Testament a opieka nad bliskimi, co zrobić, gdy spadkobiercy się kłócą?
• Data: 2024-07-16 • Autor: Katarzyna Nosal
W testamencie mama zapisała mi 3/4 wartości swojego mieszkania i 1/4 siostrze. To mieszkanie ma być nasze po śmierci mamy za opiekę nad jej mężem, czyli naszym ojczymem. Czy faktycznie będę zobowiązana się nim opiekować, jeżeli tę opiekę chce sprawować jego córka, czy w takim przypadku stracę prawo do mieszkania? Zaznaczam, że właścicielem tego mieszkania jest tylko moja mama.
Warunek, polecenie testamentowe
W testamencie zastrzeżenia tego rodzaju, o jakich Pni pisze, mogą przybrać formę warunku lub polecenia. W przypadku „warunku” piszę „mogą”, odnosząc się jedynie do zastosowanej przez testatora formy, a nie uwzględniając możliwość prawną, o czym za chwilę.
Jeśli chodzi o „warunek”, czyli sytuację, w której spadkodawca zapisuje: „majątek mój zapisuję XY i YZ pod warunkiem opieki nad moim mężem”, to, co do zasady, nie powinien on mieć miejsca. Zgodnie z art. 962 K.c.: „Zastrzeżenie warunku lub terminu, uczynione przy powołaniu spadkobiercy testamentowego, uważane jest za nieistniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne.”.
W takim zatem przypadku brak opieki nad mężem mamy nie wpłynąłby w żaden sposób na Pani możliwość dziedziczenia.
Zobowiązanie do opieki nad ojczymem
W testamencie można także zapisać majątek z poleceniem: „Zobowiązuję spadkobierców do opieki nad moim mężem”. Polecenie jest w pełni dopuszczalne, ale też nie widzę dużych konsekwencji dla dziedziczenia w tym konkretnym przypadku. Zgodnie z art. 982 K.c.: „Spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).”. Kodeks cywilny wskazuje wyraźnie także, kto może żądać wykonania polecenia: „Wykonania polecenia może żądać każdy ze spadkobierców, jak również wykonawca testamentu, chyba że polecenie ma wyłącznie na celu korzyść obciążonego poleceniem. Jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny, wykonania polecenia może żądać także właściwy organ państwowy.”.
Zgodnie ze stanowiskiem judykatury „Stosunek łączący obdarowanego obciążonego poleceniem oraz osobę odnoszącą korzyść z tego polecenia, ma charakter zobowiązania naturalnego” (post. SN z 19.4.2002 r., III CZP 19/02, Biul. SN 2002, Nr 4). Innymi słowy, należy je wykonać, ale nie ma też żadnego prawnego środka wymuszenia. Osoba czerpiąca korzyść z polecenia nie ma roszczenia o wykonanie polecenia, które mogłaby skutecznie przedstawić w sądzie.
Ważność testamentu a niewykonane polecenie
Niewykonanie polecenia nie wpływa na ważność testamentu i dziedziczenia (nabycia spadku). Jedynie osoby upoważnione do żądania wykonania polecenia mogą wytoczyć sprawę o nakazanie realizacji polecenia. W tym przypadku mogłaby to być córka męża mamy, o ile ona także jest zobowiązana do wykonania polecenia.
Zatem, w mojej ocenie, jakkolwiek polecenie powinno być wykonane przez którąkolwiek z Pań, o tyle niewykonanie polecenia na ma wpływu na ważność dziedziczenia.
Przykłady
Opieka nad rodzicem
Pani Anna, zapisując swój majątek w testamencie, zobowiązała syna Piotra do opieki nad swoim mężem, czyli jego ojczymem, po jej śmierci. W testamencie znalazło się polecenie: "Zapisuję mieszkanie synowi pod warunkiem opieki nad moim mężem." Po śmierci Anny, jej mąż wyraził chęć przeprowadzki do domu opieki. Piotr stanął przed dylematem: czy w takiej sytuacji musi spełniać polecenie matki, skoro ojczym sam nie chce opieki w domu. W praktyce, zgodnie z prawem, polecenie to nie miałoby bezpośredniego wpływu na prawo do dziedziczenia, jednak Piotr mógłby odczuwać moralną powinność do wypełnienia woli matki.
Kontynuacja rodzinnego biznesu
Pani Maria prowadziła rodzinną firmę przez wiele lat. W testamencie zawarła polecenie, aby jej syn Jan kontynuował działalność firmy po jej śmierci. Testament brzmiał: "Zapisuję firmę synowi, pod warunkiem, że będzie ją prowadził przez co najmniej 5 lat." Po śmierci Marii, Jan przejął firmę, ale z powodu trudności finansowych, nie był w stanie jej utrzymać i po dwóch latach musiał zamknąć działalność. W tej sytuacji, mimo niewypełnienia polecenia, Jan nadal zachował prawo do dziedziczenia majątku matki, ponieważ warunki zawarte w testamencie nie unieważniają samego dziedziczenia.
Opieka nad zwierzętami
Pani Zofia była miłośniczką zwierząt i posiadała kilka kotów. W testamencie zawarła polecenie dla swojej córki Marty: "Zapisuję moje mieszkanie córce, pod warunkiem, że zaopiekuje się moimi kotami." Marta, nie będąc miłośniczką zwierząt, postanowiła oddać koty do schroniska, gdyż uznała, że tam będą miały lepsze warunki. Mimo że Marta nie wypełniła polecenia zawartego w testamencie, nie straciła prawa do mieszkania, ponieważ polecenia nie mają bezpośredniego wpływu na ważność dziedziczenia, a jedynie moralne i ewentualnie społeczne konsekwencje.
Podsumowanie
W artykule omówiono kwestie związane z warunkami i poleceniami zawartymi w testamentach, w szczególności dotyczące zobowiązań do opieki nad bliskimi. Przedstawiono różnice między warunkami a poleceniami oraz ich wpływ na dziedziczenie. Wskazano, że niewykonanie polecenia nie wpływa na ważność testamentu i nabycie spadku, a konsekwencje są głównie moralne.
Oferta porad prawnych
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w sporządzaniu pism, zapewniając wsparcie w skomplikowanych sprawach testamentowych i dziedziczenia. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać fachową pomoc dostosowaną do Twoich potrzeb. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19.4.2002 r., sygn akt III CZP 19/02
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Nosal
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Jak uzyskać spadek po dziadku, którego nie znałam, formalności krok po kroku
» Termin na odrzucenie spadku a brak informacji o śmierci spadkodawcy
» Uzupełnienie wniosku o odrzucenie spadku, czy to jeszcze możliwe po terminie?
» Dziedziczenie po przyjacielu na podstawie testamentu a obowiązek poszukiwania krewnych
» Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie, czy wpływa na prawa spadkowe?
