Postępowanie spadkowe po śmierci matki

Mama pana Piotra zmarła, nie pozostawiając testamentu. Pan Piotr jest jedynym jej dzieckiem, założył już rodzinę, ma żonę i dziecko. Z żyjących krewnych zmarłe jest tylko jej siostra. Pan Piotr pyta, jakich formalności powinien dopełnić po śmierci mamy. Chodzi o dziedziczenie mieszkania, kont bankowych i innych rzeczy. Mama pana Piotra miała kartę kredytową i konto w banku i syn bierze pod uwagę, że mogła mieć jakieś zobowiązania, także w innych instytucjach. Pyta, czy można się tego w jakiś sposób dowiedzieć i od czego powinienem zacząć. Jakie są formalności po śmierci matki?

Oświadczenie o przyjęciu spadku wprost, z dobrodziejstwem inwentarza lub o odrzuceniu spadku

Skoro mama pana Piotra nie pozostawiła testamentu, to miało miejsce dziedziczenie ustawowe. Oznacza to, że jeżeli pan Piotr jest jedynym dzieckiem matki, a mąż mamy nie żyje lub takowego nie miała, to cały spadek po niej odziedziczył wyłącznie jej syn. W związku z tym w ciągu 6 miesięcy od śmierci mamy pan Piotr może złożyć oświadczenie przed sądem lub przed notariuszem o przyjęciu po mamie spadku wprost, z dobrodziejstwem inwentarza lub o odrzuceniu spadku. Jeżeli przez ten czas pan Piotr nie złoży żadnego oświadczenia o sposobie przyjęcia spadku, to po upływie 6 miesięcy od śmierci mamy automatycznie spadek przejdzie na niego z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku w ten sposób oznacza, że aktywa spadku pan Piotr przyjmuje w całości, a za długi będzie odpowiadał wyłącznie do wartości odziedziczonych aktywów. Np. wartość spadku wynosi 100, a wartość długów po zmarłej 150. Przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca za długi odpowiada tylko do wysokości 100. Taki sposób przyjęcia spadku jest dobry wówczas, gdy spadkobierca nie wie, czy spadek jest zadłużony i w jakiej wysokości. Przyjęcie spadku wprost oznacza przyjęcie go w pełnym wymiarze wraz z pełną odpowiedzialnością za wszystkie długi, z kolei odrzucić spadek warto wówczas, gdy składa się praktycznie z samych długów. Jeżeli pan Piotr przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza (co doradzam, jeżeli nie jest wiadomo, czy i jakie długi wchodzą w skład spadku), będzie Pan musiał wykonać spis inwentarza, czyli spisać, co dokładnie wchodzi w skład spadku (jakie aktywa i jakie długi). Zamiast samodzielnie sporządzać wykaz inwentarza, można również zlecić sporządzenie takiego dokumentu komornikowi. Wówczas to komornik sprawdza, co spadkodawca pozostawił po śmierci, jaki majątek i jakie długi. Jednakże za dokonanie takiego spisu komornik pobiera wynagrodzenie. Ile ono wyniesie, najlepiej uprzednio zapytać konkretnego komornika.

Pan Piotr pyta, jak dowiedzieć się, co wchodziło w skład spadku po mamie. Nie ma jednego miejsca, w którym można sprawdzić, jaki majątek i jakie długi pozostawiła zmarła. Trzeba albo odszukać składniki majątku mamy na własną rękę, albo zlecić taką usługę komornikowi.

Zatem obecnie pan Piotr powinien przeprowadzić postępowanie spadkowe po mamie, aby stać się jej oficjalnym spadkobiercą. Aby przeprowadzić sprawę spadkową ma on dwie możliwości: albo złożyć wniosek do sądu, albo przeprowadzić postępowanie u notariusza.

Zobacz również: Zasady dziedziczenia

Postępowanie spadkowe po mamie na drodze sądowej

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składany do sądu powinien zawierać:

1. imię i nazwisko, datę i miejsce śmierci spadkodawcy oraz wskazanie ostatniego miejsca jego stałego zamieszkania;
2. imię, nazwisko i adres wnioskodawcy;
3. wskazanie pozostałych poza wnioskodawcą uczestników postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (osób, które mogą być spadkobiercami) – imiona, nazwiska i adresy;
4. żądanie stwierdzenia nabycia spadku po zmarłym;
5. informacje o ewentualnych testamentach pozostawionych przez zmarłego;
6. informację o tym, czy poszczególni uczestnicy postępowania złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku;
7. wskazanie interesu, jaki wnioskodawca ma we wszczęciu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku;
8. uzasadnienie zawierające w szczególności opis pokrewieństwa pomiędzy spadkodawcą i uczestnikami postępowania.

