• Data: 2023-11-05 • Autor: Iryna Kowalczuk
Rodzeństwo nie jest pierwsze do dziedziczenia spadku po zmarłym bracie czy siostrze. W pierwszej kolejności bowiem dziedziczy małżonek zmarłej osoby oraz dzieci. Bywają jednak takie sytuacje życiowe, że rodzeństwo ma prawo do dziedziczenia. Czy ta zasada odnosi się także do zachowku? Czy należy się zachowek dla rodzeństwa po bezdzietnym bracie lub bezdzietnej siostrze? Te kwestie rozważymy, odpowiadając na pytanie naszej czytelniczki, Pani Bożeny:
Brat był wdowcem i nie miał dzieci. Po jego śmierci zostało rodzeństwo. Brat napisał testament, w którym przekazał mieszkanie krewnej swojej zmarłej żony. Czy nam jako rodzeństwu należy się zachowek?
Krąg osób uprawnionych do zachowku reguluje art. 991 Kodeksu cywilnego:
„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo jego uzupełnienia”.
„Art. 992. Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.”
Ustawodawca przewidział zamknięty katalog osób uprawnionych do zachowku. Niestety w tym kręgu nie znajduje się rodzeństwo.
Art. 991 wskazuje zakres podmiotowy regulacji instytucji zachowku. Zgodnie z jego treścią ani brat, ani siostra nie należą do kręgu osób uprawnionych do zachowku po zmarłym bracie – przepis mówi bowiem: „zstępnym, rodzicom, małżonkowi”. Redakcja przepisu jest jasna i nie pozwala na wykładnię rozszerzającą.
Reasumując, rodzeństwu zmarłego nie przysługuje roszczenie o zachowek.
Zobacz również: Spadek po bezdzietnym bracie kawalerze
Należy także pamiętać, że również przepisanie majątku przez zmarłego brata w formie testamentu na daną osobę nie uprawnia rodzeństwa do ubiegania się o zachowek od obdarowanego.
Niestety, tu znów należy powołać się na cytowane przepisy Kodeksu cywilnego. A ten wyraźnie mówi, że tylko małżonek, dzieci i rodzice mają roszczenie o wypłatę zachowku – także w kontekście dziedziczenia testamentowego. Zachowek dla rodzeństwa więc nie przysługuje.
Przykład 1
Niedawno zmarł pan Józef, bezdzietny kawaler. Przed śmiercią swoje mieszkanie i samochód zapisał przyjaciółce, która opiekowała się nim w ostatnich miesiącach życia. Rodzice pana Józefa dawno nie żyją, pozostał tylko jego brat. Niestety nie ma on prawa do zachowku po bracie kawalerze, który swój majątek przepisał na inną osobę.
Przykład 2
20-letnia Kinga zmarła w wypadku. Pozostawiła po sobie samochód i niewielkie oszczędności. Całość tego majątku dziedziczy jej mama (tata nie żyje). Brat i siostra Kingi nie mają prawa do zachowku od mamy.
Jak widać, tematyka zachowku rządzi się jasnymi prawami określanymi przez Kodeks cywilny. Niestety jego interpretacja jest jasna. Okazuje się więc, że rodzeństwo po zmarłym bracie czy siostrze może dziedziczyć – o ile nie przejmą spadku pierwsi w kolejności dziedziczący. Natomiast odpowiedź na pytanie, czy rodzeństwo ma prawo do zachowku, jest przecząca w każdych okolicznościach.
Prawo spadkowe bywa skomplikowane. Jeśli gubisz się w gąszczu przepisów albo nie wiesz, jak rozwiązać swoją sprawę, zachęcamy do skorzystania z fachowej porady. Doświadczeni prawnicy szybko dokonają analizy Twojej sprawy i udzielą zgodnej z najnowszym stanem prawnym porady. Jeśli więc masz wątpliwości dotyczące kwestii spadkowych, dziedziczenia i zachowku, już teraz opisz swój problem, korzystając z formularza znajdującego się poniżej.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
