• Autor: Iryna Kowalczuk
Zmarła moja żona. Mamy 10-letnie dziecko. Z żoną miałem wspólnotę majątkową, nie zostawiła testamentu. Jakie prawne kroki powinienem poczynić, by uregulować sprawy spadkowe?
Z chwilą śmierci Pana żony wszystkie prawa i obowiązki majątkowe, które w chwili śmierci Pana żony należały do niej, przeszły na Pana i dziecko.
Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) „spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić”.
„Art. 1015. § 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
§ 2. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza”.
Na przyjęcie spadku wprost w imieniu osoby niemającej pełnej zdolności do czynności prawnych, a także na odrzucenie spadku potrzebna jest zgoda sądu opiekuńczego (art. 101 § 3, art. 156, 178 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Brak takiej zgody pociąga za sobą nieważność oświadczenia złożonego przez przedstawiciela ustawowego (por. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z 24 czerwca 1961 r., sygn. akt 1 CO 16/61, LexPolonica nr 315901, OSNCP 1963, nr 11, poz. 187, a także orzeczenie SN z 27 maja 1998 r., sygn. akt I CKN 181/97, niepubl.).
W zasadzie należy uznać, że nie jest konieczne uzyskiwanie przez przedstawiciela ustawowego zezwolenia sądu opiekuńczego na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Ustawa bezpośrednio chroni interesy osoby niemającej pełnej zdolności do czynności prawnych oraz osoby, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia (por. art. 1015 § 2). Należy jednak mieć na względzie, że art. 1015 § 2 nie ma zastosowania w odniesieniu do osób, co do których istnieje podstawa do ubezwłasnowolnienia częściowego. W takich sytuacjach niezbędne będzie dokonanie oceny interesu osoby, co do której istnieje podstawa do takiego ubezwłasnowolnienia, przez sąd opiekuńczy.
Jeżeli w skład spadku nie wchodzą długi, to nie musi Pan składać żadnych oświadczeń dotyczących spadku, żeby przyjąć spadek. Pana dziecko przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Jeżeli Pana żona po swojej śmierci nie pozostawiła testamentu, to w grę wchodzi dziedziczenie ustawowe, a spadek dziedziczy Pan z dzieckiem w równych częściach. W skład spadku po zmarłej wejdzie jej majątek osobisty plus połowa udziału w majątku wspólnym małżeńskim (czyli majątku, który zmarła nabyła z Panem podczas trwania małżeństwa).
Przeprowadzić sprawę spadkową można w każdym czasie. Aby uregulować sprawy spadkowe po zmarłej, żonie należy przeprowadzić postępowanie spadkowe, czyli uzyskać potwierdzenie nabycia spadku. Może Pan wybrać drogę notarialną lub sądową.
Do notariusza muszą stawić się wszyscy spadkobiercy osobiście, wówczas notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Obowiązkowym warunkiem przeprowadzenia postępowania spadkowego u notariusza jest osobiste stawiennictwo, czyli musi się Pan stawić u niego wraz z dzieckiem.
Wykaz dokumentów niezbędnych do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia:
Koszty związane z notarialnym poświadczeniem dziedziczenia zależą od liczby osób stawiających do aktu oraz od zakresu czynności dokonywanych przez notariusza i wynoszą za:
W celu wyliczenia dokładnego wynagrodzenia notariusza za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia warto skontaktować się z konkretną kancelarią notarialną i po prostu poszukać najtańszej oferty.
Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku w sądzie wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.
Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku.
Następnym krokiem będzie zgłoszenie nabycia spadku w urzędzie skarbowym.
Zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez m.in. małżonka i zstępnych (dzieci), jeżeli: zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.
Przyjmuje się w praktyce, że skoro, zgodnie z art. 95j ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. prawo o notariacie, zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, to na gruncie podatku od spadków i darowizn wyżej wymieniony termin liczyć należy również od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.
Zatem, jeśli złoży Pan właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie SD-Z2, w terminie 6 miesięcy od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, to nie będzie Pan musiał płacić żadnego podatku. Jeśli w terminie Pan nie złoży takiego oświadczenia to trzeba będzie się liczyć z zapłatą podatku. Proszę zapytać się w urzędzie skarbowym czy również w imieniu niepełnoletniego dziecka będzie musiał Pan zgłosić nabycie spadku, bo praktyka jest w tej kwestii różna.
Wypełnić i dostarczyć urzędowi skarbowemu należy zgłoszenie SD-Z2. Należy wypełnić je zgodnie z pouczeniami w nim zawartymi.
W przypadku, gdy do kręgu spadkobierców należy dziecko, po wydaniu przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku pojawiają się zwykle problemy związane z działem spadku, ze sprzedażą odziedziczonej nieruchomości czy np. z wypłatą odziedziczonych pieniędzy z banku. Problemy te związane są głównie z tym, że mimo iż rodzice sprawują zarząd majątkiem swoich nieletnich dzieci, to jednak nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko (taką czynnością będzie na przykład sprzedaż nieruchomości wchodzącej w skład spadku).
Gdy spadek po zmarłej dziedziczy Pan i nieletnie dziecko, a w skład spadku wchodzą pieniądze na rachunkach bankowych, bank nie będzie miał możliwości automatycznego wypłacenia środków w części należącej do małoletniego dziecka. Jeśli kwota pieniędzy przekracza zakres zwykłego zarządu, do wypłaty środków konieczne będzie przedstawienie stosownego postanowienia sądu rodzinnego. Sąd może zaś w takich wypadkach wyrazić zgodę na wypłatę środków należących do dziecka lub też może wyznaczyć kuratora do przeprowadzenia takiej czynności. Kuratorem są w podobnych sytuacjach najczęściej osoby bliskie, członkowie rodziny.
W związku z tym, że sytuacja odziedziczenia spadku lub jego części przez dziecko w wielu wypadkach powoduje, że konieczne jest zwrócenie się do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego lub też konieczne staje się złożenie wniosku o przeprowadzenie działu spadku w obecności kuratora ustanowionego dla dziecka.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
