• Data: 2024-12-05 • Autor: Elżbieta Kaczmarek
Kilka lat temu moja ciocia napisała testament i wskazała w nim, że w przypadku jej śmierci odziedziczę połowę jej mieszkania (jestem siostrzeńcem). Kilka lat później zmarł jej mąż, przeprowadziła postępowanie spadkowe i wskutek tego pozostałe 50% mieszkania stało się jej własnością. Czy w przypadku śmierci cioci odziedziczę 50% mieszkania? Czy ciocia powinna napisać nowy testament w tej sytuacji? Moja ciocia chciałaby, żeby całe mieszkanie należało do mnie.
Odpowiedź na zadane pytanie zależy od tego, w jaki sposób Pana ciocia sformułowała treść swojego testamentu.
Stosownie do art. 926 § 1 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) „powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu”. Udziały poszczególnych spadkobierców w spadku mogą się wyrażać jedynie w określonych ułamkach, wyczerpujących całość spadku, co jest wyrazem ogólnej reguły dziedziczenia, niezależnej od podstawy powołania.
Z art. 959 K.c. wynika, że spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Jedną z podstawowych reguł prawa spadkowego jest to, że nie przewiduje ono możliwości powołania spadkobierców do poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład spadku, natomiast możliwe jest jedynie powołanie spadkobiercy lub spadkobierców do całego spadku albo do jego ułamkowej części. Gdy nie nastąpiło powołanie jednej lub kilku osób do spadku jako ogółu praw i obowiązków spadkodawcy, lecz rozrządzenie spadkodawcy przybrało formę przeznaczenia określonej osobie poszczególnych przedmiotów majątkowych, wówczas:
1) osoba ta dziedziczy cały spadek jako spadkobierca testamentowy, o ile przedmioty te wyczerpują cały spadek (art. 961 K.c.) albo
2) spadek dziedziczą spadkobiercy ustawowi, którzy są zobowiązani do wykonania zapisu (art. 968 K.c.), o ile przedmioty przeznaczone w testamencie dla danej osoby nie wyczerpują prawie całego spadku.
Reguły te pozostają w związku z zasadami sukcesji generalnej, które sprzeciwiają się przejściu poszczególnych praw i przedmiotów majątkowych poprzez powołanie spadkobiercy, dotyczyć ono bowiem może jedynie ułamkowych części spadku, nie zaś poszczególnych praw wchodzących do masy spadkowej.
Dziedziczeniu podlega ogół praw i obowiązków zmarłego (art. 922 § 1 K.c.), całość tych praw przypada w odpowiednich częściach ułamkowych spadkobiercom (niezależnie od podstawy powołania), bez możliwości „wyłączenia części spadku” spod dziedziczenia.
Jeżeli spadkodawca zamierza zadysponować konkretnym składnikiem należącym do jego majątku na rzecz oznaczonej osoby, może to uczynić, ustanawiając w testamencie zapis zwykły albo zapis windykacyjny.
Jeżeli wolą cioci jest, aby cały spadek po niej przypadł Panu, ciocia powinna oświadczyć w testamencie, że powołuje Pana do całości spadku. Natomiast w przypadku, gdy ciocia napisała w testamencie, że jej wolą jest, aby po jej śmierci przysługujący jej udział ½ w mieszkaniu przypadł Panu, wówczas w grę wchodzić będą reguły interpretacyjne powołane przeze mnie powyżej w pkt 1 i 2.
Wspomnę również, że zgodnie z art. 943 K.c. „spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia”. Z kolei w myśl art. 946 K.c. „odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień”.
Całość spadku dla jednego spadkobiercy
Pani Maria jasno określiła w swoim testamencie, że cały spadek, w tym dom, oszczędności i meble, ma przypaść jej synowi Adamowi. Po jej śmierci Adam dziedziczy wszystkie składniki majątku bez żadnych ograniczeń. To jasne sformułowanie testamentu daje Adamowi pełne prawo do zarządzania i dysponowania odziedziczonym majątkiem.
Udział w mieszkaniu
Pani Kowalska w swoim testamencie zapisała, że jej wnuczka, Kasia, ma otrzymać ½ udziału w mieszkaniu. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, ponieważ testament nie przyznaje Kasi całości spadku, pozostała ½ udziału w mieszkaniu przechodzi na innych spadkobierców ustawowych, w tym na syna pani Kowalskiej. W rezultacie Kasia dziedziczy tylko część, a syn musi rozwiązać sprawy dotyczące współwłasności.
Odwołanie testamentu
Pani Ewa sporządziła testament, w którym wszystko zapisała swojej córce. Po kilku latach postanowiła zmienić jego treść. Sporządziła nowy testament, w którym przekazała część swojego majątku na rzecz fundacji charytatywnej. W związku z tym po śmierci pani Ewy fundacja odziedziczy określone składniki majątku, a córka otrzyma tylko to, co pozostało.
Artykuł omawia zasady dziedziczenia na podstawie testamentu zgodnie z Kodeksem cywilnym. Podkreśla, że spadkobiercy mogą być powołani do całego spadku lub jego ułamkowej części, a nie do poszczególnych przedmiotów. Jeśli spadkodawca chce przekazać konkretny składnik majątku, powinien to zrobić poprzez zapis testamentowy.
Zastanawiasz się, jak skutecznie zabezpieczyć swoje interesy w sprawach dotyczących dziedziczenia? Nasze porady prawne pomogą Ci zrozumieć skomplikowane przepisy dotyczące testamentów i spadków. Oferujemy nie tylko fachowe konsultacje, ale również przygotowanie wszelkich niezbędnych pism i dokumentów. Skontaktuj się z nami już dziś – wypełnij formularz kontaktowy umieszczony pod tekstem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
