• Autor: Janusz Polanowski
W postanowieniu sądu rejonowego o sporządzeniu spisu inwentarza po moim ojcu (wniosek z urzędu) jest zapis „ściągnąć od uczestniczek postępowania »koszty sporządzenia spisu inwentarza spadku« z ograniczeniem egzekucji do majątku spadkowego”. Komornik ustalił czystą masę spadku na sumę 55 tys. zł, stanowiącą 50% kwoty będącej na koncie wspólnym ojca z nieznaną osobą. Niemal cała ta kwota została w nieznanym terminie przez wspólnika konta wypłacona. Pozostałe 100 zł nie pokrywa kosztów sporządzenia spisu. Jak w tej sytuacji rozumieć zapis „z ograniczeniem egzekucji do majątku spadkowego”? Nadmieniam, że w przyszłości może pojawić się masa spadkowa wynikła z dziś nieuregulowanych praw autorskich należących do mojego zmarłego ojca.
Spis inwentarza – o ile został sporządzony poprawnie w oparciu o właściwe dane – określa wartość masy spadkowej (i to określa oficjalnie), niezależnie od losu jej składników po otwarciu spadku. Być może (w związku z ostatnim zdaniem opisu sytuacji) w przyszłości zasadne okaże się uzupełnienie spisu inwentarza.
Ustawowe określenie spadku zawarto w treści artykułu 922 Kodeksu cywilnego (K.c.):
„§ 1. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.
§ 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
§ 3. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej.”
Do nabycia spadku przez spadkobiercę (spadkobierców) dochodzi wraz z otwarciem spadku (art. 925 K.c.), zaś spadek otwiera się wraz ze śmiercią spadkodawcy (art. 924 K.c.). Po śmierci spadkodawcy chodzi o majątek należący do spadkobiercy / spadkobierców.
Przedstawione przez Panią informacje pozwalają wnioskować, że doszło do „przejęcia” pieniędzy należących nie do Pani taty (jako spadkodawcy), ale do jego spadkobiercy (spadkobierców). W tym przypadku problem dotyczy pieniędzy – być może uda się sytuację wyjaśnić i oby udało się doprowadzić do zwrotu lub odzyskania właściwej kwoty pieniężnej. W innych sytuacjach może chodzić o inne stanowiące wyzwanie sytuacje, przykładowo: kradzież auta (wchodzącego w skład spadku), uszkodzenie lub zniszczenie budynku (będącego składnikiem spadku).
Zobacz również: Wykaz inwentarza po stwierdzeniu nabycia spadku
Sformułowanie – cytuję: „z ograniczeniem egzekucji do majątku spadkowego” można rozumieć dwojako: raz jako ograniczenie do składników majątku spadkowego, a dwa jako ograniczenie do wartości majątku spadkowego. Drugie rozumienie wydaje się bardziej racjonalne; co więcej, na jego rzecz przemawia także to, że (jak Pani napisała) majątek spadkowy (dotychczas stwierdzony oficjalnie) obejmuje pieniądze – jedną z cech pieniędzy (również w postaci zapisów na rachunkach) jest ich anonimowość (znaczenie ma kwota, a nie poszczególne znaki pieniężne). Co więcej, rzeczoznawca majątkowy (bardzo ważny podczas sporządzania spisu inwentarza) jest uprawniony uzyskać wynagrodzenie za swą pracę. Komornik sądowy zaś jest wolny od obowiązku finansowania wynagrodzenia rzeczoznawcy z własnych pieniędzy. Tamte osoby (a szczególnie rzeczoznawca majątkowy) są uprawnione otrzymać należne im pieniądze niezależnie od tego, co stało się po nabyciu spadku przez spadkobiercę (spadkobierców) – ma to związek z już wspomnianym art. 925 K.c. (Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku.). To jest, co oczywiste, wykładnia nieoficjalna – z perspektywy podziałów wykładni prawa. Proszę zwrócić uwagę na możność wnioskowania o wykładnię orzeczenia. Wprost wyroków tyczy się treść art. 352 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.): „Sąd, który wydał wyrok, rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści. Postanowienie w tym przedmiocie sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym.”. Ten przepis może być stosowany odpowiednio do postanowień – z uwagi na art. 361 K.p.c. („Do postanowień stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej.”). Niejako kropkę nad „i” ustawodawca postawił w art. 394 K.c., w którym przewidział możliwość zaskarżenia postanowienia, którego przedmiotem jest (między innymi) wykładnia orzeczenia. Proszę rozważyć zawnioskowanie o wykładnię postanowienia – jeżeli budzi ono wątpliwości (np. Pani wątpliwości).
