• Data: 2024-06-20 • Autor: Iryna Kowalczuk
Moja ciotka zapisała w testamencie część majątku mojemu bratu. Jednak po jej śmierci jej dzieci przeprowadziły postępowanie spadkowe, nie uwzględniając testamentu (brat i ja nie wiedzieliśmy wtedy o jego istnieniu). Wydano postanowienie o nabyciu spadku przez moich kuzynów. Czy można jeszcze dokonać zmiany na moją korzyść? Ciocia zmarła w 2001 r., mój brat w 2002 r.
Skoro Pańska ciotka sporządziła testament, to, o ile jest on ważny, nie powinno mieć miejsca dziedziczenie ustawowe (jak stwierdził sąd w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku), lecz spadek podlega dziedziczeniu testamentowemu. Oczywiście niezgłoszenie testamentu w sądzie byłoby krzywdzące dla Pana, ponieważ jeżeli spadkodawca pozostawił testament, to dziedziczenie odbywa się zgodnie z wolą spadkodawcy.
Stosownie do art. 646 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (w skrócie: K.p.c.): „Osoba, u której znajduje się testament, jest obowiązana złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go u notariusza”.
Według § 2 tego przepisu: „Kto bezzasadnie uchyla się od wykonania powyższego obowiązku, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na uchylającego się grzywnę”.
Zgodnie z powyższymi przepisami powinien Pan złożyć testament w sądzie.
Najlepiej byłoby, gdyby testament został złożony w sądzie razem z wnioskiem o zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Podstawą takiego wniosku jest art. 679 § 1 K.p.c.: „Dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, z zastosowaniem przepisów niniejszego rozdziału. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność”.
Wniosek o wszczęcie takiego postępowania może zgłosić każdy zainteresowany (art. 679 § 2 K.p.c.). W razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd spadku, zmieniając to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym (art. 679 § 3 K.p.c.).
Zainteresowany, który nie był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może złożyć wniosek w trybie art. 679 w każdym czasie, nie jest on ograniczony żadnym terminem ani rodzajem podstaw, na jakich opiera swoje twierdzenie o wadliwości postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (uchwała SN z 27 kwietnia 1982 r., III CZP 15/82, LexPolonica nr 309392, OSNCP 1982, nr 8-9, poz. 118).
Stosownie do powyższych przepisów powinien Pan złożyć w sądzie wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. We wniosku powinno się wskazać okoliczności, w jakich odnalazł Pan testament cioci. Ważne będzie podanie daty, kiedy to się stało.
Skoro postanowienie zmieniające postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku w trybie przewidzianym w art. 679 K.p.c. ma charakter postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (postanowienie SN z 7 marca 1968 r. II CR 102/68 OSNCP 1968/10 poz. 176), to tym samym wniosek o zmianę stwierdzenia nabycia spadku należy także traktować jak wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Odnosi się to w szczególności do wysokości opłaty stałej od wniosku. Opłata od wniosku będzie wynosiła 50 zł.
Właściwość sądu reguluje art. 628 K.p.c.:
„Do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy”.
Jeżeli testament okaże się ważny, to sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku na podstawie testamentu przez Pańskiego brata, a więc nabycie zgodne z rzeczywistym stanem prawnym. Po wydaniu tego orzeczenia spadkobiercy zmarłego brata będą mogli żądać od osób, które będąc przeświadczone, że są spadkobiercami, dysponowały spadkiem.
Stosownie do art. 1029 § 1 Kodeksu cywilnego (w skrócie: K.c.): „Spadkobierca może żądać, ażeby osoba, która włada spadkiem jako spadkobierca, lecz spadkobiercą nie jest, wydała mu spadek. To samo dotyczy poszczególnych przedmiotów należących do spadku”.
Natomiast § 2 art. 1029 K.c. wskazuje: „Do roszczeń spadkobiercy o wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotów należących do spadku, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również o naprawienie szkody z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty tych przedmiotów oraz do roszczeń przeciwko spadkobiercy o zwrot nakładów stosuje się odpowiednio przepisy o roszczeniach między właścicielem a samoistnym posiadaczem rzeczy”.
Powinien Pan również pamiętać, że spadkobiercy ustawowi pominięci w testamencie mogą na mocy art. 991 § 1 K.c. domagać się zachowku od spadkobierców zmarłej ciotki. Według tego przepisu: „Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”.
Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
Ujawnienie testamentu przez niespodziewanego spadkobiercę
Pan Jan dowiedział się o istnieniu testamentu swojej ciotki Zofii dopiero po zakończeniu postępowania spadkowego, w którym spadek został przyznany dzieciom ciotki na podstawie dziedziczenia ustawowego. Testament znajdował się w szufladzie starej komody, którą Jan odziedziczył po matce ciotki. W testamencie ciotka zapisała Janowi znaczną część swojego majątku. Jan złożył testament w sądzie razem z wnioskiem o zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Sąd, po przeprowadzeniu dowodów, zmienił postanowienie o nabyciu spadku, przyznając Janowi jego część zgodnie z wolą ciotki.
Ukrycie testamentu przez spadkobierców
Pani Anna znalazła testament swojego zmarłego wujka, w którym zapisał on jej swoją nieruchomość. Niestety, testament został ukryty przez dzieci wujka, którzy przeprowadzili postępowanie spadkowe, uzyskując spadek na podstawie dziedziczenia ustawowego. Po odnalezieniu testamentu Anna złożyła go w sądzie wraz z wnioskiem o zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Sąd, uznając testament za ważny, zmienił postanowienie o nabyciu spadku, przyznając Annie prawo do nieruchomości.
Spóźnione ujawnienie testamentu przez spadkobiercę
Pan Marek po śmierci swojej ciotki w 2005 roku nie był świadomy istnienia jej testamentu. Dopiero w 2015 roku, porządkując rzeczy po zmarłej ciotce, znalazł dokument, w którym ciotka zapisała mu swoje oszczędności. Postępowanie spadkowe już dawno się zakończyło, a spadek przypadł dzieciom ciotki. Marek złożył w sądzie testament i wniosek o zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Sąd uwzględnił wniosek, a Marek otrzymał należny mu spadek zgodnie z testamentem, mimo upływu dziesięciu lat od śmierci ciotki.
Ujawnienie testamentu po stwierdzeniu nabycia spadku może prowadzić do zmiany postanowienia sądu, jeśli testament został wcześniej pominięty. Właściwe złożenie testamentu w sądzie oraz wniesienie wniosku o zmianę stwierdzenia nabycia spadku pozwala na dziedziczenie zgodne z wolą spadkodawcy. Spadkobiercy powinni działać zgodnie z przepisami, aby uniknąć odpowiedzialności i zabezpieczyć swoje prawa.
Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online oraz profesjonalnie przygotowanych pism, aby skutecznie przeprowadzić postępowanie spadkowe i zabezpieczyć swoje prawa spadkowe. Skontaktuj się z nami już dziś, aby uzyskać pomoc ekspertów w dziedzinie prawa spadkowego. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1982 r., III CZP 15/82
4. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1968 r. II CR 102/68
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
