Co zrobić, aby zrzec się spadku?

Postępowanie o nabycie i dział spadku 

Jeżeli Pani i Pani rodzeństwo chcecie, aby spadek w całości przypadł mamie, to należy najpierw przeprowadzić procedurę formalnego nabycia spadku przez wszystkich spadkobierców, a następnie dokonać działu spadku w ten sposób, że przekażecie Państwo swoje udziały na rzecz mamy. Z Pani pytania wynika, że istnieje pomiędzy Państwem zgoda co do działu spadku (znacznie ułatwi i przyspieszy to postępowanie) oraz że chcecie Państwo, aby tylko Pani mama stała się właścicielką całości spadku.

Tak jak pisałam, pierwszym krokiem powinno być w Pani sytuacji przeprowadzenie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, aby każdy spadkobierca został formalnie, zgodnie z prawem za spadkobiercę uznany.

Stwierdzenia nabycia spadku można dokonać w sądzie lub przed notariuszem (wtedy otrzymuje się tzw. akt poświadczenia dziedziczenia).

Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku

Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Pomimo zamieszczenia we wniosku informacji, jakie osoby znajdują się w kręgu spadkobierców, sąd z urzędu bada, czy wymieniono wszystkich uczestników postępowania. Ustala również, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Po złożeniu testamentu sąd dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia.

Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku.

Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 50 zł.

Od marca 2009 r. drugim sposobem na potwierdzenie przez spadkobiercę prawa do spadku jest notarialne poświadczenie dziedziczenia (ten sposób uważam w Pani sytuacji za najbardziej korzystny). Dokument ten ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia spadku.

Poświadczenie dziedziczenia przez notariusza

Warto pamiętać, że akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz i nie ma tutaj znaczenia ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (jak to jest w postępowaniu sądowym). Spadkobiercy nie muszą składać żadnych wniosków oraz pism procesowych.

Wybór notariusza zapewnia sprawne, szybkie, łatwiejsze, a przede wszystkim mniej sformalizowane postępowanie.

Spadkobiercy muszą spełnić następujące warunki:

• do kancelarii notarialnej przychodzą wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi,
• nie może być żadnych sporów między nimi w kwestii podziału spadku – czyli tego, kto jest spadkobiercą (gdy spadkobiercy sprzeczają się w tej sprawie, to spór rozstrzyga się na drodze sądowej),
• spadek musi być otwarty po 1 lipca 1984 roku (otwarcie następuje z chwilą śmierci spadkodawcy).

Na początek należy umówić się na spotkanie z notariuszem. Można to zrobić osobiście lub telefonicznie.

Notariusz informuje o tym, jakie dokumenty trzeba ze sobą zabrać, aby móc poświadczyć dziedziczenie (m.in. akt zgonu spadkodawcy, akty urodzenia i małżeństwa potencjalnych spadkobierców, testament, gdy dziedziczenie jest na podstawie testamentu).

Protokół dziedziczenia

W kancelarii notarialnej spotykają się wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy. Notariusz w ich obecności sporządza protokół dziedziczenia (będzie to akt notarialny).

Stanie się tak tylko wtedy, gdy pomiędzy spadkobiercami nie będzie sporu o spadek (chodzi o spór o to, kto jest spadkobiercą, a nie co kto ma dostać ze spadku – to rozstrzyga inny akt – dotyczący działu spadku).

Gdy spadkodawca pozostawił po sobie testament, to notariusz go otwiera i ogłasza. W przypadku poświadczenia dziedziczenia, które następuje przed upływem sześciu miesięcy od daty śmierci spadkodawcy, spadkobiercy składają oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Notariusz sporządzi na podstawie protokołu dziedziczenia akt poświadczenia dziedziczenia. Określi on krąg spadkobierców oraz ich udziały w dziedziczonym majątku. Nabierze on mocy prawnej dopiero, gdy zostanie zarejestrowany w elektronicznym rejestrze poświadczeń dziedziczenia.

Zobacz również: Czy można zrzec się spadku po ojcu

Zgłoszenie do urzędu skarbowego nabycia spadku

Spadkobiercy muszą też udać się do urzędu skarbowego w celu rozliczenia się z podatku spadkowego lub skorzystać z przysługującego zwolnienia.

Poświadczenie dziedziczenia u notariusza kosztuje 150 zł (100 zł protokół dziedziczenia, 50 zł sporządzenie aktu poświadczenia). Cena jest taka sam bez względu na liczbę osób, które biorą udział w tej czynności. Należy do tego dodać jeszcze 23% podatku VAT.

Opłaty nie obejmują jednak kosztów, które są związane z wypisem aktów poświadczenia dziedziczenia. Każdy spadkobierca, którego dotyczy sprawa, może żądać wypisów aktu w dowolnej ilości. Taki wypis kosztuje 6 złotych netto od każdej strony dokumentu.

