• Data: 2023-11-09 • Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Wezwanie do sądu w sprawie długów zmarłego może wywołać niepokój, zwłaszcza po dokonaniu formalnego odrzucenia spadku. W artykule wyjaśniamy na przykładzie sprawy pana Piotra, jak wybrnąć z sytuacji, gdy wierzyciele zmarłego próbują w sądzie egzekwować swoje należności, jakby nie doszło do odrzucenia spadku. Przy czym podkreślamy znaczenie terminów i prawidłowości procedur związanych z odrzuceniem spadku, co ma kluczowe znaczenie dla ochrony przed niechcianym obciążeniem finansowym.
Ojciec pana Piotra rozwiódł się z jego mamą, kiedy był dzieckiem. Zalegał z alimentami, nie utrzymywał z synem kontaktów, założył nową rodzinę, w której miał dwoje dzieci. Zmarł dwa lata temu, a pan Piotr, a następnie jego syn w terminie 6 miesięcy odrzucili po nim spadek u notariusza. Teraz jednak pan Piotr, ku swemu zaskoczeniu, otrzymał wezwanie do sądu na wniosek ZUS, bo zmarły ojciec miał jakieś długi. Jego syn również. Obaj panowie posiadali akty notarialne z oświadczeniem o odrzuceniu spadku, ale nie wiedzieli, jak teraz postąpić. Obawiali się, czy mimo wszystko przyjdzie im spłacać długi po zmarłym.
Art. 640 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) stanowi, że oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Przepis ten określa tylko właściwość sądu. Co do właściwości notariusza mają zastosowanie przepisy ustawy Prawo o notariacie (art. 3 tego prawa). Notariusz lub sąd obowiązany jest niezwłocznie przesłać oświadczenie wraz z załącznikami do sądu spadku, czyli z reguły sądu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy (art. 628 K.p.c.). Omawiane oświadczenia mogą więc być składane przed notariuszem, w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie (art. 640 § 1 K.p.c.) lub w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (art. 640 § 2 K.p.c.).
Zobacz również: Sąd właściwy do odrzucenia spadku
Oświadczenie (składane zarówno w sądzie, jak i przed notariuszem) powinno zawierać dane określone w art. 641 § 1 i 2 K.p.c. Z oświadczenia złożonego przed notariuszem zostaje sporządzony protokół w formie aktu notarialnego (art. 641 § 4 K.p.c., art. 104 Prawa o notariacie). Składający oświadczenie powinien złożyć notariuszowi akt zgonu spadkodawcy albo prawomocne postanowienie sądu o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzenie zgonu (art. 641 § 3 K.p.c.).
Oświadczenie to obejmuje albo przyjęcie spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste) albo z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), albo też odrzucenie spadku (art. 1012 K.p.c.). Jak wyjaśnił SN w postanowieniu (III CRN 365/90, OSNCP 1991/10-12 poz. 136), z istoty odrzucenia spadku (por. art. 1012 K.c.) wynika, że może ono odnieść skutek prawny określony w art. 1020 K.c. tylko wtedy, gdy składający je dziedziczy spadek.
Art. 1015 K.c. określa termin, w ciągu którego może być złożone oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, przyjmując fikcję prawną polegającą na tym, że brak oświadczenia w wymaganym terminie jest równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Wskazany w tym przepisie termin jest terminem zawitym prawa materialnego.
Zobacz również: Odrzucenie spadku przed sądem procedura
W postępowaniu związanym z przyjęciem oświadczenia nie bada się zachowania wymaganego terminu, choć notariusz powinien udzielić składającemu oświadczenie niezbędnych w tym zakresie informacji. Według uchwały SN (III CZP 75/90, OSNCP 1991/5-6 poz. 68) „sześciomiesięczny termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku z ustawy rozpoczyna się – zarówno dla spadkobiercy ustawowego powołanego w testamencie do spadku, jak i dla pozostałych spadkobierców ustawowych – z dniem, w którym dowiedzieli się oni o tym, że testament ze względu na niezachowanie prawem przepisanej formy jest nieważny (art. 1015 § 1 K.c.)”.
Zatem jeśli pan Piotr złożył oświadczenie w terminie ustawowym w zakresie odrzucenia spadku, nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za długi, podobnie jego syn. Do sądu wystarczy przesłać odpis aktu notarialnego i nawet nie ma potrzeby stawiać się tam osobiście.
Zobacz również: Czy po przyjęciu spadku można go odrzucić?
Przypadek Pana Michała
Pan Michał, którego matka zmarła pozostawiając po sobie znaczne zadłużenie, zdecydował się na odrzucenie spadku. Wykonując wszystkie czynności z należytą starannością, złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku u notariusza. Niespodziewanie, po kilku miesiącach, otrzymał wezwanie do sądu od wierzyciela, który nie był świadomy jego wcześniejszej decyzji. Dzięki przedstawieniu aktu notarialnego szybko udowodnił, że nie jest odpowiedzialny za długi po zmarłej.
Przypadek pani Katarzyny
Pani Katarzyna, po odrzuceniu spadku po zmarłym wuju, którego długi przewyższały wartość majątku, została zaskoczona otrzymaniem nakazu zapłaty. Okazało się, że nie poinformowała o swojej decyzji wszystkich wierzycieli. Musiała stawić się w sądzie, aby potwierdzić swoje oświadczenie o odrzuceniu spadku i wyjaśnić sytuację, co na szczęście pozwoliło na rozwiązanie sprawy bez dodatkowych kosztów.
Przypadek młodego Marcina
Marcin, student, po śmierci ojca dowiedział się o nieznanych mu wcześniej długach. Chociaż odrzucił spadek w sądzie, jego nazwisko pojawiło się w bazie dłużników, co wpłynęło na jego zdolność kredytową. Po konsultacji z prawnikiem złożył odpowiednie dokumenty w sądzie, które poświadczyły jego wcześniejszą decyzję i po kilku tygodniach jego dobre imię zostało przywrócone, a historia kredytowa oczyszczona z niesłusznych wpisów.
Odrzucenie spadku jest skutecznym narzędziem ochrony przed niechcianym dziedziczeniem długów, jednak wymaga ścisłego przestrzegania ustawowego terminu i procedur prawnych. Przedstawione przypadki z życia pokazują, że nawet po właściwym odrzuceniu spadku mogą pojawić się komplikacje wymagające potwierdzenia tej decyzji przed sądem lub innymi instytucjami. Dlatego kluczowe jest zachowanie kopii dokumentów i śledzenie wszelkich spraw związanych ze spadkiem, aby zapewnić sobie spokój i uniknąć nieprzewidzianych konsekwencji prawnych.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie dziedziczenia, długów spadkowych, odrzucenia spadku? Skorzystaj z naszych usług – oferujemy profesjonalne porady prawne online, które pomogą Ci podjąć decyzję co do dziedziczenia, a jeśli okaże się to konieczne – skutecznie i terminowo odrzucić spadek i tym samym zabezpieczyć swoje interesy. Kontaktuj się z nami bez wychodzenia z domu i otrzymaj wsparcie naszych doświadczonych prawników.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 1990 r., sygn. akt III CRN 365/90
3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 1991 r., sygn. akt III CZP 75/90
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
