Jak nie dziedziczyć długów po ojcu - zrzeczenie się i odrzucenie spadku krok po kroku

Moja mama nie żyje, pozostał mi ojciec, który jest alkoholikiem. Ojciec jest na rencie, z której większość zabierają komornicy. Ma długi w bankach. Co zrobić, aby nie przejąć tych długów po śmierci ojca?

Jak zrzec się dziedziczenia?

Podstawę prawną odpowiedzi na przedstawione przez Pana pytanie stanowi art. 1048 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.). Zgodnie z jego treścią „spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia, w ujęciu naszego prawa, to umowa, na mocy której potencjalny spadkobierca zrzeka się dziedziczenia ustawowego po swym spadkodawcy.

Umowę tę zawierają – z jednej strony – potencjalny spadkobierca ustawowy (czyli Pan), z drugiej zaś strony – przyszły spadkodawca (czyli Pana ojciec).

Co obejmuje umowa zrzeczenia się dziedziczenia?

Zrzeczenie się dziedziczenia po danej osobie nie pozbawia zrzekającego się zdolności dziedziczenia jako takiej.

Obejmuje ono jedynie dziedziczenie ustawowe. Nie wyłącza zatem dziedziczenia testamentowego zrzekającego się. Zrzekający się może dziedziczyć na podstawie testamentu sporządzonego zarówno przed, jak i po zrzeczeniu się dziedziczenia (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15.05.1972 r., sygn. akt II CRN 38/84, OSN 1972, Nr 11, poz. 197). Może też stać się zapisobiercą testamentowym.

Art. 1049 K.c. mówi, że „zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku”.

Zobacz również: Jak wyrzec się ojca?

Czy umowa zrzeczenia się dziedziczenia obejmuje dzieci zrzekającego się spadkobiercy?

W przypadku braku odmiennego postanowienia w umowie skutki zrzeczenia się dziedziczenia obejmują nie tylko zrzekającego się, lecz rozciągają się na jego zstępnych. Ma to praktyczne znaczenie w sytuacji, gdy zrzekający się nie przeżyje spadkodawcy.

Chodzi tu zarówno o zstępnych żyjących w chwili zrzeczenia się dziedziczenia, jak i zstępnych urodzonych po zawarciu umowy, o której mowa – np. dzieci, które urodzą się już po śmierci Pańskiego ojca, będą także wyłączone z dziedziczenia po nim.

Zrzeczenie się dziedziczenia wywołuje skutki prawne w chwili śmierci spadkodawcy (otwarcia spadku). Zrzekający się lub jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.

Odpowiedzialność za długi po zmarłym ojcu

Reasumując, zrzeczenie się dziedziczenia jest najskuteczniejszym sposobem wyłączenia od odpowiedzialności za długi spadkowe. Zrzeczenie następuje w drodze umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego, stąd też do jej zawarcia niezbędna jest wola Pańskiego ojca. Zrzec się dziedziczenia można więc w każdym czasie, a termin końcowy wyznacza chwila otwarcia spadku, którą to chwilą jest śmierć spadkodawcy.

Jest to najlepszy sposób i odpowiedź na pytanie, jak nie dziedziczyć długów po ojcu.

Odrzucenie spadku po ojcu sposobem na uniknięciem dziedziczenia długów

Drugim sposobem, żeby nie dziedziczyć długów po ojcu, jest odrzucenia spadku po jego śmierci.

Kwestie odrzucenia spadku reguluje art. 1012 K.c.: „spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić”. Z kolei zgodnie z treścią art. 1015 K.c. „oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza”.

Początek biegu tego terminu związany jest z chwilą dowiedzenia się przez spadkobiercę o tytule swego powołania.

Chodzi tu o pozytywną wiedzę o faktach, z których wynika jego powołanie, pochodzącą z miarodajnego źródła. Po pierwsze więc spadkobierca musi dowiedzieć się o śmierci spadkodawcy. Po drugie – przy dziedziczeniu testamentowym musi dowiedzieć się o istnieniu korzystnej dla niego treści testamentu; przy dziedziczeniu ustawowym zaś – o istnieniu węzła rodzinnego, stanowiącego podstawę powołania do dziedziczenia, i braku silniej powołanych, chcących i mogących dziedziczyć (np. brat spadkodawcy może zawdzięczać swe powołanie zrzeczeniu się dziedziczenia przez zstępnych spadkodawcy).

Zobacz również: Jak pozbawić alkoholika majątku?

Czy odrzucony spadek przechodzi na zstępnych spadkobiercy?

Spadek odrzucony przez Pana w ciągu 6 miesięcy od dnia śmierci ojca przechodzi na dalszych Pana zstępnych, a więc na Pana dzieci. One również będą musiały spadek odrzucić.

Reasumując – ma Pan dwie możliwości uniknięcia odpowiedzialności za długi po swoim ojcu: zrzec się spadku (forma umowy, która może być zawarta w każdej chwili za życia spadkodawcy – ojca) lub spadek odrzucić w terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o tytule powołania, co w zasadzie odpowiada dniu śmierci spadkodawcy.

Oba te sposoby skutecznie uwolnią od dziedziczenia długów po ojcu.

Gdzie złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku?

Oświadczenie takie może Pan złożyć przed sądem rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy bądź przed notariuszem.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15.05.1972 r., sygn. akt II CRN 38/84

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.