• Data: 2023-11-15 • Autor: Iryna Kowalczuk
Czasami dziedziczenie po rodzicach okazuje się być zagadnieniem skomplikowanym, zwłaszcza gdy w grę wchodzą osobiste i prawne zawiłości, takie jak pozbawienie władzy rodzicielskiej. Przypadek dziedziczenia po matce, która straciła władzę rodzicielską, stawia przed spadkobiercą wyzwania, zarówno emocjonalne, jak i prawne. Jakie są prawa i obowiązki spadkobiercy w sytuacji, gdy nie podjął żadnych kroków po śmierci rodzica, a lata później staje w obliczu niespodziewanych długów? Ten artykuł ma na celu wyjaśnienie wszelkich wątpliwości co do odrzucenia lub przyjęcia spadku w kontekście rodzicielskich zawirowań. Jako przykład posłuży nam sprawa pani Barbary.
Pani Barbara zadała pytanie dotyczące dziedziczenia po matce, która zmarła dwa lata temu. Była pozbawiona władzy rodzicielskiej ze względu na alkoholizm. Panią Barbarę wychowywali dziadkowie jako rodzina zastępcza. Matka wyszła za mąż i urodziła syna – ani z nią, ani z bratem pani Barbara nie utrzymywała kontaktów. O śmierci matki dowiedziała się od ciotki, na pogrzebie była. Nie złożyła jednak oświadczenia o odrzuceniu spadku, ponieważ mylnie sądziła, że skoro matka utraciła prawa rodzicielskie, to po niej nie dziedziczy. Kilka dni temu otrzymała jednak zawiadomienie o przelewie wierzytelności wraz z informacją o przetwarzaniu danych osobowych w celu dochodzenia zwrotu wierzytelności. O długach matki nic nie wiedziała i zapytała nas, czy może odrzucić spadek po terminie, powołując się na błąd co do świadomości dziedziczenia.
Stosownie do art. 1012 Kodeksu cywilnego (K.c.) „spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić”.
Jak wskazuje art. 1015 § 1 K.c., „oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania”.
Pani Barbara nie złożyła żadnego oświadczenia spadkowego w związku ze śmiercią swoje mamy. Stosownie do art. 1018 § 2 Kodeksu cywilnego oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane. Istnieje możliwość jednak uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku czy przyjęcia go z dobrodziejstwem inwentarza.
Zgodnie z do art. 1019 § 1 jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami: uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem, spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przejęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd (art. 1019 § 3).
Tak więc pani Barbara powinna teraz złożyć w sądzie spadku wniosek o przyjęcie od niej oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po mamie. Jednocześnie musi złożyć oświadczenie o tym, czy w związku z uchyleniem się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia spadkowego po mamie odrzuca spadek.
Zobacz również: Czy dziecko z rodziny zastępczej ma prawo do spadku?
Pani Barbara w ogóle nie będzie odpowiadać za długi mamy w sytuacji, w której sąd zatwierdzi oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia spadkowego, a ona złoży oświadczenie o odrzuceniu spadku. Odrzucenie spadku przez spadkobiercą powoduje, że taką osobę traktuje się tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku.
Natomiast przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Jeżeli więc pani Barbara przyjęłaby spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to wówczas jej odpowiedzialność ograniczona będzie to wartości stanu czynnego spadku (aktywów spadku).
Jeżeli więc zmarła nie miała żadnego majątku, to pani Barbara jako spadkobierczyni faktycznie nie poniesie odpowiedzialność za długi mamy.
Wracając do uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia spadkowego pod wpływem błędu, należy wskazać, iż błąd, który może stanowić podstawę uchylenia się od skutków prawnych niezłożonego oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza lub o odrzuceniu spadku musi dotyczyć treści czynności prawnej (art. 84 § 1 K.c.) oraz być istotny (art. 84 § 2).
Błąd dotyczący treści oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – to m.in. błąd co do osoby spadkodawcy, co do tytułu powołania lub co do przedmiotu spadku (brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego, brak wiedzy o długach spadkowych).
