• Data: 2024-01-04 • Autor: Małgorzata Rybarczyk
W sytuacji, kiedy rodzina stoi przed wyborem odrzucenia spadku, pojawia się wiele dylematów prawnych i finansowych. Szczególnie skomplikowane staje się to, gdy w grę wchodzą środki zgromadzone w Otwartym Funduszu Emerytalnym (OFE) zmarłego. W artykule omówimy, jakie są konsekwencje odrzucenia spadku w kontekście otrzymania środków z OFE, zwracając szczególną uwagę na sytuację nieletnich dzieci spadkobierców. Oprzemy się na pytaniu pana Jacka, którego siostra zmarła, zostawiając po sobie kredyt do spłaty. Nie posiadała żadnych wartościowych rzeczy ani nieruchomości. Była panną, nie miała dzieci. Po jej śmierci na konto wpłynęła prawdopodobnie ostatnia pensja, ale to niewiele w porównaniu z kredytem. Zarówno rodzice, jak i pan Jacek wraz z rodzeństwem odrzuciliśmy notarialnie spadek. Ma on niepełnoletnie dzieci. Nasz klient zastanawia się, czy one również muszą dokonać odrzucenia spadku. Otrzymali informację z OFE, że są osobami uprawnionymi do otrzymania środków zgromadzonych na rachunku siostry. Pan Jacek pyta, czy odrzucenie spadku ma wpływ za uzyskanie tych środków.
W opisanej przez pana Jacka sytuacji w momencie, gdy on oraz pozostali spadkobiercy odrzucili spadek, do dziedziczenia po zmarłej siostrze powołani zostali dalsi spadkobiercy. Dalszymi spadkobiercami w tym przypadku stają się ich dzieci. Jeśli dzieci są pełnoletnie, musiałyby samodzielnie dokonać odrzucenia spadku w sądzie lub u notariusza. Ponieważ jednak dzieci są nieletnie, to w grę wchodzą dwa rozwiązania.
Po pierwsze – przyjęcie przez dzieci spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Wynika ono z treści art. 1015 § 2 zd. 2 Kodeksu cywilnego (K.c.): „gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza”. Oznacza to, że dzieci odziedziczą ten majątek, który pozostał po zmarłęj siostrze, np. wyposażenie domu itp., za długi zaś będą odpowiadać tylko do ustalonej wartości spadku. Wartość spadku ustala sąd poprzez przeprowadzenie tzw. spisu inwentarza. Spis inwentarza fizycznie w imieniu sądu wykonuje komornik. Dzięki temu dzieci nigdy nie będą płacić długów z własnej kieszeni ponad to, co odziedziczą.
Drugie rozwiązanie, czyli odrzucenie spadku w imieniu dzieci przez ich rodziców lub opiekunów prawnych, jest lepsze w sytuacji, gdy faktycznie po siostrze pozostały wyłącznie długi. W takiej sytuacji nie można jednak złożyć oświadczenia w imieniu dziecka bezpośrednio u notariusza. Konieczne jest złożenie wniosku do wydziału rodzinnego i nieletnich sądu rejonowego o wydanie przez sąd zezwolenia na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich dzieci.
W takiej sytuacji sąd wyznaczy rozprawę, na którą będą musieli stawić się rodzice dzieci i przed sądem do protokołu złożyć oświadczenia o przyczynach odrzucenia spadku. Jeżeli odrzucenie spadku następuje z powodu pozostawienia przez osobę zmarłą długów przewyższających wartość spadku, sądy wyrażają zgodę na złożenie oświadczeń przez rodziców. Wniosek do sądu o odrzucenie spadku w imieniu dziecka proszę złożyć jak najszybciej, sądy bowiem mają odległe terminy posiedzeń, a liczy się tutaj każdy dzień. Część sądów uznaje bowiem, że termin 6 miesięcy, w którym trzeba złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, zachowany zostaje z dniem złożenia samego wniosku do sądu o wyrażenie zgody, część zaś, iż decyduje data złożenia już samego oświadczenia.
