• Autor: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
W skład spadku wchodzą: dom, samochody i oszczędności na koncie bankowym. Było przeprowadzone nabycie spadku u notariusza (protokół dziedziczenia i akt poświadczenia dziedziczenia). Dziedziczą po ojcu: żona i trójka dzieci. Jak to wszystko podzielić? Czy można samochody przez częściowy, umowny dział spadku bez udziału notariusza przepisać na określonych spadkobierców, np. samochód A dostaje jedno z dzieci, samochód B – drugie z dzieci, a np. w późniejszym czasie u notariusza dokonać częściowego umownego działu spadku dla domu? Czy też jeżeli do spadku należy nieruchomość, to też zawsze musi być akt notarialny dla umownego działu spadku, nawet dla samochodu?
Umowny dział spadku jest – obok sądowego – sposobem na dokonanie podziału majątku spadkowego. Warunkiem przeprowadzenia umownego działu spadku jest istnienie pomiędzy wszystkimi spadkobiercami zgody co do formy podziału, sposobu i warunków jego dokonania. W przeciwnym razie nie będzie możliwe złożenie zgodnych oświadczeń prowadzących do zawarcia umowy. Zgodnie z art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Żądanie chociażby jednego spośród nich, aby sprawę rozstrzygnął sąd, wyłącza możliwość dokonania umownego działu spadku.
Ustawa wymaga, aby umowa o dział spadku została zawarta w formie aktu notarialnego jedynie w przypadku, jeżeli do spadku należy nieruchomość (art. 1037 § 2). W pozostałych przypadkach umowa o dział spadku może zostać zawarta w dowolny sposób, nawet ustny lub w sposób dorozumiany. Jednak ze względów bezpieczeństwa, aby uniknąć problemów w przyszłości, warto taki podział sformalizować.
Zgodnie z art. 1038 § 2 umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku. W przypadku częściowego działu spadku umowa powinna wskazywać ten fakt oraz określać, które konkretnie przedmioty obejmuje. Wskazany przepis nie zawiera żadnych ograniczeń w tym względzie (postanowienie SN z dnia 15 października 2014 r., sygn. akt V CZ 67/14, LEX nr 1598717). Współspadkobiercy mogą wówczas np. ograniczyć dział jedynie do nieruchomości wchodzącej w skład spadku lub przeciwnie – dokonać podziału jedynie rzeczy ruchomych.
Zobacz również: Kto ponosi koszty działu spadku u notariusza?
Spadkobiercy nie mogą określić w umowie wielkości przysługujących im udziałów w sposób odmienny, niż wynika to z aktu poświadczenia dziedziczenia. Umowa o dział spadku powinna zawierać informację o tym, jakie elementy wchodzące w skład spadku przypadają poszczególnym spadkobiercom. Może również regulować zasady dotyczące spłat lub dopłat związanych z dzielonym spadkiem. W ramach umowy spadkobiercy mogą dokonywać zbycia na rzecz innych współspadkobierców udziałów w spadku lub udziałów w poszczególnych przedmiotach spadkowych.
W umownym dziale spadku istotną cechą jest wzajemność ustępstw czynionych przez strony, a to oznacza, że ekwiwalentność świadczeń nie musi mieć zastosowania. Wynika to także z zasady swobody zawierania umów (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2014 r., sygn. akt III CSK 74/13). W ramach tej umowy nie jest możliwa zmiana zasad odpowiedzialności za długi spadkowe ze skutkiem wobec osób trzecich. Sąd Najwyższy również wskazuje, że w postępowaniu działowym nie można dzielić długów spadkowych (postanowienie SN z dnia 26 stycznia 1972 r., sygn. akt III CRN 477/71).
Zgodnie z art. 1034 § 1 Kodeksu cywilnego do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów. Od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów.
Zobacz również: Śmierć współwłaściciela pojazdu
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Specjalizuje się w prawie zamówień publicznych oraz obsłudze prawnej firm. Zajmuje się również sporządzaniem projektów umów, uchwał, regulaminów, polityk oraz innych aktów. Jednocześnie, posiada także szerokie zainteresowania w innych dziedzinach prawa, pozwalające na udzielanie porad w zróżnicowanych stanach faktycznych i prawnych.
Zapytaj prawnika
