• Data: 2023-11-05 • Autor: Katarzyna Bereda
W obecnych czasach wiele osób mieszka w różnych częściach Polski, a nawet Europy czy całego świata. Kiedy więc pojawia się w rodzinie temat sprawy spadkowej, część krewnych zaczyna się zastanawiać, czy na sprawie spadkowej muszą być wszyscy spadkobiercy. Okazuje się, że obecność uczestników na rozprawie o stwierdzenie nabycia spadku nie zawsze jest obowiązkowa. By lepiej zrozumieć całość zagadnienia, przedstawimy je na przykładzie odpowiedzi na pytanie naszej czytelniczki, pani Oli:
Dziadek chce mi, wnuczce, przepisać dom. Pół domu jest dziadka, pół babci, która nie żyje. Do dziedziczenia dochodzi pięcioro dzieci, z których jedno nie żyje. Już wiem, że trzeba zrobić nabycie spadku po babci. Ale mam pytanie – czy udział w sprawie spadkowej spadkobierców jest obowiązkowy? Jakich dokumentów potrzebuję?
Tak, w niniejszej sprawie, aby dziadek stał się właścicielem całej nieruchomości – zgodnie z wolą pozostałych spadkobierców, a następnie przekazał nieruchomość aktem darowizny na Panią, konieczne jest dokonanie w pierwszej kolejności stwierdzenia nabycia spadku.
Obecność wszystkich spadkobierców jest obowiązkowa przed notariuszem, w sądzie nie ma takiej konieczności – sąd jednak powiadomi wszystkich spadkobierców o toczącym się postępowaniu w celu zajęcia stanowiska.
Zgodnie bowiem z treścią art. 1025 § 1 Kodeksu cywilnego sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Stwierdzenie nabycia spadku następuje na wniosek i – co do zasady – w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Niemniej, zgodnie z art. 681 Kodeksu postępowania cywilnego, możliwe jest również stwierdzenie nabycia spadku w postępowaniu o dział spadku. Nie oznacza to jednak, że sąd działa wtedy z urzędu. Należy bowiem zgodzić się, że przeważnie wniosek o wszczęcie postępowania działowego zawiera także implicite wniosek o stwierdzenie nabycia spadku (np. W. Borysiak, w: Osajda, Komentarz KC, t. III, 2013).
Rozważane postępowanie sądowe prowadzone jest na podstawie art. 669–6792 Kodeksu postępowania cywilnego w trybie nieprocesowym, przy czym sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy. Celem tego postępowania jest ustalenie wszystkich spadkobierców, którzy doszli do dziedziczenia (art. 677 § 1).
Zobacz również: Pełnomocnictwo do dysponowania spadkiem
Uczestnikami postępowania o stwierdzenie nabycia spadku są bowiem wszystkie osoby, które mogą być uznane za zainteresowane – czyli, jak wskazałam, spadkobiercy ustawowi po zmarłej babci. Zgodnie z art. 670 sąd bada w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, kto jest spadkobiercą, a także czy spadkodawca pozostawił testament. Sąd może przy tym wezwać osobę, co do której zostanie uprawdopodobnione, że dysponuje testamentem, do złożenia tego dokumentu. W takim przypadku sąd dokona otwarcia i ogłoszenia testamentu.
Wniosek należy złożyć w sądzie rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub skierować sprawę do dowolnego notariusza. Do wniosku należy dołączyć skrócony odpis aktu zgonu spadkodawcy, skrócone odpisy aktów urodzenia uczestników postępowania, a także w przypadku zawarcia związku małżeńskiego, także skrócone odpisy aktów małżeństwa. Łączna opłata od wniosku to 100 zł oraz 5 zł. Postępowanie może odbyć się także przed notariuszem.
Przed notariuszem jednak konieczna jest obecność wszystkich spadkobierców. Przed sądem nie ma takiej konieczności – jednak sąd zawiadomi wszystkie osoby będące spadkobiercami po zmarłej o toczącym się postępowaniu, aby mogły one wziąć w nim udział. Po zakończeniu postępowania należy dokonać działu spadku, aby dziadek przejął całą nieruchomość, a następnie mógł aktem darowizny dokonać rozporządzenia na Pani rzecz. Jak więc widać, sąd wyśle wszystkim wezwanie do udziału w sprawie spadkowej. Obecności na niej jednak można uniknąć, o ile wybierze się tryb sądowy.
Przykład 1
Niedawno zmarła matka Oli i Jakuba. Wraz z ojcem chcieli przeprowadzić szybkie postępowanie dotyczące dziedziczenia przed notariuszem. Ola jest jednak w ostatnich miesiącach ciąży i bardzo prawdopodobne jest, że nie uda się jej dotrzeć do notariusza mimo umówienia się, a nie chce hamować całego procesu. Spadkobiercy zakładają więc sprawę w sądzie. Tu bowiem obecność uczestników na rozprawie o stwierdzenie nabycia spadku nie jest absolutnie konieczna.
Przykład 2
Pan Adam niedawno został wdowcem. Miał z żoną pięcioro dzieci, z niektórymi stracił kontakt. Umówienie się w jednym terminie wydaje się niemożliwe. Pan Adam zakłada więc sprawę spadkową w sądzie. Ten wyśle do wszystkich spadkobierców wezwanie do udziału w sprawie spadkowej. Niezależnie od tego, czy na nią dotrą, rozprawa i tak zostanie przeprowadzona.
Jak widać, w polskim prawie obecność wszystkich spadkobierców na rozprawie spadkowej nie jest obowiązkowa. To dobra wiadomość zwłaszcza dla dużych rodzin, a także w sytuacji, gdy część krewnych mieszka daleko. Warto znać swoje prawa i obowiązki, także w kontekście prawa spadkowego.
Jeśli i w Twojej rodzinie dochodzi do dziedziczenia, dobrze być zorientowanym w przepisach prawnych. Jak bowiem widać po rozważanym temacie, często ludzie mają inne przeświadczenie dotyczące istotnych formalności, niż jest w rzeczywistości. Aby mieć właściwy osąd w sprawach prawnych, w tym związanych ze spadkiem, dobrze jest zwrócić się o analizę dokumentów i interpretację indywidualnej sytuacji do doświadczonego prawnika.
Jeśli chcesz uzyskać rzetelną poradę prawną w rozsądnej cenie, skorzystaj z formularza pod tym artykułem i opisz swój problem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Bereda
Adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego – pracę magisterską napisała z prawa pracy. Podczas studiów odbyła liczne praktyki, zarówno w sądach, jak i w kancelariach adwokackich. Aplikację adwokacką rozpoczęła w 2015 roku. W marcu 2018 roku przystąpiła do egzaminu zawodowego, uzyskując jeden z najlepszych wyników w izbie zielonogórskiej i w konsekwencji kończąc aplikację adwokacką z wyróżnieniem. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, cywilnym, zobowiązaniach, prawie spadkowym, prawie gospodarczym i spółkach prawa handlowego.
Zapytaj prawnika
