• Data: 2024-09-03 • Autor: Michał Soćko
Czy w trakcie sprawy o dział spadku (mieszkania) można jednocześnie w pozwie lub wnioskach procesowych uwzględnić wniosek o zapłatę z tytułu bezumownego użytkowania części nieruchomości i utraconych zysków z tytułu uniemożliwienia wynajmu innego lokalu? Czy konieczne jest wszczęcie odrębnej sprawy o zapłatę za bezumowne użytkowanie części nieruchomości i utratę zysków?
Pyta Pan, czy w trakcie sprawy o dział spadku (mieszkania) można jednocześnie uwzględnić wniosek o zapłatę z tytułu bezumownego użytkowania części nieruchomości i utraconych zysków z tytułu uniemożliwienia wynajmu innego lokalu lub czy konieczne jest wszczęcie odrębnej sprawy o zapłatę za bezumowne użytkowanie i utratę zysków.
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że postępowanie o dział spadku jest postępowaniem nieprocesowym, w którym występuje wnioskodawca i uczestnicy postępowania. Co do zasady w postępowaniu tym nie ma sporu. Postępowanie tego rodzaju wszczynane jest przeważnie na wniosek zainteresowanego wynikiem postępowania. Jedną z cech tego postępowania jest mocniej niż w postępowaniu procesowym akcentowany interes publiczny.
Nie wiem dokładne o jakie konkretnie roszczenie Panu chodzi w sprawie o dział spadku. Nie będzie możliwe bowiem żądanie w tym postępowaniu odszkodowania od osoby, która nie ma legitymacji do występowania w tym procesie (nie jest jednym ze spadkobierców lokalu, który ma by podzielony). Należy podkreślić, że wzajemne roszczenia z tytułu posiadania rzeczy wspólnej mogą być dochodzone w postępowaniu o zniesienie współwłasności tylko między współwłaścicielami. Nie mogą więc być rozpoznawane w tym postępowaniu spory dotyczące roszczeń między współwłaścicielami a osobami trzecimi (por. np. orzeczenie SN z dnia 15 kwietnia 1960 r., 4 CR 102/60, NP 1960, nr 10, s. 1375).
Jeżeli jednak jeden ze spadkobierców wbrew przepisom użytkował lokal z wyłączeniem pozostałych spadkobierców można żądać od niego w tym postępowaniu (o dział spadku) także rozliczenia za korzystanie z lokalu ponad przysługujący mu udział.
Zgodnie z art. 688 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3.
Według zaś art. 618 K.p.c.:
„§ 1. W postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Rozstrzygając spór o prawo żądania zniesienia współwłasności lub o prawo własności, sąd może wydać w tym przedmiocie postanowienie wstępne.
§ 2. Z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności odrębne postępowanie w sprawach wymienionych w paragrafie poprzedzającym jest niedopuszczalne. Sprawy będące w toku przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności. Jeżeli jednak postępowanie o zniesienie współwłasności zostało wszczęte po wydaniu wyroku, przekazanie następuje tylko wówczas, gdy sąd drugiej instancji uchyli wyrok i sprawę przekaże do ponownego rozpoznania. Postępowanie w sprawach, które nie zostały przekazane, sąd umarza z chwilą zakończenia postępowania o zniesienie współwłasności.
§ 3. Po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w paragrafie pierwszym, chociażby nie były one zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współwłasności.”
Wreszcie stosownie do art. 686 K.p.c. – „w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych”.
Powyższy przepis nakazuje rozstrzygać wszystkie sporne stosunki pomiędzy uczestnikami (ich katalog jest tu wyczerpujący i nie podlega wykładni rozszerzającej), istniejące do chwili działu spadku, w ramach postępowania o dział spadku (por. postanowienie SN z dnia 6 marca 1967 r., II CR 76/67, OSNC 1967, nr 7-8, poz. 145).
Zgodnie ze stanowiskiem judykatury po uprawomocnieniu się postanowienia o dziale spadku uczestnicy postępowania działowego nie mogą dochodzić roszczeń wymienionych w art. 686, choćby nie zostały one zgłoszone w postępowaniu o dział spadku (art. 618 § 3 w zw. z art. 688).
Prekluzja ta nie dotyczy innych roszczeń (por. postanowienie SN z dnia 8 września 1964 r., I CR 428/64, OSNC 1965, nr 7-8, poz. 123; zob. także uzasadnienie uchwały z dnia 27 listopada 2003 r., III CZP 80/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 20; odmiennie jednakże uchwała SN z dnia 25 czerwca 1971 r., III CZP 34/71, OSNCP 1972, nr 4, poz. 62 oraz glosa A. Stempniaka do uchwały SN z dnia 27 listopada 2003 r., III CZP 80/03, PS 2007, nr 7-8, s. 189, i M. Lemkowskiego do uchwały SN z dnia 27 listopada 2003 r., III CZP 80/03, M. Praw. 2005, nr 1, s. 48).
