• Data: 2023-11-11 • Autor: Iryna Kowalczuk
Kwestia odpowiedzialności za długi spadkowe to złożony temat, który może wywołać niepewność u potencjalnych spadkobierców. W polskim prawie istotną rolę odgrywa mechanizm przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza – ta opcja pozwala spadkobiercom na ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości stanu czynnego spadku. Jest to szczególnie ważne w sytuacjach, gdy spadkodawca pozostawił po sobie zarówno pasywa, jak i aktywa. Spadkobiercy decydujący się na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza powinni jednak pamiętać o związanym z tym obowiązku sporządzenia dokładnego spisu inwentarza, aby uniknąć ryzyka ponoszenia pełnej odpowiedzialności za długi. Przyjrzymy się bliżej tym kwestią na przykładzie dość nietypowej sprawy pana Andrzeja.
Pan Andrzej zadał pytanie dotyczące długów spadkowych. Sytuacja przedstawiała się następująco: było troje rodzeństwa – pan Andrzej, jego brat i siostra. Trzy lata temu ich ojciec przekazał bratu w darowiźnie dom, a potem go wydziedziczył, nie odwołując darowizny. Ojciec niedawno zmarł, pozostawiając po sobie długi. Pan Andrzej i jego siostra chcą przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, mając świadomość, że ojciec nic po sobie nie zostawił. Woleliby, nie odrzucać spadku, aby długi nie przeszły na krewnych, bo rodzina jest duża, a oni sami mają małe dzieci. Pan Andrzej zapytał, czy istnieje ryzyko ponoszenia odpowiedzialności za długi ojca przez niego i siostrę, skoro brat jest wydziedziczony, a wcześniej otrzymał dom.
Kwestie dotyczące zasad i skutków dziedziczenia uregulowane są w Kodeksie cywilnym (K.c.). Art. 1015 K.c. stanowi: „§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. § 2. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza”.
W świetle art. 1015 § 2 K.c. skutkiem prawnym milczenia spadkobiercy co do przyjęcia lub odrzucenia spadku jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Milcząc, spadkobierca nabywa spadek w sposób definitywny z ograniczeniem swojej odpowiedzialności za długi spadkowe do wysokości wartości spadku. Co to oznacza dokładnie, wskazuje art. 1031 § 1 K.c. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.
Spadkobierca (lub wszyscy spadkobiercy łącznie), który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza może złożyć w sądzie albo przed notariuszem wykaz inwentarza. W wykazie inwentarza z należytą starannością ujawnia się przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku. W razie ujawnienia po złożeniu wykazu inwentarza przedmiotów należących do spadku, przedmiotów zapisów windykacyjnych lub długów spadkowych pominiętych w wykazie inwentarza, składający wykaz uzupełnia go (art. 10311 K.c.).
Reasumując, przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza dla pana Andrzeja nie wiąże się z żadnym niebezpieczeństwem. Jeżeli wartość spadku faktycznie wynosi zero, to przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza gwarantuje mu, że nie będzie odpowiadał za długi spadkowe swoim osobistym majątkiem. Pan Andrzej powinien jedynie pamiętać, że po przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza należy sporządzić wykaz inwentarza, o czym była mowa. Jego brat, jako osoba wydziedziczona, nie będzie w ogóle brany pod uwagę jako spadkobierca po śmierci swojego ojca.
Zobacz również: Komornik a spadek po ojcu
Przykład 1
Po śmierci pana Adama jego córka Katarzyna musiała zmierzyć się z nieoczekiwaną sytuacją. Okazało się, że ojciec zostawił po sobie znaczne długi wynikające z nierozważnych inwestycji. Mimo że Katarzyna i jej brat chcieli zachować rodzinny dom, zdecydowali się na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, aby nie narażać swojego majątku na ryzyko pokrycia całego zadłużenia. Ostatecznie dom trzeba było sprzedać, ale rodzeństwu została znaczna kwota ponad długi spadkowe.
Przykład 2
Pan Jacek zmarł, pozostawiając po sobie niespłacony kredyt hipoteczny i kilka pożyczek konsumenckich. Jego syn, Tomasz, początkowo obawiał się, że przyjęcie spadku oznacza automatyczne przejęcie wszystkich długów ojca. Skorzystał jednak z konsultacji z prawnikiem, który mu wyjaśnił, że może przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co ograniczy jego odpowiedzialność finansową tylko do wartości czynnej spadku.
Przykład 3
Siostry Anna i Maria po śmierci rodziców stanęły przed wyborem – odrzucić spadek czy przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza. Rodzice zostawili mieszkanie, które było obciążone kredytem. Siostry zdecydowały się na drugą opcję, co pozwoliło im zachować mieszkanie, jednocześnie chroniąc ich osobiste oszczędności przed wierzycielami.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza to mechanizm prawny chroniący spadkobierców przed nadmiernym ryzykiem finansowym. Umożliwia on przejęcie majątku zmarłego rodzica z ograniczoną odpowiedzialnością za jego długi, co jest szczególnie istotne, gdy okaże się, że spadkodawca pozostawił po sobie więcej zobowiązań niż aktywów. Warto zatem rozważyć tę opcję w kontekście ochrony własnego majątku i dokładnie zapoznać się z obowiązującymi przepisami oraz obowiązkami wynikającymi z takiego rodzaju dziedziczenia.
Potrzebujesz wsparcia w sprawach spadkowych? Nasz zespół doświadczonych prawników oferuje profesjonalne porady online oraz pomoc w przygotowaniu niezbędnych dokumentów, abyś mógł bezpiecznie i świadomie przejść przez proces dziedziczenia. Skontaktuj się z nami już dziś! Pod tekstem znajdziesz formularz kontaktowy.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