Dział spadku u notariusza za zgodą wszystkich spadkobierców

Następnym krokiem będzie dział spadku (u notariusza można go przeprowadzić tego samego dnia co i stwierdzenie nabycia spadku). Art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego wskazuje, iż dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość (udział w nieruchomości), najprostszym i najtańszym, a zarazem możliwym do przeprowadzenia razem ze sprawą o stwierdzenie nabycia spadku sposobem na to, aby spadek po Pani ojcu przypadł wyłącznie mamie jest dokonanie działu spadku, na podstawie zgodnego projektu stron, bez spłaty na rzecz dzieci.

Jak już wcześniej wskazałam dział spadku można przeprowadzić zarówno przed sądem, jak i przed notariuszem. Postępowanie przed sądem będzie trwało z pewnością dłużej, ale będzie tańsze. Jak stanowi art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 167, poz. 1398 ze zm.), opłata stała od wniosku o dział spadku wynosi 500 złotych, a jeżeli wniosek o dział spadku zawiera zgodny projekt działu spadku, opłata stała wynosi 300 złotych.

Zniesienie współwłasności

Jeżeli w skład spadku po Pani ojcu wchodzi udział we współwłasności (np. ojciec był współwłaścicielem nieruchomości) i będziecie Państwo chcieli od razu znieść współwłasność (podzielić majątek wspólny małżeński), zastosowanie będzie miał przepis art. 51 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Przepis ten wskazuje, iż opłatę stałą w kwocie 1000 złotych pobiera się od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 złotych.

Tak więc opłata za dział spadku po Pani ojcu, w przypadku złożenia w sądzie wniosku o dział spadku wraz ze zgodnym projektem tego działu, wyniesie albo 300 zł, albo 600 zł, jeżeli dział spadku będzie połączony ze zniesieniem wspólności małżeńskiej.

Z wnioskiem o dział spadku na podstawie zgodnego projektu stron można wystąpić przed sądem razem w wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku (opłata od tego wniosku wynosi 50 zł). Pozwala na to przepis art. 681 Kodeksu postępowania cywilnego stosownie do którego, jeżeli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastąpiło i nie został sporządzony zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje sąd w toku postępowania działowego.

We wniosku o dział spadku powinni Państwo wskazać przedmioty, jakie wchodzą w skład spadku po ojcu. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy do wniosku dołączyć dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy (np. odpis księgi wieczystej). Należy też wskazać wartość tej nieruchomości i innych przedmiotów spadkowych.

Do wniosku należy dołączyć zgodny projekt działu spadku (powinien być podpisany przez wszystkich spadkobierców). W Pani przypadku ten zgodny projekt może sprowadzać się do wymienienia przedmiotów wchodzących w skład spadku po zmarłym oraz wskazania, że zgodną wolą spadkobierców jest to, aby cały spadek przypadł Pani mamie bez spłaty na rzecz dzieci.

Jeżeli wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po Pani ojcu oraz wniosek o dział spadku na podstawie zgodnego projektu stron zostanie złożony łącznie, to jeśli sąd nie będzie miał żadnych wątpliwości co do składu spadku oraz jego wartości (stosownie do art. 684 K.p.c., skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd), to istnieje duża szansa, że postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku oraz dziale spadku zapadną na pierwszej rozprawie.

Koszty notarialne działu spadku

Możecie Państwo również zawrzeć umowę o dział spadku w formie notarialnej. Wówczas opłata notarialna uzależniona będzie od wartości przedmiotu podziału (będzie brana pod uwagę wartość spadku podlegającego działowi).

Dlatego biorąc pod uwagę powyższe stawki taksy notarialnej i podatek VAT, należy stwierdzić, iż dział spadku dokonany w formie aktu notarialnego będzie tańszy od sądowego działu spadku na podstawie zgodnego projektu stron tylko wówczas, jeżeli wartość spadku po Pani ojcu będzie mniejsza niż 7780 zł. W tym wypadku opłata notarialna wyniesie 243,40 zł. Z VAT będzie to kwota 299,38 zł. Przypomnę, że opłata sądowa za zgodny dział spadku wynosi 300 zł. Jednakże z opisanego stanu sprawy wnioskuję, że majątek spadkowy będzie dużo wyższy, zatem tańsze będzie przeprowadzenie całej sprawy dotyczącej spadku przed sądem.

Powyżej podane stawki opłaty notarialnej są stawkami maksymalnymi. Można negocjować z notariuszem niższą taksę.

Co się tyczy Pani ostatniego pytania:

Zgodnie z polskim systemem prawa dziedziczyć możemy albo na podstawie testamentu, albo na podstawie zasad przewidzianych w Kodeksie cywilnym. Regulacje prawne dotyczące spadków zawiera księga IV Kodeksu cywilnego pt. „Spadki”.

W pierwszej kolejności do spadku są powołani małżonek i dzieci spadkodawcy.

Jeżeli Pani mama nie pozostawi testamentu, to po jej śmierci cały majątek oddziedziczą jej dzieci w częściach równych – czyli każdy po 1/3.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.