• Data: 2024-06-14 • Autor: Marek Gola
Przed 3 miesiącami zmarł nagle mój mąż, nie pozostawił testamentu. Nie mieliśmy wspólnych dzieci, ale ja mam dwoje z pierwszego małżeństwa. Posiadamy mieszkanie, które wykupiliśmy na kredyt, oraz garaż. Obie nieruchomości w księdze wieczystej są zapisane na mnie i na męża. Rodzice męża nie żyją, ale wygląda na to, że prawo do spadku po zmarłym będzie miało jego rodzeństwo. Tu muszę dodać, że jeden z jego braci nie żyje, ale pozostawił dzieci. W skutek rodzinnym zatargów mąż nie utrzymywał z rodzeństwem kontaktów od wielu lat. Skontaktowałam się z nimi poprzez media społecznościowe, wiem, że mieszkają za granicą, ale nie znam ich adresu. Stwierdzili, że nie chcą przyjechać na rozprawę, ale też raczej spadku się nie zrzekną. Nie wiem, jak w tej sytuacji przeprowadzić sprawę spadkową, czy zgłosić się do notariusza, czy iść do sądu? Ile właściwie przypadnie rodzeństwu męża? Czy oni mogą się domagać spłaty zaraz po sprawie spadkowej? Żyję z emerytury i spłacam wspomniany już kredyt, czy takie obciążenie będzie brane pod uwagę przy obliczaniu spłat?
Podstawa prawna: Kodeks rodzinny i opiekuńczy (K.r.o.), Kodeks cywilny (K.c.) oraz Kodeks postępowania cywilnego (K.p.c.).
Na wstępie godzi się podkreślić, że w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku. Innymi słowy Pani udział w spadku po mężu wynosi 1/2, zaś rodzeństwo ma po 1/6. Z dniem, kiedy rodzeństwo dowiedziało się o śmierci brata, zaczyna biec 6-miesięczny termin na przyjęcie lub odrzucenie spadku. Zgodnie z art. 1015 K.c. oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie 6 miesięcy jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Zobacz również: Przejęcie emerytury po mężu a odrzucenie spadku
Sprawę spadkową można oczywiście uregulować przed notariuszem, ale tu proszę wziąć pod uwagę, że wówczas wszyscy spadkobiercy muszą się stawić u tego samego notariusza, o tej samej godzinie i w tym samym miejscu. Uregulowanie sprawy o stwierdzenie nabycia spadku przed sądem nie wymaga stawiennictwa wszystkich. Innymi słowy wystarczy, że stawi się Pani jako wnioskodawczyni, zaś pozostali odbiorą dokumentacją z sądu. Opłata sądowa od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wynosi 105 zł. Sądem właściwym jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania Pani męża.
Musi mieć Pani jednak świadomość, że stwierdzenie nabycia spadku to dopiero pierwszy krok do uregulowania sprawy spadkowej po mężu. Drugim będzie dział spadku i to w ramach tego postępowania rodzeństwo męża będzie mogło zadecydować, czy udział im przypadający nabędzie Pani, a nadto czy bez obowiązku spłaty, czy też z obowiązkiem spłaty na ich rzecz. W toku tego drugiego postępowania będzie Pani mogła zadecydować również o tym, czy domagać się zmniejszenia spłat, czy też nie. Jeżeli uzna Pani, że zmniejszenie spłat na rzecz rodzeństwa zmarłego jest zasadne, powinna się Pani powołać na art. 5 K.c., zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1981 r., sygn. akt III CZP 18/81, w sprawie o zachowek nie jest wyłączone obniżenie wysokości należnej z tego tytułu sumy na podstawie art. 5 K.c. A contrario – w sprawie o dział spadku także nie.
