, kto bezzasadnie uchyla się od wykonania obowiązku jego przedłożenia, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na uchylającego się grzywnę.
Zobacz również: Otwarcie testamentu po 20 latach
Specyficznym rozwiązaniem prawnym jest przepis art. 649 § 2 K.p.c., stosownie do którego „o terminie otwarcia i ogłoszenia nie zawiadamia się osób zainteresowanych, jednakże mogą one być obecne przy tej czynności”.
Otwarcie i ogłoszenie testamentu odbywa się zatem, jak wynika z przytoczonego wyżej unormowania, na posiedzeniu jawnym, o którego terminie nie zawiadamia się osób zainteresowanych, przy czym osoby takie mogą być jednak obecne przy tej czynności, jeśli powezmą (z dowolnego źródła) wiadomość o posiedzeniu. Uprawnienie do uczestnictwa w posiedzeniu oznacza w szczególności, że jeżeli zainteresowani zażądają – w chwili złożenia testamentu – stosownego zawiadomienia o terminie i miejscu posiedzenia, to sąd zobowiązany jest to żądanie spełnić.
Równocześnie jednak, aby spełnić wymóg jawności treści testamentu, sąd o dokonanym otwarciu i ogłoszeniu (a nadto o innych istotnych dla zainteresowanych faktach, w szczególności o treści konkretnego rozrządzenia testamentowego) w miarę możności zawiadamia osoby, których rozrządzenia testamentu dotyczą, oraz wykonawcę testamentu i kuratora spadku, jeżeli zostali ustanowieni.
W protokole otwarcia i ogłoszenia testamentu sąd opisuje jego stan zewnętrzny oraz wymienia się jego datę, datę złożenia i osobę, która testament złożyła.
Testament wraz z protokołem otwarcia i ogłoszenia przechowuje się w sądzie spadku. Oryginału testamentu nie wydaje się osobom zainteresowanym – a tym bardziej niezainteresowanym – ani w toku postępowania spadkowego, ani po jego zakończeniu (§ 142 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych). Zawsze jednak można wnosić o wydanie jego kserokopii (uwierzytelnionej lub zwykłej) z akt sprawy.
Reasumując, sąd nie jest zobowiązany zawiadamiać wszystkich spadkobierców o terminie otwarcia i ogłoszenia testamentu.
Zobacz również: Wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie
Po otwarciu testamentu spadkobiercy ustawowi mogą wystąpić do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku. Może złożyć taki wniosek każda osoba, która ma w tym interes prawny. Warto zaznaczyć, że ustawa nie określa terminów, w których trzeba przeprowadzić postępowanie spadkowe.
Jeśli chodzi o zawiadomienie spadkobierców ustawowych, to sąd ma obowiązek poinformować ich o postępowaniu w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku. Jednak co do samego terminu otwarcia i ogłoszenia testamentu, jak już wspomnieliśmy – sąd nie ma obowiązku zawiadamiać spadkobierców.
Reasumując: procedura otwarcia i ogłoszenia testamentu jest kluczowym etapem po śmierci spadkodawcy który zostawił testament. Jest to proces uregulowany przepisami prawa, mający na celu zapewnienie jawności i ochrony interesów spadkobierców ustawowych oraz wykonawców testamentu. Co się tyczy kopii testamentu, to ma ją jedynie testator. Ale nie jest wykluczone, że testator może dać testament spadkobiercy testamentowemu, żeby po śmierci spadkodawcy ułatwić procedurę otwarcia testamentu. Natomiast już po otwarciu testamentu jego kopia może być wydana także na wniosek zainteresowanych stron.
Zobacz również: Czy można nie ujawniać testamentu?
Przykład 1: Śmierć samotnego spadkodawcy z zapisem testamentowym
Zmarł samotny kawaler, który sporządził testament, w którym przekazał swoje gospodarstwo rolne siostrzeńcowi. Po jego śmierci rodzina dowiaduje się o istnieniu testamentu i decyduje się na otwarcie go w sądzie. W wyniku tego procesu spadkobiercy ustawowi, czyli bracia i siostra zmarłego, zostają oficjalnie poinformowani o treści testamentu i mogą podjąć kroki w celu stwierdzenia nabycia spadku.
Przykład 2: Testament odnaleziony po latach
Po latach od śmierci spadkodawcy rodzina przypadkiem odnajduje jego testament w starych dokumentach. Mimo że minęło wiele lat, postanawiają otworzyć testament i dowiedzieć się o jego treści. Wniosek o otwarcie testamentu zostaje złożony w sądzie, który przeprowadza procedurę zgodnie z przepisami prawa. Spadkobiercy ustawowi zostają poinformowani o zawartości testamentu.
Przykład 3: Testament spisany przez notariusza
Zmarły, mając pewność co do swojej ostatniej woli, sporządza testament u notariusza i deponuje go w jego kancelarii. Po jego śmierci notariusz dokonuje otwarcia i ogłoszenia testamentu, a spadkobiercy ustawowi oraz osoby wskazane w testamencie są informowani o jego treści. Nie ma konieczności zgłaszania wniosków do sądu, a cała procedura przebiega zgodnie z przepisami prawa.
Procedura otwarcia i ogłoszenia testamentu ma kluczowe znaczenie po śmierci osoby, która sporządziła testament. To sąd odpowiada za ten proces, choć zainteresowane strony mogą być przy tym obecne. Sąd nie informuje wszystkich spadkobierców o dokładnym terminie otwarcia testamentu, lecz ma obowiązek zawiadamiać ich o postępowaniu dotyczącym dziedziczenia. Oryginał testamentu nie jest udostępniany spadkobiercom, ale istnieje możliwość otrzymania jego kopii. Kluczowe jest przestrzeganie obowiązujących przepisów i współpraca z organem sądowym.
Potrzebujesz wsparcia w sprawach spadkowych i otwarcia testamentu? Nasi prawnicy online służą profesjonalną pomocą w zrozumieniu procedur i ochronie Twoich praw. Skorzystaj z naszych usług, aby rozwiązać swoje kwestie spadkowe z wygodą i pewnością. Opisz swój problem w formularzu pod tekstem, a skontaktujemy się z Tobą.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych - Dz.U. 2007 nr 38 poz. 249
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
