Spłata wierzycieli po przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza

Kolejność spłacania wierzycieli ze spadku

Jeśli pośród wierzycieli spadku są tacy, którzy prowadzą już egzekucję, powinni oni zostać spłaceni w pierwszej kolejności. Wierzyciele nieprowadzący egzekucji winni zostać zaspokojeni w drugiej kolejności, o ile stan czynny spadku, wskazany w spisie inwentarza, na to zezwoli.

Kolejność zaspokajania wierzycieli zależy od tego, czy stan czynny spadku wystarczy na spłatę wszystkich znanych wierzycieli, czy też nie wystarczy. Kiedy długi spadkowe są niższe niż aktywa, spadkobiercy mogą spłacać wierzycieli w kolejności, w jakiej ci będą się zgłaszać. W sytuacji gdy wartość stanu czynnego spadku jest niższa niż wartość długów spadkowych, spadkobierca powinien – pomimo braku stosownego przepisu – kierować się kolejnością przewidzianą w art. 1025 Kodeksu postępowania cywilnego (w skrócie K.p.c.). Stanowisko takie zgodnie zajmują: orzecznictwo i doktryna prawnicza.

Poza tym spadkobierca ma obowiązek respektować szczególną kolejność zaspokajania roszczeń związanych z istnieniem rzeczowego zabezpieczenia należności (hipoteka, zastaw, zastaw rejestrowy).

Przepis art. 1025 K.p.c. określa kolejność podziału sumy uzyskanej z egzekucji. Wedle tego przepisu zaspokaja się wierzytelności w następujących dziesięciu kategoriach:

koszty egzekucyjne;

należności alimentacyjne;

należności za pracę za okres ostatnich 3 miesięcy do wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia, renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika;

należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim;

należności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym;

niezaspokojone wcześniej należności za pracę;

należności, do których stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej (składki ZUS, podatki, cła, inne należności publicznoprawne), o ile nie mieszczą się w kat. 5 (czyli np. nie są zabezpieczone w formie hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego);

należności zabezpieczone prawem zastawu (tzw. zwykłego, określonego w Kodeksie cywilnym), które nie zostały zaspokojone wcześniej;

należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję;

inne należności.

Po zaspokojeniu wszystkich należności ulegają zaspokojeniu kary pieniężne oraz grzywny sądowe i administracyjne (art. 1025 § 2 K.p.c.). Jeśli nie ma wierzytelności w danej kategorii (tzw. kategoria pusta), przechodzi się do kategorii następnej. Aby przejść do kolejnej kategorii, wszyscy wierzyciele kategorii wyższej muszą zostać zaspokojeni w całości.

Wierzyciel prowadzący egzekucję należy do kategorii dziewiątej, pozostali wierzyciele cywilnoprawni (inni niż Skarb Państwa, ZUS, jednostki samorządu terytorialnego z tytułu zaległych podatków i opłat) podlegają spłacie w ramach kategorii dziesiątej. Tak więc powinien Pan spłacić wierzyciela prowadzącego egzekucję, na ile stan czynny spadku na to pozwala, a pozostałych znanych wierzycieli poinformować o braku prawnej możliwości zaspokojenia ich należności. Może Pan przedstawić im spis inwentarza, wysokość długu w stosunku do egzekwującego wierzyciela, który przekracza ustalony stan czynny, oraz podać podstawę prawną spłaty (art. 1025 K.p.c.).

Proporcjonalna spłata wierzycieli z jednej kategorii

Zaznaczam, że porada powyższa nie dotyczy sytuacji, gdyby spadek miał innych wierzycieli, np. publicznoprawnych (urząd skarbowy, ZUS). Wówczas należy obowiązkowo spłacić w całości daną kategorię, aby przejść do kategorii następnej.

