• Data: 2023-11-02 • Autor: Grzegorz Stefanowski
Sprawa spadku i jego sprzedaży to złożony problem prawny, zwłaszcza kiedy dotyczy on współwłasności spadkobierców rozsianych po różnych krajach. Nasz artykuł skupia się na praktycznych aspektach takiej transakcji, przedstawionych na przykładzie pani Basi, która stoi przed wyzwaniem sprzedaży samochodu, będącego częścią spadku po zmarłym mężu. Przeanalizujemy regulacje Kodeksu cywilnego dotyczące współwłasności ułamkowej, możliwości zbycia udziału w spadku oraz roli pełnomocnictwa w procesie sprzedaży. Ponadto zwrócimy uwagę na kwestie praktyczne i finansowe związane z formalnościami transakcyjnymi, które są kluczowe dla sprawnego przeprowadzenia sprzedaży majątku spadkowego.
Pani Basia zwróciła się do nas z pytaniami co do sprzedaży samochodu po zmarłym mężu, ojcu i dziadku przez jego spadkobierców. Pani Basia posiadała już prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Dziedziczyła wspólnie z córką i wnukiem. W skład masy spadkowej wchodził samochód jej męża (wspólnota majątkowa). Spadkobiercy chcieliby sprzedać odziedziczony samochód, ale nie wiedzieli, jak się za to zabrać, tym bardziej że córka i wnuk mieszkają za granicą. Chodziło więc o wskazanie sposobów uskutecznienia sprzedaży samochodu. Pani Basia pytała też, jakie dokumenty będą potrzebne, aby ewentualnie ona mogła w imieniu pozostałych spadkobierców sprzedać samochód ze spadku. Zastanawiała się, co korzystniejsze: pełnomocnictwo czy przeniesienie własności na nią?
W przypadku sprawy pani Basi – na podst. art. 1035 Kodeksu cywilnego (K.c.) – po stwierdzeniu nabycia spadku (także w formie aktu poświadczenia dziedziczenia wraz z protokołem), powstała współwłasność majątku spadkowego w częściach ułamkowych.
„Art. 1035 [Współwłasność w częściach ułamkowych] Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu”.
Wobec treści art. 1036 K.c., zdanie pierwsze, „spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku”.
Pani Basi zależy na najprostszym sposobie sprzedaży składnika majątku spadkowego, czyli samochodu, a oprócz tego stawia pytanie o pełnomocnictwo lub przeniesienie własności.
Zobacz również: Jak zarejestrować ciągnik którego właściciel nie żyje?
Obecnie między spadkobiercami męża pani Basi istnieje współwłasność ułamkowa majątku spadkowego. Oznacza to, że, w ramach pełnomocnictwa posiadacze udziałów w całej masie spadkowej – mocodawcy, mogą upoważnić mamę – panią Basię jako pełnomocnika do sprzedaży w ich imieniu wskazanego składnika majątku spadkowego, czyli samochodu.
Natomiast kwestia tzw. przeniesienia własności może się odbyć na kilka sposobów. Pierwszym jest wymieniony art. 1036 Kodeksu cywilnego, czyli przekazanie swojego udziału w spadku, ale zarazem skonkretyzowanie go do jednej ruchomości. Z punktu widzenia prawa będzie więc to zbycie udziału w przedmiocie należącym do spadku i jest możliwe w drodze umowy sprzedaży, ale także darowizny. Taką umowę przed ostateczną sprzedażą samochodu pani Basia i pozostali spadkobiercy musieliby podpisać między sobą.
Drugim sposobem jest dział spadku, czyli sytuacja opisywana w art. 1038 Kodeksu cywilnego. W tymże bowiem postępowaniu określa się, który z przedmiotów wchodzących w masę spadkową, ma stać się własnością wskazanego spadkobiercy.
„Art. 1038 [Dział całkowity i częściowy]
§ 1. Sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku.
§ 2. Umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku.
§ 3. Sądowy częściowy dział spadku może nastąpić w szczególności z tego powodu, że w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo”.
Celem działu spadku jest definitywne zniesienie wspólności majątku spadkowego. Z tego względu dział spadku – co do zasady – obejmować powinien cały spadek. Jedynie z ważnych powodów możliwe jest ograniczenie działu do części spadku. Przez część spadku należy w tym kontekście rozumieć zarówno poszczególne przedmioty, jak i wyodrębnione masy majątkowe (np. przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne, majątek osobisty zmarłego) (tak E. Niezbecka, w: Kidyba, Komentarz KC, t. IV, 2012, s. 353-354). Ważnym powodem, o którym mowa w art. 1038 § 1 zd. 2, może być złożenie przez spadkobierców zgodnego wniosku o przeprowadzenie działu częściowego (jw.) – Komentarz do art. 1038 Kodeksu cywilnego, red. Gutowski, 2019. Tutaj można właśnie pamiętać o samochodzie, ale w jego ramach można podzielić także cały spadek, co jest regułą. Tutaj także możliwy jest podział w drodze umowy.
Czy wiesz, że istnieją trzy metody dokonania działu spadku? Sąd możesz wybrać między podziałem fizycznym majątku, przyznaniem konkretnych przedmiotów jednemu ze spadkobierców z obowiązkiem spłaty innych, albo podziałem cywilnym. Jeżeli jednak spadkobiercy sami wskażą sposób podziału, to sąd będzie związany takim wnioskiem, o ile nie będzie sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub nie będzie naruszał uzasadnionego interesu osób uprawnionych.
Zobacz również: Czy można jeździć samochodem po śmierci właściciela?
