• Data: 2024-05-07 • Autor: Iryna Kowalczuk
Niedawno zmarł mój mąż. W skład wspólnego majątku wchodzą pieniądze i samochód. Mąż zostawił testament, w którym do spadku powołał mnie jako żonę i dziecko z pierwszego małżeństwa – po połowie. Jak najszybciej załatwić postępowanie spadkowe – przez notariusza czy w sądzie?
Aby załatwić sprawy spadkowe. należy przeprowadzić:
Co się tyczy całego postępowania spadkowego, bez którego przeprowadzenia nie da się załatwić sprawy, to należy mieć na uwadze, że postępowanie spadkowe można przeprowadzić przed sądem lub przez notariuszem.
Do notariusza muszą stawić się wszyscy spadkobiercy ustawowi osobiście, wówczas notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Obowiązkowym warunkiem przeprowadzenia postępowania spadkowego u notariusza jest osobiste stawiennictwo jednocześnie wszystkich spadkobierców. Inaczej niż w postępowaniu sądowym nie ma tu możliwości, aby któryś ze spadkobierców działał przez pełnomocnika.
Zobacz również: Dział spadku u notariusza czy w sądzie
Po przedłożeniu wyżej wskazanych dokumentów wybranemu notariuszowi umawia się Pani z tym notariuszem na termin dokonania poświadczenia dziedziczenia – zazwyczaj termin potrzebny notariuszowi na przygotowanie tej czynności nie przekracza kilku dni. Ponieważ zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie wymaga on dodatkowego czasu dla swej skuteczności – jest skuteczny od chwili zarejestrowania go przez notariusza w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia (RAPD), co następuje bezpośrednio po jego sporządzeniu.
Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po Pani mężu może wnieść każdy ze spadkobierców.
Sądem właściwym jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku. Sąd na tym etapie nie dzieli jeszcze spadku między spadkobierców, a jedynie ustala, kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy.
Ma zatem Pani do wyboru dwie drogi: notarialną albo sądową. Postępowanie przed notariuszem jest droższe, ale wszystko można załatwić bardzo szybko, natomiast postępowanie przed sądem jest tańsze, ale trwa dłużej. Ważne jest również to, ze przed notariuszem muszą się stawić wszyscy spadkobiercy osobiście.
Jeżeli spadek przypadł kilku osobom, to w chwili śmierci spadkodawcy pomiędzy spadkobiercami powstała wspólność praw i obowiązków spadkowych. Zgodnie z art. 1035 Kodeksu cywilnego do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy współwłasności w częściach ułamkowych.
Udziały poszczególnych spadkobierców w majątku spadkowym wynikają z dziedziczenia ustawowego lub z testamentu, jaki pozostawił spadkodawca.
Do czasu przeprowadzenia działu spadku każdy ze spadkobierców ma prawo do współposiadania przedmiotów należących do spadku, chyba że spadkodawca powołał w testamencie wykonawcę testamentu lub został powołany kurator spadku nieobjętego.
Do czasu dokonania przez spadkobierców działu spadku spadkobierca jest ograniczony w możliwości rozporządzania swoim udziałem w majątku spadkowym i aby takie rozporządzenie było skuteczne, konieczna jest zgoda pozostałych współspadkobierców.
Należy pamiętać, iż wspólność majątku spadkowego jest stanem przejściowym. Aby przyznać każdemu ze spadkobierców określone przedmioty wchodzące w skład spadku i znieść wspólność praw i obowiązków, należy dokonać działu spadku. Zgodnie z art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego „dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy pomiędzy spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu, wydanego na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców”.
Przeprowadzenie umownego działu spadku jest możliwe tylko w sytuacji, kiedy istnieje zgoda wszystkich spadkobierców, co do dokonania działu spadku. Wszyscy spadkobiercy muszą się zgodzić co do warunków i sposobu działu. Jeżeli choćby jeden ze spadkobierców nie wyrazi zgody na dokonanie umownego działu spadku, zawarcie umowy nie będzie możliwe.
Dokonanie działu spadku wymaga ustalenia składu i wartości spadku. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego wartość i skład spadku ustala sąd.
Skład spadku jest ustalany przede wszystkim na podstawie oświadczeń uczestników i ewentualnie według spisu inwentarza, jeżeli został sporządzony. Jeżeli te oświadczenia są sprzeczne, sąd musi wyjaśnić te rozbieżności. Własność nieruchomości wchodzącej w skład spadku wymaga udowodnienia w każdym wypadku.
