Przepisanie majątku na żonę a zachowek

Przepisanie majątku w drodze darowizny a zachowek

Przepisy dotyczące zachowku posiadają własne normy dotyczące zaliczania darowizn. Wiąże się to oczywiście z sytuacją przepisania majątku na żonę.

Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”.

Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Z przesłanych wyjaśnień wynika, iż pan Radosław chce całość majątku należącego do niego przepisać w formie darowizny swojej obecnej żonie. Należy więc zająć stanowisko, że przedmioty będące przedmiotem darowizny będą wyczerpywały lub prawie wyczerpywały cały spadek po nim.

Gdy darowizna wyczerpywała lub prawie wyczerpywała spadek, to można żądać zachowku od obdarowanego w całości, zaś jeżeli spadkobierca nie otrzymał po spadkodawcy kwoty, która nie jest równa kwocie zachowku – to przysługuje mu roszczenie o jego uzupełnienie.

Czy darowiznę dolicza się do spadku

Należy stwierdzić, że uprawnionymi do dziedziczenia z ustawy po naszym kliencie jest obecna żona i wszystkie dzieci (z poprzedniego i z obecnego małżeństwa). Jeżeli nie dostaną oni w formie darowizny lub spadku kwoty w wysokości co najmniej ich zachowkowi, to mogą domagać się od osoby obdarowanej jego zapłaty.

Zgodnie z art. 993 Kodeksu cywilnego „przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę”.

Jednak stosownie do art. 994 § 1 „przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku”.

Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.

Do sytuacji będzie miał również zastosowanie art. 996 Kodeksu cywilnego, dlatego iż darowizna została uczyniona na rzecz osoby również uprawnionej do zachowku. Zgodnie z tym artykułem „zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego”.

Żona jest uprawniona do zachowku, dlatego darowizna zostanie jej zaliczona na należny jej zachowek.

Jednak jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.

Podstawą do domagania się zachowku od obdarowanego, gdy wartość darowizny wyczerpuje prawy cały spadek, jest art. 1000 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny”.

Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.

Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny.

Należy mieć na uwadze, że roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.

Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.

Reasumując, nie ma żadnych wątpliwości, iż dzieciom autora pytania z poprzedniego małżeństwa służy roszczenie o zachowek wobec obdarowanej obecnej żony.

Jak uniknąć obowiązku zapłaty zachowku?

Najskuteczniejszym sposobem uniknięcia obowiązku zapłaty zachowku jest zawarcie umowy dożywocia (dotyczy to jedynie nieruchomości, ze środkami pieniężnymi takiej możliwości nie będzie). Umowa taka polega na przeniesieniu własności nieruchomości albo jej części na nabywcę w zamian za zapewnienie dożywotniego utrzymania. Zawiera ją w formie aktu notarialnego zbywca z nabywcą tego prawa. Zapewnienie utrzymania polega na tym, że osobę, która oddała lokal w zamian za dożywocie, przyjmuje się do mieszkania jako domownika, dostarcza się mu wyżywienia, mieszkania, światła, opału, zapewnia się odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie. Natomiast po śmierci osoby uprawnionej sprawia się jej własnym kosztem pogrzeb, odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Przeniesienie nieruchomości w drodze umowy o dożywocie a prawo spadkobierców do zachowku

Gdy małżonek posiada nieruchomość stanowiącą jego majątek osobisty i zawrze między z drugim małżonkiem umowę dożywocia, nastąpi przeniesienie własności nieruchomości na rzecz jednego z małżonków (do jego majątku osobistego). Mieszkanie to wchodzi do jego majątku osobistego, natomiast małżonkowi uprawnionemu nie przysługuje już prawo własności do mieszkania. Zmiany właściciela lokalu należy wpisać do księgi wieczystej nieruchomości. Po śmierci osoby uprawnionej jej spadkobiercy ustawowi nie mają prawa do zachowku z tego mieszkania, gdyż nie weszło ono do masy spadkowej.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.