• Data: 2024-12-13 • Autor: Katarzyna Bereda
Muszę odrzucić spadek po zmarłym ojcu, który nie zostawił po sobie majątku, ale spore długi. Ojciec był po rozwodzie, jego rodzice (moi dziadkowie) nie żyli w chwili jego śmierci. Żyje natomiast jego rodzeństwo, które ma dzieci i wnuki. Pytania: Kto i w jakiej kolejności powinien odrzucić spadek, aby nie odziedziczyć długów? Jak powinienem zabezpieczyć moje dzieci oraz ich przyszłe dzieci przed odziedziczeniem długów ojca? Czy moja matka (była żona ojca) również powinna odrzucić spadek? W jaki sposób najbezpieczniej jest dokonać odrzucenia spadku (notariusz, sąd, inny)? Jak dokonać odrzucenia spadku za granicą?
Odpowiadając w kolejności na pytania, wyjaśniam jak niżej:
Zgodnie z treścią art. 931 Kodeksu cywilnego (K.c.): „§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. § 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.”.
Jak widać, w pierwszej kolejności powołane do spadku są dzieci i małżonek, i to one w pierwszej kolejności powinny spadek odrzucić. Jeżeli tata w chwili śmierci nie posiadał żony, to do spadku powołane są jedynie jego dzieci. Po odrzuceniu spadku przez dzieci zmarłego i zstępnych dzieci zmarłego, w następnej kolejności stosujemy art. 932 K.c., a więc w dalszej kolejności dziedziczą jego rodzice – jeżeli żyli w chwili śmierci, rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa. Spadek więc kolejno powinny odrzucić dzieci zmarłego, a następnie wnuki i prawnuki zmarłego – dopiero po nich do spadku dochodzi rodzeństwo zmarłego.
Po odrzuceniu przez Pana spadku, Pana dzieci mają 6 miesięcy na odrzucenie spadku. Zgodnie bowiem z treścią art. 1015 § 1 K.c.: „Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.”.
Ustawodawca w art. 1015 K.c. ustanawia termin, w ciągu którego potencjalny spadkobierca powinien zadeklarować się, czy spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Oświadczenie woli powinno być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1 K.c.).
Pod pojęciem „dowiedzenie się o tytule powołania” należy rozumieć stan faktyczny, z którego wynika powołanie spadkobiercy. Podstawowymi jego elementami są: powzięcie przez spadkobiercę wiadomości o śmierci spadkodawcy i pozytywna wiadomość o faktach, z których wynika jego powołanie do spadku. Odrzucenie spadku powoduje, że spadkobierca traci prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku ze skutkiem ex tunc i jest traktowany tak, jakby nie dożył chwili jego otwarcia – ważne jest jednak to, aby spadek był odrzucony dopiero po powołaniu spadkobiercy do spadku, a nie wcześniej.
Dla zachowania terminu złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wystarczające jest wniesienie do sądu (przed upływem terminu) podpisanego przez spadkobiercę oraz zawierającego niezbędne dane oświadczenia o przyjęciu bądź też odrzuceniu spadku (tak m.in. post. SN z 20.02.1963 r., I CR 109/63, Legalis; post. SN z 15.10.2015 r., II CZ 71/15, Legalis).
Jeżeli dzieci są małoletnie, przed odrzuceniem spadku w ich imieniu musi Pan uzyskać zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie spadku. Warunkiem powołania do dziedziczenia jest życie (istnienie) w chwili śmierci zmarłego – jeżeli więc Pana przyszłe dzieci lub wnuki jeszcze nie żyły w chwili śmierci zmarłego, to nie zostaną powołane do dziedziczenia.
Rozwiedziony małżonek jest wyłączony od dziedziczenia. Jeżeli w chwili śmierci Pańska mama nie była już żoną spadkodawcy – małżeństwo było prawomocnie zakończone – to nie jest powołana do spadku.
Jedyną możliwością odrzucenia spadku jest złożenie oświadczenia albo przed sądem albo przed notariuszem – przed notariuszem jest to szybka i jednorazowa czynność. Postępowanie sądowe trwa niestety dłużej, albowiem sąd musi odebrać od Pana to oświadczenie i w tym celu zwoła rozprawę. Nie ma znaczenia sposób złożenia oświadczenia – to, czy wybierze Pan notariusza, czy sąd, zależy od Pana.
Odrzucić spadek poza granicą Polski może Pan przed konsulem lub sądownie – wysyłając do sądu oświadczenie o odrzucenie spadku – w tym celu sąd wyznaczy rozprawę – w rozprawie może Pan uczestniczyć zdalnie.
Odrzucenie spadku przez rodzica w imieniu małoletniego dziecka
Pani Anna, której ojciec zmarł, pozostawiając długi, odrzuciła spadek w kancelarii notarialnej. Po odrzuceniu spadku okazało się, że jej dwuletnia córka jest kolejnym w kolejności spadkobiercą. Pani Anna musiała złożyć wniosek do sądu rodzinnego o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu dziecka. Po otrzymaniu zgody, udała się do notariusza, aby formalnie odrzucić spadek w imieniu córki.
Skoordynowane działania całej rodziny
Pan Tomasz, dowiedziawszy się o śmierci brata, zorientował się, że ten miał znaczne długi. Po odrzuceniu spadku przez siebie, Pan Tomasz poinformował swoje dzieci oraz wnuki o konieczności podjęcia podobnych działań. Dzięki szybkiej reakcji i wsparciu prawnika, cała rodzina odrzuciła spadek w terminie 6 miesięcy, unikając dziedziczenia długów.
Odrzucenie spadku przez spadkobiercę za granicą
Pani Katarzyna mieszkała w Niemczech, gdy dowiedziała się o śmierci ojca w Polsce. Po konsultacji prawnej złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku przed polskim konsulem w Berlinie. Dokument został przesłany do właściwego sądu w Polsce. Dzięki temu Pani Katarzyna mogła skutecznie odrzucić spadek bez konieczności podróży do Polski.
Odrzucenie spadku obciążonego długami wymaga działania w odpowiedniej kolejności oraz przestrzegania terminów. W pierwszej kolejności spadek odrzucają dzieci spadkodawcy, a następnie ich zstępni, aż do wyczerpania kręgu spadkobierców. W przypadku małoletnich dzieci konieczna jest zgoda sądu rodzinnego. Oświadczenie można złożyć przed notariuszem, sądem lub konsulem za granicą. Szybkie i świadome działanie pozwala skutecznie zabezpieczyć siebie i bliskich przed długami spadkodawcy. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Skorzystaj z profesjonalnej pomocy prawnej online – przygotujemy dla Ciebie pisma, wnioski i oświadczenia, dostosowane do Twojej sytuacji. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1963 r., I CR 109/63
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2015 r., II CZ 71/15
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Bereda
Adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego – pracę magisterską napisała z prawa pracy. Podczas studiów odbyła liczne praktyki, zarówno w sądach, jak i w kancelariach adwokackich. Aplikację adwokacką rozpoczęła w 2015 roku. W marcu 2018 roku przystąpiła do egzaminu zawodowego, uzyskując jeden z najlepszych wyników w izbie zielonogórskiej i w konsekwencji kończąc aplikację adwokacką z wyróżnieniem. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, cywilnym, zobowiązaniach, prawie spadkowym, prawie gospodarczym i spółkach prawa handlowego.
Zapytaj prawnika