Zobacz również: Dział spadku gdy jeden ze spadkobierców nie żyje
Fakt, że nie zna Pani adresów rodzeństwa zmarłego męża, nie stawowi problemu dla sądu spadku, albowiem w najgorszym wypadku sąd zarządzi ogłoszenie w prasie, a jeśli rodzeństwo nie stawi się na rozprawę, to sąd ustanowi dla nich kuratora dla doręczeń. Ich zachowanie nie powinno być dla Pani ograniczeniem w załatwieniu spraw spadkowych i zapewne tak nie będzie. Owszem, absencja rodzeństwa i brak współpracy może przełożyć się na długość postępowania, ale na nic więcej. Z resztą sam upływ czasu nie ma znaczenia dla żądania spłaty, lecz to, czy rodzeństwo nabędzie spadek. Jeżeli spadku nie odrzucą, wówczas go nabędą i będą mogli domagać się spłaty. Wysokość spłaty jest zależna od wysokości aktywów, tj. wartości nieruchomości. Wspomniała Pani, że spłaca kredyt za mieszkanie i utrzymuje się z emerytury, a więc muszę wyjaśnić, że wysokość obciążenia i wysokość Pani dochodów nie ma większego znaczenia dla określenia spłaty na rzecz rodzeństwa. Może to mieć wpływ na ewentualne rozłożenie spłat na raty.
Dziedziczenie mieszkania i garażu
Pani Anna straciła męża, z którym wspólnie posiadali mieszkanie i garaż. Ponieważ nie mieli wspólnych dzieci, do spadku po mężu powołana została ona oraz rodzeństwo męża. W wyniku tego, połowa majątku przypadła Pani Annie, a reszta rodzeństwu zmarłego. Ponieważ jeden z braci męża nie żyje, jego część dziedziczą jego dzieci. Pani Anna, utrzymująca się z emerytury i spłacająca kredyt, złożyła wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku. W obliczu trudności w kontakcie z rodzeństwem męża, które mieszka za granicą, sąd zarządził ogłoszenie w prasie oraz ustanowił kuratora dla doręczeń.
Trudności w ustaleniu miejsca zamieszkania spadkobierców
Pan Marek, mąż Pani Ewy, zmarł nagle, nie pozostawiając testamentu. Rodzeństwo pana Marka, mieszkające za granicą, od dawna nie utrzymywało kontaktu z bratem. Pani Ewa, starając się o spadek, musiała ustalić adresy spadkobierców. W wyniku tego, sąd zdecydował o ogłoszeniu w prasie oraz ustanowieniu kuratora. Sprawa sądowa, mimo trudności związanych z absencją rodzeństwa, zakończyła się stwierdzeniem nabycia spadku. Pani Ewa musiała jednak przeprowadzić kolejne postępowanie dotyczące działu spadku, aby określić, czy będzie mogła wykupić części rodzeństwa z obowiązkiem spłaty lub bez.
Wysokość spłat w kontekście kredytu i emerytury
Pani Barbara po śmierci męża znalazła się w trudnej sytuacji finansowej. Wspólnie z mężem posiadali mieszkanie na kredyt oraz garaż. Mimo że dziedziczyła połowę majątku, drugą połowę przypadło rodzeństwu zmarłego. Z uwagi na rodzinne zatargi, kontakt z rodzeństwem męża był utrudniony, a ich dzieci nie chciały przyjechać na rozprawę. Pani Barbara złożyła wniosek o stwierdzenie nabycia spadku przed sądem, który ustanowił kuratora dla rodzeństwa zmarłego. W trakcie działu spadku, Pani Barbara mogła powołać się na art. 5 K.c., aby zmniejszyć wysokość spłat z racji jej niskiej emerytury i obciążenia kredytem.
Dziedziczenie przez żonę i rodzeństwo zmarłego bez testamentu może być skomplikowane i wymaga zaangażowania sądu, szczególnie gdy rodzeństwo mieszka za granicą i nie współpracuje. Ważne jest, aby w takiej sytuacji skorzystać z pomocy prawnej i dokładnie znać swoje prawa oraz obowiązki.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz sporządzanie pism, które pomogą Ci w przeprowadzeniu spraw spadkowych, rozwodowych i innych kwestii prawnych, bez wychodzenia z domu. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać szybkie i rzetelne wsparcie prawnicze na każdym etapie postępowania. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
4. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1981 r., sygn. akt III CZP 18/81
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marek Gola
Zapytaj prawnika