Proporcjonalna spłata obejmuje tylko taką sytuację, kiedy wszyscy wierzyciele należą do jednej kategorii, a stan czynny spadku nie wystarczy, aby ich wszystkich spłacić. Wówczas należy ograniczyć wysokość wypłaty dla każdego z wierzycieli proporcjonalnie do udziału jego kwoty w kwocie, jaką dysponuje spadkobierca. Proporcję oblicza się w ten sposób, że porównuje się udział, w jakim należność konkretnego wierzyciela pozostaje, do sumy, która pozostaje w dyspozycji spadkobiercy.

Jeśli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi on odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe (art. 1032 § 2 Kodeksu cywilnego; w skrócie K.c.). Spłacając należycie wszystkie długi spadkowe, postąpi Pan prawidłowo, zaspokajając wierzyciela z kategorii dziewiątej, zatem pozostali wierzyciele znani oraz ewentualnie ujawnieni później nie będą mogli skutecznie domagać się od Pana spłaty ich wierzytelności.

Wyjątek, który uzasadniałby Pana zaostrzoną odpowiedzialność z art. 1032 § 2 K.c., to przykładowo sytuacja zatajenia wierzycieli z kategorii wyższych niż dziewiąta. Informuję również, iż w równym stopniu z należnością podlegają zaspokojeniu odsetki. Dłużnik spełniając świadczenie, może żądać od wierzyciela pokwitowania (art. 462 K.c.). Jest to bardzo istotne uprawnienie dłużnika. Zalecam uzyskiwanie tego dokumentu od każdego z wierzycieli, niezależnie od jego kategorii, o ile pokwitowania wpłaty nie otrzyma Pan od komornika sądowego.

Przykłady

Przykład Alicji K. Alicja K. odziedziczyła dom po swoim wuju. Nie wiedziała, że wuj miał zaległości kredytowe w banku oraz długi z tytułu niezapłaconych podatków. Po uzyskaniu spisu inwentarza, gdzie wartość majątku okazała się niższa od długów, Alicja postanowiła przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Skontaktowała się z komornikiem, aby ustalić priorytety spłat według kategorii wskazanych w K.p.c., rozpoczynając od zaspokojenia kosztów egzekucyjnych, a następnie długu hipotecznego.

Przykład Marka B. Marek B. został spadkobiercą swojej ciotki, która zostawiła po sobie mieszkanie oraz liczne długi za usługi komunalne i opiekę medyczną. Marek przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i po przeprowadzeniu inwentaryzacji stwierdził, że mieszkanie można sprzedać, by pokryć część długów. Z uwagi na procedury, zdecydował o spłaceniu w pierwszej kolejności należności zabezpieczonych hipoteką, informując pozostałych wierzycieli o braku środków na pełne pokrycie ich roszczeń.

Przykład Joanny T. Joanna T. dziedziczyła po swoim ojcu niewielką firmę wraz z zadłużeniem. Po konsultacji z prawnikiem, zdecydowała się na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Spadek objął przede wszystkim zobowiązania wobec dostawców i leasing komputerów. Joanna skupiła się na zaspokojeniu najpilniejszych wierzytelności z tytułu usług, które były niezbędne do kontynuowania działalności firmy, jednocześnie negocjując z innymi wierzycielami warunki odroczenia płatności.

Podsumowanie

Spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobierca ogranicza swoją odpowiedzialność za długi spadkowe do wartości aktywów spadkowych. Istotne jest zrozumienie i przestrzeganie określonej w Kodeksie postępowania cywilnego kolejności spłacania wierzycieli, począwszy od kosztów egzekucyjnych, poprzez zobowiązania zabezpieczone hipoteką, aż do innych znanych długów. Właściwe zarządzanie tym procesem i komunikacja z wierzycielami to klucz do legalnego i sprawiedliwego rozwiązania trudnej sytuacji finansowej po przyjęciu spadku.

Oferta porad prawnych

Potrzebujesz pomocy prawnej w zakresie dziedziczenia i spłaty długów spadkowych? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online oraz profesjonalnego przygotowania pism, aby bezpiecznie i efektywnie zarządzać zobowiązaniami spadkowymi. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.