• Data: 2023-11-07 • Autor: Michał Berliński
W niektórych rodzinach mimo śmierci bliskiej osoby nie dokonuje się od razu formalności spadkowych. Nie ma w tym nic dziwnego, zwłaszcza że polskie prawo nie nakłada takiego obowiązku. Z drugiej jednak strony upływ czasu może komplikować wiele spraw. Krewni wyjeżdżają, umierają, rodzą się nowi. To wszystko wpływa na prawa do spadku. Jak więc w takiej sytuacji ruszyć sprawę spadku po dziadkach po latach? Odpowiedzi na to pytanie i inne udzieliliśmy naszemu klientowi, panu Jackowi, który opisał w ten sposób swoją sytuację:
Gospodarstwo rolne (grunty i zabudowania) o powierzchni ok. 1 ha w świetle prawa są nadal własnością mojego dziadka, który zmarł wiele lat temu (1989 r.). Nikt formalnie nie przeprowadzał po nim sprawy spadkowej. Jego żona, moja babcia, zamieszkiwała w gospodarstwie do swojej śmierci w 2018 r. Kiedy babcia była już niedołężna, zamieszkali z nią jej córka z mężem (wujostwo) i przebywają tam do dzisiaj. Nie mają dzieci. Oprócz tej cioci jest jeszcze druga córka (moja mama) oraz rodzina nieżyjącego syna – mojego wujka (żona i dwójka dorosłych dzieci). W jaki sposób rozpocząć regulowanie prawa własności gospodarstwa i przeprowadzić sprawę spadkową po tylu latach? Chciałbym przeprowadzić spadek i stać się właścicielem tego gospodarstwa.
W opisanym przypadku spadek z mocy ustawy przypada kilku osobom, tzn. Panu, a także pozostałym spadkobiercom. Wprawdzie nie znam w pełni relacji rodzinnych, ale bez wątpienia tę sprawę należy rozpocząć od przeprowadzenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym dziadku. To konieczne, aby zachować pewną ciągłość dziedziczenia i zasadny w tej sytuacji formalizm. Prawo do spadku nie przedawnia się, co oznacza, że postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku może być wydane wiele lat po śmierci spadkodawcy. Spadek po dziadkach po latach więc nie przepada.
Dlatego, skoro takie postanowienie jak dotąd nie zostało wydane, to należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycie spadku, a jako uczestników należy podać pozostałych spadkobierców. Jeśli Państwo nie wskażą wszystkich, to sąd może wezwać takie osoby przez obwieszczenie prasowe lub w inny sposób, jednak nie da się ich wykluczyć z dziedziczenia ustawowego, bowiem z tego, co Pan podał, nie było sporządzonego testamentu, który by kogokolwiek wydziedziczył z majątku.
Zatem w braku testamentu dziedziczenie odbywa się zgodnie z ustawą, czyli z Kodeksem cywilnym (K.c.). W pierwszej kolejności do dziedziczenia – tak samo jak dawniej – są uprawnione osoby najbliższe spadkodawcy, czyli jego małżonek oraz dzieci. Dziedziczą nadal w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku (art. 931 § 1 K.c.). Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych (art. 931 § 2 K.c.) i dalej w braku zstępnych (dzieci i wnuków) spadkodawcy powołani do spadku z ustawy są jego małżonek i rodzice (art. 932 § 1 K.c.).
„Art. 932. § 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.
§ 2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.
§ 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.
§ 4.Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
§ 5. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
§ 6. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.”
Dopiero po przeprowadzeniu postępowania spadkowego można iść dalej, czyli do działu spadku – w tym postępowaniu można dopiero żądać przyznania komuś danej części spadku.
Do czasu przeprowadzenia działu spadku każdy ze spadkobierców ma prawo do współposiadania przedmiotów należących do spadku, chyba że spadkodawca powołał w testamencie wykonawcę testamentu. W przypadku braku odmiennych uregulowań, np. faktu nieposiadania testamentu, każdy ma prawo do korzystania ze spadku po dziadkach. Aby przyznać każdemu ze spadkobierców określone przedmioty wchodzące w skład spadku i znieść wspólność praw i obowiązków, należy dokonać działu spadku. Wobec tego, mając na uwadze art. 1037 § 1 K.c., dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy pomiędzy spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu wydanego na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Albo, w Państwa sytuacji, najpierw należy przeprowadzić stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym, a następnie porozumieć się co do kwestii pozostałych udziałów, o ile są Państwo w stanie się dogadać, bowiem jeśli nie i nikt nie będzie chciał przystać na Pańską propozycję, trzeba będzie udać się do sądu.