W postępowaniu o dział spadku jego stan ustala się według chwili otwarcia spadku, a więc chwili śmierci spadkodawcy, a wartość spadku według cen z chwili dokonania działu spadku. Oznacza to, że przy podziale sąd będzie uwzględniał wartość nieruchomości na dzień dokonywania działu miedzy Państwem.
Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych sąd powoła biegłego.
Spadkobierca, który dokonał nakładów i wydatków na nieruchomość, będzie mógł żądać zwrotu części tych nakładów odpowiednio do udziałów w nieruchomości – od pozostałych spadkobierców.
Jeżeli pomiędzy osobami, które nabyły spadek, nie ma zgody co do dokonania działu spadku, każda z nich może domagać się przeprowadzenia sądowego działu spadku. Przepisy prawa nie określają żadnego terminu, w jakim należy wystąpić do sądu z wnioskiem o dział spadku.
Z wnioskiem o przeprowadzenie sądowego działu spadku może wystąpić każdy ze spadkobierców, a także nabywca udziału w spadku oraz spadkobiercy tych osób.
Postępowanie o dział spadku toczy się w trybie nieprocesowym przed sądem spadku, tj. przed sądem rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce nie da się ustalić, właściwy będzie sąd rejonowy miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Na żądanie uczestnika działu – zgłoszone nie później niż na pierwszej rozprawie – sąd spadku może przekazać sprawę sądowi rejonowemu, w którego okręgu znajduje się spadek albo jego znaczna część, lub sądowi rejonowemu, w którego okręgu mieszkają wszyscy współspadkobiercy.
Wniosek o dział spadku powinien dotyczyć całego spadku. Tylko jeśli istnieją ważne przyczyny, można ograniczyć postępowanie spadkowe do części spadku. Pod względem formy wniosek musi odpowiadać pozwowi, co oznacza, że powinien być sporządzony na piśmie i zawierać treści wymienione w art. 187 Kodeksu postępowania cywilnego. Należy w nim wskazać wszystkich uczestników postępowania, tj. spadkobierców bądź ich następców oraz zapisobierców.
Sąd może dokonać działu spadku na trzy sposoby:
Podstawowym sposobem podziału rzeczy wspólnej jest podział fizyczny. Zgodnie z art. 211 Kodeksu cywilnego „każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości”.
Myślę, że w pierwszej kolejności powinna Pani porozmawiać z drugim spadkobiercą o tym, jak on widzi kwestię działu spadku.
Jeżeli porozumienie nie będzie możliwe, to pozostanie Pani złożenie w sądzie wniosku o dział spadku oraz zaproponowanie swojego projektu podziału spadku. Sąd po zbadaniu całej sprawy i dbając o interesy wszystkich spadkobierców, podzieli samodzielnie spadek.
Przypadek Notarialny
Anna i jej pasierbica Elżbieta, jedyni spadkobiercy po zmarłym mężu Anny, zgadzają się co do podziału majątku. Postanawiają skorzystać z usług notariusza, by przyspieszyć sprawę. Dzięki temu, że obie stawiły się osobiście i miały ze sobą wszystkie potrzebne dokumenty, notariusz mógł szybko sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia. Proces ten trwał tylko kilka dni, a formalności ograniczyły się do jednej wizyty w kancelarii notarialnej.
Przypadek Sądowy
Krzysztof, po śmierci ojca, dowiedział się, że jest jednym z kilku spadkobierców. Nie wszyscy członkowie rodziny mogli się zjawić na jednym spotkaniu u notariusza, a także mieli rozbieżne zdania co do wartości poszczególnych elementów majątku. Zdecydowali się na postępowanie sądowe. Proces ten trwał kilka miesięcy, ale pozwolił na dokładne ustalenie wartości majątku przez biegłego sądowego i sprawiedliwy podział wśród spadkobierców.
Komplikacje w Postępowaniu Notarialnym
Beata i jej brat Tomasz mieli różne oczekiwania co do działu spadku po rodzicach. Mimo prób mediacji, nie mogli dojść do porozumienia. Ponieważ postępowanie notarialne wymaga zgody wszystkich spadkobierców, ich niezgoda zablokowała możliwość szybkiego rozwiązania sprawy. Ostatecznie, zdecydowali się przenieść sprawę do sądu, co pozwoliło na interwencję sądu i ostatecznie na osiągnięcie sprawiedliwego podziału majątku, choć proces ten był dłuższy i bardziej skomplikowany niż pierwotnie zakładali.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
