• Data: 2024-05-08 • Autor: Marek Gola
Przed 4 laty zmarła nagle moja kuzynka, pozostawiła po sobie dług. Dotychczas chyba wszyscy spadkobiercy odrzucali spadek, włączenie z moim ojcem (został wezwany do sądu 1,5 roku temu). Obecnie sąd wezwał mnie i brata do stawiennictwa w sprawie celem ustalenia, czy dziedziczymy spadek po kuzynce, czy też nie. Czy ja i brat powinniśmy już zawczasu odrzucić spadek po zmarłej, czy mamy czekać na rozprawę? Czy może być już za późno?
Podstawę prawną opinii stanowią przepisy* Kodeksu cywilnego (K.c.) oraz Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.).
W pierwszej kolejności podnieść należy, iż spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Zachodzi zatem pytanie, kiedy Pani ojciec spadek odrzucił. Jeżeli nastąpiło to w ciągu ostatnich miesięcy, jednak nie dawniej aniżeli 6, wówczas winna Pani jak najszybciej udać się do notariusza i przed nim złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Jeżeli ojciec odrzucił spadek wcześniej aniżeli 6 miesięcy, wówczas formalnie, bez jakiejkolwiek czynności, nabyła Pani spadek wprost, tj. bez ograniczenia.
Jedyną szansą dla Pani jest przepis art. 1019 K.c. – jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:
1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;
2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.
Zobacz również: Gdzie lepiej odrzucić spadek w sądzie czy u notariusza?
Konieczne będzie jednak wykazanie, że ojciec nie poinformował Pani o odrzuceniu spadku i np. dowiedziała się Pani o nim dopiero z chwilą otrzymania dokumentów z sądu, bądź też wykazanie, że ojca nikt nie poinformował, że odrzucenie spadku powoduje, iż to Pani wstępuje na jego miejsce.
Jak podkreśla się w literaturze: „Spadkobierca ma też możliwość uchylić się od skutków prawnych braku oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, czyli skutków prawnych niezachowania terminów określonych w art. 1015 § 1 K.c., o ile brak oświadczenia (milczenie spadkobiercy) spowodowany był błędem lub groźbą (art. 1019 § 2 K.c.). Tym samym zostaną zniesione skutki prawne braku oświadczenia w terminie określone w art. 1015 § 2 K.c., spadkobierca »odzyskuje« więc możliwość złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku”**.
Proszę zatem na rozprawie złożyć oświadczenie o uchyleniu się od niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy z uwagi na brak wiedzy o powołaniu do spadku. Sąd będzie jednak wnikliwie badał przypadek Pani i brata, albowiem każda tego rodzaju sytuacja winna być indywidualnie ustalona.
* Stan prawny z sierpnia 2015 r.
** Andrzej Kidyba (red.), Elżbieta Niezbecka, Komentarz do art. 1019 Kodeksu cywilnego, 2011.11.15
Przypadek błędnego adresowania wezwań
Po śmierci ciotki, spadkobierca Jan Kowalski, nie otrzymał wezwania do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku z powodu błędu w adresie zamieszkania zarejestrowanym w dokumentach. Dowiedział się o swoim powołaniu do spadku dopiero po upływie ustawowego terminu, gdy otrzymał informację od pozostałych członków rodziny. W takiej sytuacji, Jan może starać się o uchylenie się od skutków prawnych braku oświadczenia w terminie, powołując się na błąd w doręczeniu oficjalnych dokumentów.
Brak pełnej świadomości konsekwencji odrzucenia spadku
Maria Nowak, pełnoletnia, ale nie w pełni zdolna do czynności prawnych z powodu swojego stanu psychicznego, nie złożyła oświadczenia o odrzuceniu spadku w ustawowym terminie. O jej powołaniu do spadku dowiedziała się od opiekuna prawnego, ale nie zrozumiała pełnych konsekwencji przyjęcia spadku z długami. W tej sytuacji, opiekun prawny mógłby w sądzie wystąpić o uchylenie się od skutków prawnych braku oświadczenia, argumentując brak pełnej zdolności do czynności prawnych Marii.
Groźba i naciski ze strony rodziny
Tomasz Żukowski był naciskany przez innych spadkobierców, aby nie odrzucał spadku, pomimo istnienia znacznych długów zmarłego. Pod wpływem groźby ostracyzmu rodzinnego i emocjonalnej manipulacji, nie złożył oświadczenia w terminie. Po konsultacji z prawnikiem i uzyskaniu wsparcia psychologicznego, Tomasz postanowił wystąpić do sądu z wnioskiem o uchylenie się od skutków prawnych braku oświadczenia, argumentując swoją decyzję działaniem pod groźbą.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marek Gola
Zapytaj prawnika