Samo postępowanie będzie toczyło się w trybie nieprocesowym, w sądzie właściwym dla spadku. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien dotyczyć całego spadku. Wszystkie rzeczy, które wchodziły w skład spadku, musi Pan wykazać w tym wniosku. W Pana sytuacji będzie to przede wszystkim nieruchomość czyli działka wraz z domem – należy je dokładnie określić i opisać. Jeśli chodzi o pozostałe formalności, to taki wniosek koniecznie składa się na piśmie, jako uczestników musi Pan wskazać innych spadkobierców. Do celów dowodowych wystarczy akt własności nieruchomości lub odpis z księgi wieczystej. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego wartość i skład spadku ustala sąd. I ważna uwaga – co do zasady, sąd najczęściej dzieli spadek w ten sposób, że może przyznać określonej osobie całą nieruchomość (np. Panu) lub przyznać ją Panu z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców, bowiem oni też będą mieli udział w spadku.
Postępowanie sądowe o nabycie spadku to koszt około 200 zł, zaś dział spadku, jeśli nie będzie porozumienia, to koszt 1000 zł + koszty postępowania, jak np. wycena nieruchomości przez biegłego, a może to wynieść ok. 1500 zł.
Przykład 1
Pan Mariusz mieszka w domu po swojej babci, która zmarła 20 lat temu. Babcia już wtedy była wdową. Do domu rości sobie prawo jego bratanek. Sprawy spadkowe nie zostały przeprowadzone. Pan Mariusz, aby stać się właścicielem nieruchomości, musi przeprowadzić postępowanie spadkowe po latach. Jako że jego ojciec nie żyje, należy mu się część spadku, ale reszta przysługuje innym spadkobiercom. Trzeba będzie dokonać działu spadku ze spłatą od pana Mariusza.
Przykład 2
Pani Sandra zastanawia się, ile lat po śmierci można ubiegać się o spadek. Jej mama zmarła bowiem rok temu, a dziadkowie (rodzice mamy) w latach 80. Teraz pani Sandra poszukuje swojego kuzynostwa, ponieważ dowiedziała się, że może przeprowadzić sprawę spadkową po dziadkach i że jest spadkobiercą części ich gospodarstwa.
Jak pokazuje praktyka, wiele rodzin nie zmienia stanu posiadania i władania nieruchomościami czy ruchomościami po śmierci swoich bliskich. Taka sytuacja może trwać całymi latami. Zwykle jednak nadchodzi moment, że trzeba zająć się spadkiem po 30 czy 20 latach. Warto wtedy pamiętać, że na założenie postępowania spadkowego nigdy nie jest za późno.
Jeżeli martwi Cię kwestia spadku po dziadkach bądź założenie sprawy spadkowej po wielu latach, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy. Nasi prawnicy mogą zająć się analizą dokumentów, przeprowadzić ich interpretację w oparciu o przepisy prawa. Udzielą rzetelnej, szybkiej i dostosowanej do potrzeb klienta porady prawnej.
Nie zastanawiaj się dłużej i opisz swój problem w formularzu umieszczonym pod artykułem.
Tekst powstał przy współpracy z Kancelarią Anczewska i Puńko specjalizującą się sprawach spadkowych we Wrocławiu
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Michał Berliński
Prawnik, absolwent Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II w Lublinie. Studia ukończył w 2015 roku obroną pracy magisterskiej w Katedrze Prawa Pracy o temacie „Zakaz konkurencji w trakcie i po ustaniu stosunku pracy”. Podczas studiów praktykował w kancelariach adwokackich i radcowskich oraz w prokuraturze, udzielał również porad prawnych w Uniwersyteckiej Poradni Prawnej głównie z zakresu prawa cywilnego oraz rodzinnego. Ukończył aplikację komorniczą w Izbie Komorniczej przy Sądzie Apelacyjnym w Lublinie. W 2018 roku uzyskał pozytywny wynik z egzaminu komorniczego i został powołany na stanowisko asesora komorniczego przez Prezesa Sądu Apelacyjnego w Lublinie. Nieprzerwanie od 2015 roku pracuje jako asystent komornika, aplikant, asesor komorniczy i kierownik kancelarii. Aktualnie prowadzi własną kancelarię komorniczą, Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Radomiu. Specjalizuje się głównie w prawie cywilnym, rodzinnym, postępowaniu cywilnym oraz egzekucyjnym. Interesuje się również prawem pracy, nieruchomości i ich obrotem, a także prawem nowych technologii i rynkiem e-commerce.
Zapytaj prawnika