Trzecią możliwością jest zbycie (na rzecz pani Basi, jak wcześniej) całego udziału przez pozostałych spadkobierców – czyli nie z ograniczeniem do konkretnego składnika. W rezultacie, w drodze takiej umowy, tylko pani Basia byłaby spadkobierczynią co do całości masy spadkowej. Stanowi o tym, nw. art. 1051 Kodeksu cywilnego.
„Art. 1051 [Zbycie spadku] Spadkobierca, który spadek przyjął, może spadek ten zbyć w całości lub w części. To samo dotyczy zbycia udziału spadkowego”.
Jak widzimy, w tej sprawie wdowa i jej dzieci muszą zdecydować, który ze sposobów tzw. przeniesienia własności w sposób cywilnoprawny wchodzi w grę.
Z doświadczenia wydaje się jednak, iż udzielenie pełnomocnictwa będzie najprostsze, również z tego powodu, że dwoje spadkobierców przebywa stale za granicą. Wtedy podstawowymi dokumentami będą: postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku oraz właśnie pełnomocnictwo. Stwierdzeni spadkobiercy, poprzez pełnomocnictwo, sprzedają rzecz, co do której w dowodzie rejestracyjnym pojazdu jako właściciel widnieje spadkodawca.
W pozostałych przypadkach, będą to umowy cywilnoprawne, które formalnie muszą być zawarte między spadkobiercami. Może się okazać, że, z całym szacunkiem, ich treść będzie wzbudzać zastanowienie zarówno w wydziale komunikacji, jak i u kupującego. Nadto, w zależności od przyjętych rozwiązań, nie można wykluczać formy aktu notarialnego od takich umów i ich wartości, co będzie podwyższać wartość całej transakcji.
Zobacz również: Wykupienie części spadku
Należy pamiętać, że formalnie udzielenie pełnomocnictwa za granicą powinno się wiązać z poświadczeniem tożsamości mocodawcy przez tamtejszego notariusza oraz z tłumaczeniem przysięgłym w Polsce. Ale to i tak byłoby raczej zawsze najtańsze rozwiązanie, często spotykane w praktyce.
Co ważne, dla kupującego, a w rezultacie dla wydziału komunikacji, będzie konieczne dostarczenie oryginałów tych pełnomocnictw i postanowienia sądu, co w praktyce oznacza, iż kupujący powinien dla własnego bezpieczeństwa pokryć koszty notarialnego poświadczenia oryginalności tych dokumentów.
Uważam więc, iż najbardziej typowym sposobem uczynienia pani Basi osobą władną do zbycia pojazdu z masy spadkowej, jest udzielenie pełnomocnictwa do tej czynności z maksymalnym uszczegółowieniem tej czynności i szerokim nadaniem jej uprawnień do wszystkich obowiązków sprzedającego pojazd.
Zobacz również: Czy samochód wchodzi do masy spadkowej?
Przykład 1
Spadkobiercy zmarłej Heleny - jej dzieci i mąż - odziedziczyli między innymi rodzinny biznes, który obejmował kilka aptek. Ponieważ Helena nie pozostawiła testamentu, rodzina wspólnie uzgodniła sposób podziału spadku. Następnie zwrócili się do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku, a po jego pozytywnym rozpatrzeniu, złożyli wniosek o dokonanie umownego działu spadku.
Przykład 2
Po śmierci swojego ojca, Piotr nie pragnął niczego oprócz starego, mającego już wartość zabytkową Mercedesa. Tym bardziej, że ojciec obiecał mu ten samochód, ale nie zdążył tego zapisać w testamencie. Piotr zgodził się na umowny podział spadku, w ramach którego zrezygnował bez wynagrodzenia z praw do nieruchomości, aby w zamian stać się właścicielem wspomnianego pojazdu.
Przykład 3
Po śmierci babci jej majątek odziedziczyła wnuczka oraz dwóch synów - jeden z nich mieszka w Stanach Zjednoczonych, a drugi w Australii. Z powodu dużej odległości i braku możliwości przybycia na sprawy spadkowe, postanowili udzielić pełnomocnictwa swojej siostrzenicy. Jednocześnie upoważnili ją do zarządzania majątkiem spadkowym, którym jest kamienica w mieście.
Podsumowując, kwestia sprzedaży samochodu będącego częścią spadku wymaga rozważnego podejścia i wyboru optymalnego rozwiązania prawno-finansowego. Współwłasność ułamkowa i rozproszenie spadkobierców po różnych krajach komplikują transakcję, jednak wybór między pełnomocnictwem a działem spadku lub zbyciem udziału spadkowego zależy od indywidualnej sytuacji oraz preferencji współwłaścicieli. Najprostszą i najczęściej praktykowaną metodą wydaje się udzielenie pełnomocnictwa, które umożliwi pani Basi działanie w imieniu pozostałych spadkobierców. Wybór metody sprzedaży powinien być poparty analizą, zarówno pod kątem prawnym, jak i finansowym, mając na względzie interesy wszystkich spadkobierców oraz zapewnienie bezpieczeństwa transakcji dla kupującego. Warto w tej mierze zasięgnąć opinii prawnika.
Masz wątpliwości, jak sprzedać samochód ze spadku? Rozproszeni spadkobiercy nie muszą komplikować transakcji. Nasze doradztwo online pomoże wybrać najlepsze rozwiązanie, dopasowane do Twojej sytuacji. Z nami bezpiecznie udzielisz pełnomocnictwa, przeprowadzisz dział spadku lub zbycie udziału. Wyślij do nas swój problem przez formularz umieszczony pod tekstem, a nasi prawnicy szybko zajmą się Twoją sprawą.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