Należy jednak wyraźnie wskazać, iż błąd nie może być wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy. W ewentualnym postępowaniu pani Barbara musiałaby zatem wykazać, że brak wiedzy o długach spadkowych mamy nie był spowodowany tym, że nie podjęła wszelkich możliwych kroków w celu ustalenia majątku spadkowego.
Zobacz również: Jak zrzec się praw do dziecka?
Co ważne, nie jest możliwe uchylenie się od skutków niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, jeśli pani Barbara byłaby w błędzie co do skutków prawnych określonych zdarzeń (błąd co do prawa). Oznacza to, że nie może uchylić się od skutków prawnych oświadczeń dlatego, że nie wiedziała o skutkach niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku lub o przyjęciu go z dobrodziejstwem inwentarza.
Reasumując, pani Barbara powinna teraz złożyć do sądu spadku (sądu rejonowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłej mamy) wniosek o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przejęciu lub o odrzuceniu spadku. Oczywiście, o ile faktycznie są ku temu przesłanki. Jednakże nawet gdyby pani Barbarze nie udało się teraz spadku odrzucić, to i tak – nie składając żadnego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – przyjęła go z dobrodziejstwem inwentarza, czyli za długi mamy będzie odpowiadać tylko do wysokości aktywów, które po niej odziedziczyła. Oznacza to, że majątek osobisty pani Barbary pozostanie bezpieczny. Zatem gdyby nawet nie udało się odrzucić spadku, pani Barbara powinna przeprowadzić postępowanie spadkowe po mamie, sporządzić wykaz inwentarza i spłacić długi mamy tylko do wysokości tego, co po niej odziedziczyła.
Kwestie dotyczące władzy rodzicielskiej nie mają wpływu na dziedzicznie dzieci po rodzicach.
Zobacz również: Zachowek po synu
Przykład 1
Jan Kowalski od lat nie utrzymywał kontaktu ze swoją matką, która była pozbawiona władzy rodzicielskiej. Po jej śmierci dowiedział się, że został jedynym spadkobiercą. Zaskoczony, zastanawiał się, co zrobić, gdyż obawiał się ewentualnych długów, które mogłyby stać się jego udziałem. Ostatecznie przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Przykład 2
Ewę Nowak wychowali dziadkowie, matka narkomanka utraciła prawa rodzicielskie, ojciec był nieznany. Lata później, po śmierci matki Ewa odkryła, że może być odpowiedzialna za pozostawione przez nią długi. Szybko zdecydowała, że odrzuca spadek i stosowne oświadczenie złożyła u notariusza przed upływem ustawowych 6 miesięcy.
Przykład 3
Tomasz, którego matka została pozbawiona praw rodzicielskich, od dawna nie identyfikował się już jako jej syn. Kiedy zmarła, wiedział, że jest spadkobiercą, więc postanowił szybko podjąć stosowne decyzje. Nie mając wiedzy o jej finansach, zaniepokojony możliwością odziedziczenia długów, poszukiwał porady prawnej, aby chronić swój majątek przed zobowiązaniami. Z pomocą przyszedł mu wujek, brat zmarłej, który potwierdził, że jego matka miała zobowiązania, ale też odziedziczyła udział w spadku po zamożnych rodzicach, dlatego pan Tomasz nie powinien odrzucać spadku, tylko przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie ma wpływu na dziedziczenie po rodzicu. Spadkobierca staje przed wyborem przyjęcia lub odrzucenia spadku, co może wiązać się z odpowiedzialnością za długi. Istotne jest, aby potencjalni spadkobiercy byli świadomi możliwości, jakie oferuje prawo, w tym odrzucenia spadku lub przyjęcia go z dobrodziejstwem inwentarza, aby chronić własne interesy finansowe.
Potrzebujesz fachowej pomocy prawnej w sprawach spadkowych? Skontaktuj się z naszymi ekspertami online i otrzymaj profesjonalne porady oraz pomoc w przygotowaniu niezbędnych dokumentów, aby Twój problem spadkowy został rozwiązany szybko i efektywnie. Poniżej tekstu znajdziesz formularz kontaktowy.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
