• Data: 2024-03-11 • Autor: Iryna Kowalczuk
W umowie ustnej ustaliłem z bratem, iż zrzeknie się praw do spadku, a ja w rekompensacie w akcie darowizny przekażę mu moje mieszkanie kawalerkę oraz 10 tysięcy złotych. Notarialne w akcie darowizny oddałem mieszkanie bratu, a on zrzekł się praw do spadku. Matka notarialne przepisała domek na mnie, gdyż wymaga on dużego remontu, a inwestycja ta oznacza zainwestowanie wszystkich moich oszczędności. W tej chwili brat chce ode mnie dodatkowych pieniędzy, a jeśli ich nie otrzyma, zamierza namówić matkę na notarialne wycofanie się z zrzeczenia się spadku. Czy mogę w jakiś sposób zabezpieczyć się przed taką ewentualnością i wycofaniem się brata z danego już słowa?
Zrzeczenie się dziedziczenia jest co do zasady trwałe i skutkuje wyłączeniem od dziedziczenia również zstępnych, a więc dzieci, wnuki i prawnuki rezygnującego ze spadku. Należy jednak zaznaczyć, że można uchylić skutki takiej umowy poprzez zawarcie kolejnej umowy między tymi samymi stronami lub umieszczenie przez spadkodawcę zrzekającego się w testamencie (zob. uchwała SN z 15.5.1972 r., sygn. akt III CZP 26/72, OSNC Nr 11/1972, poz. 197). Ponadto osoba, która zrzekła się dziedziczenia, podnosząc zarzuty braku świadomości albo swobody, błędu co do skutków umowy, zastosowania podstępu lub groźby, a więc wady oświadczeń woli, może zgodnie z art. 88 Kodeksu cywilnego uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, co następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Przy czym uprawnienie do uchylenia się wygasa:
Zobacz również: Czy można cofnąć zrzeczenie się spadku?
Tak więc Pana brat może niejako „unieważnić” umowę o zrzeczenie się dziedziczenie po pierwsze wtedy, gdy zawrze z Pana mamą kolejną umowę anulującą umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia (musi być tutaj zgoda Pana mamy), po drugie wtedy gdy mama powoła Pana brata do dziedziczenia w testamencie, wreszcie po trzecie wówczas, gdy Pana brat udowodni, że zawarł umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia pod wpływem błędu lub groźby.
Nie ma niestety żadnej innej umowy, która sprawiałaby że zrzeczenie się dziedziczenia byłoby nieodwracalne. Co zatem jeszcze można zrobić w Pana sytuacji, aby uchronić się przed ewentualnym unieważnieniem przez brata umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia? W obecnej sytuacji niewiele, prawo nie przewiduje bowiem innej umowy, która wywoływałaby takie skutki jak umowa o zrzeczeniu się dziedziczenia.
Zobacz również: Jak pozbawić brata prawa do spadku?
Pana mama może jeszcze, dopóki żyje, wydziedziczyć Pana brata w testamencie, czyli pozbawić go prawa do dziedziczenia i zachowku, pod warunkiem, że występują ku temu przyczyny.
Według art. 1008 K.c. „spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych”.
Wydziedziczenie z innych przyczyn niż wyżej wymienione jest niedopuszczalne. Przyczynę wydziedziczenia należy wskazać w testamencie. Aby wydziedziczenie było skuteczne, spadkodawca nie musi używać specjalnych, ściśle określonych wyrażeń, z tym jednak zastrzeżeniem, że te sformułowania nie mogą nasuwać wątpliwości co do istnienia zamiaru pozbawienia uprawnionego należnego mu, z mocy ustawy, zachowku.
Artykuł 1008 zawiera szczegółowe oraz wyczerpujące wyliczenie przyczyn wydziedziczenia. Tak więc, jeżeli któraś z tych przyczyn wydziedziczenia zachodzi w przypadku Pana brata, to mama może go wydziedziczyć. Będzie to dodatkowe zabezpieczenie na wypadek, gdyby bratu udało się podważyć umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia.
Zobacz również: Dział spadku z nieodpłatnym zniesieniem współwłasności
Przypadek związany z remontem domu: Pan Jacek i jego siostra Maria zgodzili się na to, że Jacek zrzeka się praw do rodzinnego domu, pod warunkiem, że Maria przekaże mu kwotę równowartości jego części. Po kilku latach dom wymagał kosztownego remontu. Maria, nie mogąc pokryć kosztów, zwróciła się do Jacka o pomoc finansową. Jacek, poczuwając się do odpowiedzialności, zastanawiał się, czy może teraz domagać się przywrócenia swoich praw do spadku.
Przypadek związany ze zmianą sytuacji finansowej: Kasia zrzekła się swojego udziału w spadku po dziadkach na rzecz brata, Tomka, gdyż w tamtym czasie miała stabilną sytuację finansową. Jednak po kilku latach Kasia straciła pracę i znalazła się w trudnej sytuacji finansowej. W obliczu nowych okoliczności, zaczęła rozważać możliwość odzyskania praw do spadku, aby poprawić swoje warunki życia.
Przypadek związany z nierównomiernym podziałem majątku: Po śmierci rodziców, bracia Adam i Wojtek podzielili majątek. Adam zrzekł się praw do domu rodzinnego w zamian za większą część inwestycji finansowych rodziców. Z czasem okazało się, że inwestycje straciły na wartości, podczas gdy wartość domu znacznie wzrosła. Adam zaczął rozważać możliwość zakwestionowania wcześniejszej umowy, aby uzyskać sprawiedliwszy podział majątku rodzinnego.
Podsumowując, artykuł rzuca światło na skomplikowane i często zmienne aspekty prawne związane z rezygnacją z dziedziczenia. Przedstawione przypadki z życia pokazują, jak różnorodne sytuacje mogą prowadzić do przemyśleń nad zmianą wcześniej podjętych decyzji spadkowych. Artykuł podkreśla, że choć zrzeczenie się spadku jest z założenia decyzją trwałą, istnieją okoliczności prawne, które mogą pozwolić na jego rewizję, co stanowi istotną wiedzę dla osób znajdujących się w podobnych sytuacjach.
Potrzebujesz pomocy w związku z zawiłościami prawa spadkowego? Skontaktuj się z nami, aby uzyskać profesjonalne porady prawne online i pomoc w przygotowaniu niezbędnych dokumentów i pism związanych z Twoją sytuacją spadkową. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2.Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 1972 r., sygn. akt III CZP 26/72
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