Co do udziałów w otwartym funduszu emerytalnym to kwestia jest dość prosta i wyraźnie uregulowana w przepisach ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Ponieważ siostra nie była w związku małżeńskim, a w umowie wskazała wyraźnie osoby upoważnione do otrzymania środków zgromadzonych na jej koncie na wypadek śmierci, zastosowanie ma art. 132 tejże ustawy. Zgodnie z nim środki zgromadzone na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego przekazywane są osobom wskazanym przez zmarłego, a w przypadku ich braku wchodzą w skład spadku. Oznacza to, że jeśli osoba ubezpieczona wskaże osoby uprawnione, to udziały zgromadzone w OFE nie zostaną zaliczone do masy spadkowej i tym samym nie będą podlegały rygorom prawa spadkowego. W związku z tym odrzucenie przez spadkobierców spadku nie blokuje ich prawa do odebrania tych środków.
Zgodnie z ust. 3 i 4 art. 132 wspomnianej ustawy otwarty fundusz dokonuje wypłaty środków należnych osobie wskazanej przez zmarłego w terminie 3 miesięcy, nie wcześniej jednak niż w terminie 1 miesiąca od dnia przedstawienia funduszowi urzędowego dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby uprawnionej. Wypłata dokonywana bezpośrednio na rzecz osoby wskazanej przez zmarłego następuje w formie wypłaty jednorazowej lub w formie wypłaty w ratach płatnych przez okres nie dłuższy niż 2 lata, zgodnie z pisemną dyspozycją osoby uprawnionej. Szczegółowe zasady wypłaty w ratach określa statut otwartego funduszu.
„Jeżeli członek wskazał kilka osób uprawnionych do otrzymania środków po jego śmierci, a nie oznaczył ich udziału w tych środkach, uważa się, że udziały tych osób są równe” (art. 82 ust. 2 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych).
W związku z powyższym klient i jego rodzina mogą odebrać należne kwoty z OFE. Zalecam również jak najszybsze wystąpienie do sądu o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich dzieci.
Spadek i środki zgromadzone na Otwartym Funduszu Emerytalnym (OFE) to tematy, które wywołują wiele pytań i wątpliwości. Przyjrzymy się trzem rzeczywistym przykładom, które ilustrują różne aspekty i wyzwania związane z dziedziczeniem oraz zarządzaniem środkami z OFE.
Przypadek Anny i kredytu hipotecznego
Anna odziedziczyła po swoim ojcu mieszkanie wraz z ciążącym na nim kredytem hipotecznym. Mimo że nieruchomość miała pewną wartość, to obciążenie kredytem było znaczące. Dodatkowo Anna otrzymała informację o środkach zgromadzonych przez ojca w OFE. Musiała zdecydować, czy przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, aby skorzystać ze środków z OFE, jak i uniknąć osobistej odpowiedzialności za długi.
Sytuacja Tomasza i zagranicznych aktywów
Tomasz, mieszkający za granicą, dowiedział się o śmierci swojego wujka w Polsce. Wujek zostawił po sobie znaczne środki w OFE oraz różne aktywa, w tym nieruchomości i inwestycje. Tomasz stanął przed wyborem, czy przyjąć spadek, co wiązałoby się z koniecznością zarządzania aktywami w Polsce, czy też zrezygnować z praw do spadku, tracąc tym samym możliwość korzystania ze środków z OFE.
Dylemat Katarzyny i niepełnoletnich dzieci
Katarzyna, matka dwójki niepełnoletnich dzieci, stała się spadkobierczynią po swoim bracie. Brat zostawił po sobie długi, ale również środki w OFE. Katarzyna musiała podjąć decyzję, czy odrzucić spadek w imieniu swoich dzieci, co ochroniłoby je przed długami, ale jednocześnie pozbawiłoby możliwości skorzystania ze środków z OFE.
Podsumowując, zarządzanie spadkiem i decyzje dotyczące środków zgromadzonych na OFE wymagają dokładnej analizy i świadomego podejścia. Każdy przypadek jest unikalny i wymaga zrozumienia zarówno aspektów prawnych, jak i finansowych.
Skorzystaj z naszych usług doradztwa prawnego on-line, aby otrzymać kompetentną pomoc w zakresie prawa spadkowego i zarządzania środkami z OFE. Oferujemy profesjonalne przygotowanie dokumentów i indywidualne konsultacje.
Warto rozwiązać swoje sprawy w odpowiednich terminach. W związku z tym zachęcamy do kontaktu przez formularz znajdujący się pod tekstem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych - Dz.U. 1997 nr 139 poz. 934
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Małgorzata Rybarczyk
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
