Przedłużenie terminu na odrzucenie spadku

Odrzucenie spadku przez małoletnie dzieci

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może zostać złożone w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego; w skrocie: K.c.). Dotyczy to zarówno spadkobiercy ustawowego, jak i testamentowego.

Termin przewidziany w art. 1015 § 1 K.c. jest terminem zawitym prawa materialnego, co oznacza, że nie podlega on przywróceniu. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożone po terminie nie wywołuje żadnych skutków prawnych.

Jeśli chodzi o odrzucenie spadku przez nieletnie dzieci i wnuki, odrzucenie spadku przez osobę niepełnoletnią jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd. Oznacza to, że rodzice nie mogą bez zgody sądu opiekuńczego dokonać takiej czynności ani wyrażać zgody na jej wykonanie (art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego; w skrócie: K.r.o.).

Sąd najwyższy w orzeczeniu z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie V CSK 18/12 wskazuje:

„Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone a terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Przewidziany w art. 1015 § 1 K.c. termin jest terminem zawitym prawa materialnego, do biegu którego mają zastosowanie art. 110 do 116 K.c. Początek toku tego czasu liczony jest w odniesieniu do każdego spadkobiercy od dnia, w którym dowiedział się on z właściwego, pewnego źródła o tytule powołania. Oznacza to, że oddzielnie liczony jest jego bieg zarówno co do każdego spadkobiercy, jak i co do dla każdego z tytułów powołania.

Zobacz również: Przedłużenie terminu odrzucenia spadku

Spadkobierca powołany w dalszej kolejności

Przy dziedziczeniu ustawowym w razie dojścia do spadku spadkobiercy powołanego w dalszej kolejności, z uwagi na odrzucenie spadku przez wyprzedzającego go spadkobiercę, termin do złożenia oświadczenia przez spadkobiercę dochodzącego w dalszej kolejności, rozpoczyna się od dnia, w którym dowiedział się on o odrzuceniu spadku przez wyprzedzającego go spadkobiercę. Jeżeli spadkobierca nie ma zdolności do czynności prawnych, początkiem terminu w stosunku do niego jest dzień, w którym o tytule jego powołania dowiedział się jego przedstawiciel ustawowy.

Ukształtowanie w art. 1015 § 1 K.c. terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jako terminu zawitego prawa materialnego oznacza, że z chwilą jego upływu wygasa uprawnienie do skorzystania z tego prawa podmiotowego, a oświadczenie złożone po upływie terminu nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Upływ terminu uwzględniany jest z urzędu, nie ma żadnych możliwości jego przedłużenia, a w art. 1015 § 2 K.c. przewidziane zostały konsekwencje biernego zachowania się spadkobiercy, w postaci prostego przyjęcia spadku, zaś w odniesieniu do osoby niemającej pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoby, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoby prawnej, niezłożenie oświadczenia w terminie jest jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza”. Takie przyjęcie spadku oznacza odpowiedzialność za długi spadkowe do wartości stanu czynnego spadku.

W przywołanym wyżej orzeczeniu czytamy także, że do cech charakterystycznych tego terminu, odróżniających go od terminu przedawnienia należy, poza skutkiem upływu, niedopuszczalność umownego kształtowania go przez strony, określenie początku biegu od dowiedzenia się o zaistnieniu wskazanego zdarzenia (tytule powołania do spadku), znacznie krótszy czasokres w porównaniu z terminami przedawnienia, podyktowany względami zarówno ochrony spadkobiercy, jak i pewności co do dziedziczenia. Nie mają zastosowania do tego terminu przepisy Kodeksu cywilnego regulujące przedawnienie roszczeń, w tym również te związane z zawieszeniem (art. 121 K.c.), z wstrzymaniem (art. 122 K.c.) oraz z przerwaniem (art. 123 K.c.) biegu terminu.

Przedłużające się postępowanie przed sądem rodzinnym, co robić?

Ponadto przyczyny zezwalające na wskazane wydłużenie terminu przedawnienia zostały w tych przepisach wyczerpująco wymienione, a zatem wyłączona jest dopuszczalność przyjmowania za takie przyczyny innych przeszkód. Czynności prawne podejmowane przez przedstawiciela ustawowego w imieniu osoby niemającej pełnej zdolności do czynności prawnych są traktowane jako czynności prawne tej osoby (art. 98 § 1 K.r.o. w związku z art. 95 § 2 K.c.). Działania podjęte przez przedstawiciela ustawowego małoletniego uczestnika, mające na celu uzyskanie zezwolenia na złożenie w jego imieniu oświadczenia o odrzuceniu spadku, nie pozbawiły go realnej możliwości wykonania tej czynności przed upływem sześciomiesięcznego terminu od złożenia przez niego takiego oświadczenia.

Istnieje podgląd, że jeżeli postępowanie przed sądem rodzinnym się przedłuża, to należy w ciągu sześciu miesięcy od odrzucenia spadku przez spadkobiercę (w tym przypadku – Pani męża) złożyć do sądu spadku oświadczenie o odrzuceniu spadku również w imieniu jego małoletnich dzieci (wnuków spadkodawcy), zaznaczając jednocześnie, że postępowanie przed sądem rodzinnym o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu dzieci wciąż się toczy (można w sądzie rodzinnym uzyskać stosowne zaświadczenie o tym, że sprawa jest w toku). Według tego poglądu opisana czynność przerwie bieg sześciomiesięcznego terminu na złożenie stosownego oświadczenia do czasu wydania zgody przez sąd rodzinny. Ja jestem jednak innego zdania.

W tej sytuacji warto porozmawiać z sędzią o szybszym terminie rozprawy, tak by postanowienie uprawomocniło się przed upływem terminu do złożenia oświadczenia. Wraz z uprawomocnieniem się postanowienia można złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w sądzie.

Zobacz również: Zawieszenie terminu na odrzucenie spadku

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.