Do wniosku powinny zostać dołączone następujące dokumenty:

1. odpis aktu zgonu spadkodawcy;
2. odpisy aktów stanu cywilnego, na podstawie których można ustalić pokrewieństwo uczestników postępowania ze zmarłym (odpisy skrócone aktu urodzenia lub odpisy skrócone aktu małżeństwa);
3. testament lub testamenty, jeżeli zmarły takowe zostawił, a wnioskodawca jest w ich posiadaniu; ewentualnie należy wskazać miejsce przechowywania testamentu lub osobę, która jest w posiadaniu testamentu, jeżeli wnioskodawca posiada taką wiedzę (osoba, u której znajduje się testament, jest obowiązana złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go u notariusza);
4. odpisy wniosku dla każdego z uczestników postępowania.

Należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 1026 Kodeksu cywilnego (K.c.) – stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku (od dnia śmierci spadkodawcy), chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.

Zgodnie z art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – właściwym do rozpatrzenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku jest sąd rejonowy, w okręgu którego spadkodawca miał ostatnie miejsce zamieszkania. Jeżeli miejsca zamieszkania nie da się ustalić, wniosek należy złożyć w sądzie rejonowym, w okręgu którego znajduje się majątek spadkowy lub jego części. Jeżeli i ten fakt nie jest możliwy do ustalenia, wniosek należy skierować do Sądu Rejonowego dla Miasta Stołecznego Warszawy.

Wniosek podlega opłacie 50 zł. W postępowaniu wszczętym takim wnioskiem sąd bada, kto jest spadkobiercą zmarłego i stwierdza, kto i w jakiej ułamkowej części odziedziczył spadek po zmarłym.

Zobacz również: Spadek po zmarłej mamie

Postępowanie spadkowe przed notariuszem

Aby notariusz sporządził akt poświadczenia dziedziczenia testamentowego, konieczne jest stawienie się przed notariuszem wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi.

Również notariuszowi należy przedstawić akty stanu cywilnego – akt zgonu spadkodawcy oraz akty urodzenia bądź małżeństwa.

W pierwszej kolejności notariusz spisze protokół dziedziczenia. Notariusz ma obowiązek pouczyć stawiających się o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Spadkobierca powinien złożyć u notariusza takie same dokumenty, które są niezbędne, aby sąd wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Będą to: odpis aktu zgonu spadkodawcy oraz odpis aktu urodzenia spadkobierców (w przypadku mężatek odpis aktu małżeństwa).

W protokole dziedziczenia notariusz zamieści w szczególności:

1. zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby biorące udział w spisywaniu protokołu;
2. oświadczenie o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi;
3. oświadczenie o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów;
4. oświadczenie, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia;
5. oświadczenie, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego;
6. oświadczenie, czy spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub nie posiadał żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą;
7. oświadczenie, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności dziedziczenia oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim;
8. wzmiankę o pouczeniu przez notariusza o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Na podstawie protokołu dziedziczenia notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Sporządzenie tego aktu jest możliwe jedynie, jeżeli nie ma wątpliwości co do osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku.

Akt poświadczenia dziedziczenia powinien być podpisany przez wszystkich biorących udział w spisywaniu protokołu dziedziczenia i powinien zawierać m.in. dzień, miesiąc i rok oraz miejsce sporządzenia aktu, dane dotyczące notariusza i siedziby kancelarii notarialnej, dane dotyczące spadkodawcy, datę i miejsce zgonu spadkodawcy i jego ostatnie miejsce zamieszkania, wskazanie spadkobierców, którym przypadł spadek, tytuł powołania do spadku i wysokość udziałów w spadku.

Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz zarejestruje go w elektronicznym rejestrze prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną. Spadkobierca otrzyma od notariusza wypisy z oryginalnego aktu poświadczenia dziedziczenia, które są podstawą do wykazywania prawa do spadku.

Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Maksymalna opłata notarialna za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego wynosi 50 zł. Za sporządzenie protokołu dziedziczenia maksymalna stawka to 100 zł, a za sporządzenie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu maksymalna stawka wynosi 50 zł. Do opłaty notarialnej należy doliczyć 23% VAT.

Wybór drogi postępowania spadkowego (przed sądem lub u notariusza) zależy od decyzji pana Piotra.

Zobacz również: Jak sprawdzić akta sprawy przez internet?

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.