Generalnie więc roszczenie o bezumowne korzystanie z części nieruchomości (przyjmuję, że chodzi Panu o odszkodowanie za używanie rzeczy ponad udział) należy zgłosić w tym postępowaniu o dział spadku.
Co do utraconych zysków z tytułu uniemożliwienia wynajmu innego lokalu, nie rozumiem tego roszczenia, proszę więc o dokładne wyjaśnienie na czym to roszczenie miałoby polegać i wobec kogo miałoby być wytoczone.
Zobacz również: Czy wykonawca testamentu może sprzedać nieruchomość?
Korzystanie z nieruchomości przez jednego ze spadkobierców
Jan, Maria i Piotr odziedziczyli po zmarłych rodzicach mieszkanie w centrum miasta. Maria, która mieszkała najbliżej, zdecydowała się zamieszkać w odziedziczonym lokalu, nie pytając o zgodę pozostałych spadkobierców. Przez dwa lata użytkowała mieszkanie, nie płacąc czynszu ani opłat, a także nie dzieląc się zyskami z wynajmu pokoju turystom przez popularny serwis wynajmu krótkoterminowego. Jan i Piotr, którzy chcieli wynajmować całe mieszkanie i dzielić się zyskami, złożyli wniosek o dział spadku i jednocześnie wystąpili o odszkodowanie za bezumowne użytkowanie nieruchomości przez Marię. W tej sytuacji sąd może rozstrzygnąć obie kwestie w jednym postępowaniu, bez konieczności wszczynania odrębnej sprawy o odszkodowanie.
Utracone zyski z wynajmu lokalu
Anna i Tomasz odziedziczyli po swoim ojcu dwupokojowe mieszkanie. Anna chciała wynająć mieszkanie, by uzyskać dodatkowy dochód, ale Tomasz, który był w trudnej sytuacji finansowej, zamieszkał w nim bez wcześniejszego uzgodnienia z siostrą. Z uwagi na jego nieformalny pobyt Anna nie mogła wynajmować lokalu, co spowodowało, że nie uzyskała przewidywanych przychodów z wynajmu. Anna postanowiła wnieść sprawę o dział spadku, a także zażądała od Tomasza odszkodowania za bezumowne korzystanie z mieszkania oraz za utracone zyski z wynajmu. W takim przypadku sąd rozstrzygnie zarówno kwestię podziału spadku, jak i odszkodowania w ramach jednego postępowania.
Problemy z wynajmem innej nieruchomości
Rodzeństwo – Ewa, Krzysztof i Paweł – odziedziczyło mieszkanie po matce. Ewa, jako jedyna z rodzeństwa, potrzebowała lokalu na wynajem, ponieważ sama wynajmowała swoje mieszkanie, aby zarabiać dodatkowo na spłatę kredytu. Krzysztof postanowił jednak zamieszkać w odziedziczonym mieszkaniu bez zgody pozostałych. Wskutek tego Ewa nie mogła wynająć mieszkania i była zmuszona zrezygnować z najmu swojego mieszkania, co naraziło ją na straty finansowe. Ewa wystąpiła o dział spadku oraz zażądała od Krzysztofa odszkodowania za bezumowne użytkowanie nieruchomości i rekompensaty za utracone korzyści. Sąd będzie mógł rozpatrzyć oba te roszczenia w jednym postępowaniu, co pozwoli na kompleksowe rozwiązanie konfliktu między spadkobiercami.
W trakcie postępowania o dział spadku możliwe jest jednoczesne dochodzenie roszczeń o zapłatę za bezumowne korzystanie z części nieruchomości oraz odszkodowanie za utracone zyski. Sąd może rozstrzygnąć te kwestie w jednym postępowaniu, co pozwala na kompleksowe uregulowanie spornych stosunków pomiędzy współspadkobiercami. Konieczność wszczynania odrębnej sprawy zależy od konkretnych okoliczności i roszczeń między stronami.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w sporządzaniu pism procesowych dotyczących bezumownego korzystania z nieruchomości spadkowej i dochodzenia roszczeń w postępowaniu o dział spadku. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać wsparcie w swojej sprawie. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 1960 r.,sygn. akt 4 CR 102/60,
4. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1967 r., sygn. akt II CR 76/67
5. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 września 1964 r., sygn. akt I CR 428/64
6. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., III CZP 80/03
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Michał Soćko
Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Specjalizuje się w prawie zamówień publicznych oraz obsłudze prawnej firm. Zajmuje się również sporządzaniem projektów umów, uchwał, regulaminów, polityk oraz innych aktów. Jednocześnie, posiada także szerokie zainteresowania w innych dziedzinach prawa, pozwalające na udzielanie porad w zróżnicowanych stanach faktycznych i prawnych.
Zapytaj prawnika