Z końcem opisu sytuacji wiąże się brzmienie art. 63811 K.p.c.: „W razie ujawnienia przedmiotu należącego do spadku, przedmiotu zapisu windykacyjnego lub długu spadkowego niezamieszczonego w spisie inwentarza sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu inwentarza. W przypadkach, w których postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza wydaje się z urzędu, postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu inwentarza wydaje się również z urzędu.”. Spis inwentarza jest ważny, szczególnie w przypadku odpowiedzialności za długi spadkowe (art. 1030 i następne K.c.). Gdyby się okazało, że w skład spadku (masy spadkowej) wchodzą także inne składniki (aktywa lub pasywa), niż znane do czasu sporządzenia spisu inwentarza, to proszę pamiętać o potrzebie przynajmniej powiadomienia sądu o potrzebie dokonania uzupełniającego spisu inwentarza – zasadne może okazać się zawnioskowanie przez spadkobiercę (jednego ze spadkobierców) o dokonanie uzupełniającego spisu inwentarza.
Może zaskakiwać wspomnienie o „tajemniczej” osobie, która może mieć związek z „przejęciem” pieniędzy, oficjalnie (według spisu inwentarza) traktowanych jako składnik spadku po spadkodawcy. Sytuacja wygląda przynajmniej dziwnie: współposiadacz rachunku, którego dane osobowe nie są znane spadkobiercy (spadkobiercom), „przejęcie” przez kogoś pieniędzy z odnośnego rachunku, brak zabezpieczenia na danym rachunku (zwłaszcza prawdopodobnej kwoty wchodzącej w skład spadku) – ustawodawca przewidział możność wnioskowania o zabezpieczenie roszczeń (art. 730 i następne K.p.c.). Trudno jest – zwłaszcza bez dogłębnej znajomości sytuacji (w tym bez znajomości dokumentów) – twierdzić, że doszło do popełnienia przestępstwa. Nie można bowiem zupełnie wykluczyć, że współposiadacz odnośnego rachunku pobrał pieniądze do niego należące – jeżeli tak rzeczywiście się stało, to nie popełniono przestępstwa, ale należy skorygować lub uzupełnić spis inwentarza. Mogło dojść do włamania na rachunek i zapewne kradzieży lub do innego nadużycia – nawet bez wiedzy współposiadacza tegoż rachunku. Jednakże nie można zupełnie wykluczyć przestępstwa przywłaszczenia – stypizowanego w art. 284 Kodeksu karnego (K.k.). Jeżeli spadkobiercy (spadkobiercom) zależy na wyjaśnieniu sytuacji, to dojdzie nie tylko do przedstawienia problemu „sądowi spadku”, ale także do powiadomienia organów ścigania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Moim zdaniem sytuacja wymaga oficjalnego wyjaśnienia.
Zobacz również: Jak sprawdzić majątek zmarłego?
Wartość spadku została określona oficjalnie – do tej kwoty odpowiadają spadkobiercy (niezależnie od tego, co dzieje się z masą spadkową). Za wykonanie spisu inwentarza trzeba zapłacić – niezależnie od tego, czy będzie to dosłownie z pieniędzy wchodzących w skład spadku, czy też z innych źródeł (np. z własnych środków). Jest Pani uprawniona zawnioskować do sądu o wykładnię odnośnego postanowienia. Wniosek o dokonanie wykładni orzeczenia przez sąd dotyczy oficjalnego wyjaśnienia wątpliwości związanych z treścią orzeczenia (np. postanowienia).
Jeżeli Państwu jako spadkobiercom zależy na ograniczeniu odpowiedzialności za długi spadkowe, to powinni się Państwo postarać o to, by sporządzono uzupełniający spis inwentarza. Jeżeli zaś są wady w już dokonanym spisie, to wolno domagać się jego skorygowania (np. poprawienia błędów w obliczeniach).
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Janusz Polanowski
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
