• Data: 2023-11-14 • Autor: Tomasz Krupiński
Rozważając scenariusze dziedziczenia po zmarłym, kluczowe jest zrozumienie, jak prawo reguluje podział majątku osobistego. W Polsce, kwestia ta jest regulowana przez Kodeks cywilny, który określa, kto i w jakich częściach ma prawo do spadku. W sytuacji, gdy zmarły zostawia żonę i dzieci, rodzą się pytania: Czy i jak majątek osobisty męża - w tym darowizny od jego rodziców jak dom czy działka - wchodzi w grę przy dziedziczeniu? Co dzieje się z nieruchomościami nabytymi w trakcie małżeństwa? Niniejszy artykuł ma na celu wyjaśnienie tych zagadnień w kontekście obowiązujących przepisów.
Czy tylko ja i syn dziedziczymy po mężu jego majątek osobisty (w jego skład wchodzi darowizna od jego rodziców, tj. dom, działka, sklep, działka). Mamy wspólnotę majątkową. Po ślubie sklep został rozbudowany i jest tam też budynek gospodarczy – wszystkie nieruchomości są na nazwisko męża. Powiedziano mi, że nie mogę być właścicielem niczego wybudowanego na ziemi będącej majątkiem osobistym męża, że musiała być poszerzona wspólnota majątkowa o grunty. Czy faktycznie nic nie dziedziczę? W takim razie kto dziedziczy?
Majątek osobisty zmarłego a dziedziczenie ustawowe
Podstawę prawną dla przedstawionego pytania stanowią przepisy Kodeksu cywilnego. Zgodnie, bowiem z treścią art. 931 Kodeksu cywilnego:
„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
Art. 932. [Dziedziczenie w braku zstępnych spadkodawcy]
§ 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.
§ 2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.
§ 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.
§ 4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
§ 5. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
§ 6. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
Zobacz również: Zasady dziedziczenia majątku osobistego
Krąg spadkobierców ustawowych można podzielić na pięć grup dochodzących do dziedziczenia w następującej kolejności:
1) małżonek i zstępni spadkodawcy,
2) małżonek, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa spadkodawcy,
3) dziadkowie spadkodawcy,
4) dzieci małżonka spadkodawcy,
5) gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy i Skarb Państwa”.
Każda kolejna grupa dochodzi do dziedziczenia w braku spadkobierców z grupy wcześniejszej. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek (art. 931 § 1 zd. 1). Zgodnie z powyższym dziedziczy Pani w pierwszej kolejności wraz z dziećmi. Fakt, iż majątek jest majątkiem osobistym męża, nie ma żadnego znaczenia i nie wpływa na porządek dziedziczenia. W razie śmierci męża spadek w całości przypada synowi i Pani w częściach równych (tj. po 1/2 udziału spadkowego).
Zobacz również: Spadek w trakcie małżeństwa
Kiedy mowa o dziedziczeniu, szczególnie interesujące stają się sytuacje, w których majątek osobisty jednego z małżonków, nabyty przed ślubem lub w jego trakcie, jest poddawany próbie prawa spadkowego. Jakie są prawa drugiego małżonka i dzieci w świetle polskiego prawa? Oto trzy przykłady z życia, które ilustrują te złożone sytuacje.
Przykład - działka od rodziców
Beata i Tomasz żyli w szczęśliwym małżeństwie, gdzie głównym majątkiem był dom, który Tomasz otrzymał w darowiźnie od swoich rodziców. Po jego niespodziewanej śmierci, Beata stanęła przed dylematem, czy dom, będący majątkiem osobistym Tomasza, wchodzi w skład spadku, którym mogłaby podzielić się z ich wspólnymi dziećmi.
Przykład - sklep rodzinny
Elżbieta wspólnie z mężem Krzysztofem przez lata rozwijała rodzinny sklep, który był własnością Krzysztofa przed ich małżeństwem. Gdy Krzysztof zmarł, Elżbieta zmagająca się z przepisami prawa spadkowego, zastanawiała się, czy jej wkład w rozbudowę sklepu daje jej prawo do jego części, pomimo że na papierze nigdy nie była współwłaścicielką.
Przykład - domek letniskowy
Klaudia i Marek spędzali każde wakacje w domku letniskowym, który Marek odziedziczył po swoim dziadku. Pomimo tego, że działka była zapisana tylko na Marka, to Klaudia przez lata zajmowała się urządzaniem i konserwacją domku. Po nieoczekiwanej śmierci Marka, Klaudia miała nadzieję, że jej trud nie pójdzie na marne i że będzie mogła zachować domek, wspominając wspólne chwile.
Przedstawione przypadki rzucają światło na zawiłości prawne dotyczące dziedziczenia majątku osobistego w Polsce. O ile Kodeks cywilny jasno określa zasady dziedziczenia, to życie niejednokrotnie pisze scenariusze, które wykraczają poza przewidziane przepisy. Ważne jest, aby w takich sytuacjach skonsultować się z prawnikiem, który pomoże zrozumieć przysługujące prawa i wyjaśnić, jakie kroki podjąć, aby sprawiedliwie i zgodnie z prawem rozdzielić majątek po zmarłym.
Podsumowując, dziedziczenie majątku osobistego męża może wydawać się skomplikowane, lecz polskie prawo spadkowe oferuje jasne wytyczne. W przypadku śmierci męża, jego żona i dzieci są pierwszymi w kolejności do dziedziczenia, niezależnie od charakteru majątku przed ślubem. Zrozumienie przepisów Kodeksu cywilnego jest kluczowe, aby w pełni wykorzystać swoje prawa spadkowe i zabezpieczyć interesy rodziny.
Potrzebujesz porady w kwestiach spadkowych? Skorzystaj z naszych usług prawnych online, gdzie doświadczeni prawnicy pomogą Ci zrozumieć Twoje prawa i przygotują niezbędne dokumenty, abyś mógł bezproblemowo przejść przez proces dziedziczenia.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Tomasz Krupiński
Randa prawny.
Zapytaj prawnika
