Prawo do mieszkania po śmierci męża

Zasady dziedziczenia 

Z chwilą śmierci spadkodawcy należące do niego prawa i obowiązki majątkowe przechodzą na określone osoby – spadkobierców. Inaczej mówiąc, następuje otwarcie spadku i jego nabycie przez spadkobierców.

Powołanie do spadku następuje na podstawie pozostawionego testamentu lub wynika z ustawy. Przepisy prawa dają jednak pierwszeństwo dziedziczeniu testamentowemu. Dopiero w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu, jeżeli testament jest nieważny lub bezskuteczny, jeżeli testament został odwołany, a także wówczas kiedy spadkobierca powołany do spadku nie chce lub nie może dziedziczyć, w grę wchodzi dziedziczenie ustawowe.

Zasady dziedziczenia ustawowego określają przepisy art. 931-940 Kodeksu cywilnego (K.c.).

Zgodnie z art. 932 K.c.:

„§ 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.

§ 2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.

§ 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.

§ 4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

§ 5. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.

§ 6. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.”

Odpowiednio do art. 933 K.c.:

„§ 1. Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.

§ 2. W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.”

Zobacz również: Sprawa spadkowa po śmierci męża

Pozostawienie testamentu na wypadek śmierci

Z powyższego wynika, że w razie śmierci Pani męża, jeżeli nie pozostawi on testamentu, w pierwszej kolejności zostaną powołani do dziedziczenia Pani oraz rodzice męża, jeśli przeżyją Pani męża (jeśli nie – to rodzeństwo zmarłego, czyli siostra).

Jeżeli Pani mąż pozostawi testament na wypadek swojej śmierci (najlepiej w formie aktu notarialnego) i powołała tylko Panią w testamencie to spadek przypadnie w całości dla Pani po jego śmierci. Jeżeli Pani mąż nie rozporządzi majątkiem na wypadek swojej śmierci w formie testamentu to będzie miało miejsce dziedziczenie ustawowe według powyższych zasad.

W tym miejscu jeszcze zaznaczę, że jeżeli Pani nabędzie majątek w drodze dziedziczenia testamentowego czy też nieodpłatnie (np. w drodze darowizny), to rodzice męża (jeśli oczywiście go przeżyją) będą mieli prawo żądać od Pani zapłaty zachowku. Siostra męża nie jest osobą uprawnioną do zachowku i nie będzie mogła rościć żadnych praw do spadku po śmierci Pani męża.

Zgodnie z art. 991 § 1 zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

Zobacz również: Przepisanie mieszkania po zmarłej osobie

Prawo do zachowku

Zgodnie z § 2 tego przepisu, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

W sytuacji, gdyby doszło do ustanowienia w Pani małżeństwie rozdzielności majątkowej, a następnie do podziału majątku wspólnego, w wyniku którego Pani stałaby się jedyną właścicielką Państwa majątku bez spłaty na rzecz męża, to sąd w sprawie o zachowek mógłby uznać, że było to nieodpłatne przysporzenie na Pani rzecz i dlatego to przysporzenie mogłoby zostać uznane za darowiznę podlegającą zaliczeniu na zachowek.

Przepisanie majątku przez umowę dożywocia

Dlatego aby rodzice nie mieli żadnych roszczeń, musi dojść do odpłatnego zbycia majątku na rzecz Pani (np. przez umowę dożywocia).

Umowa dożywocia polega na tym, że w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić dożywotnie utrzymanie. W szczególności nabywca powinien, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym (art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego).

Jeżeli w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą, albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku, to użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia.

Z przepisów Kodeksu cywilnego wynika, że strony umowy dożywocia mogą swobodnie kształtować treść obowiązków nakładanych na nabywcę nieruchomości w związku z umową dożywocia. W umowie dożywocia strony same określają, co należy rozumieć pod pojęciem dożywotniego utrzymania. Dopiero w braku postanowień umownych wchodzą obowiązki określone w art. 908 Kodeksu cywilnego.

Czy nieruchomość zapisaną przez umowę dożywocia dolicza się do zachowku 

Przeniesienie własności nieruchomości w drodze dożywocia jest czynnością prawną odpłatną i dlatego w przeciwieństwie do darowizny nie zostanie zaliczone do spadku po Pani mężu. Jak bowiem wynika ze wskazanego powyżej art. 993 Kodeksu cywilnego, przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny uczynione przez spadkodawcę.

Wartości nieruchomości przeniesionej przez spadkodawcę na nabywcę w zamian za dożywotnie utrzymanie, tj. w wykonaniu umowy dożywocia, nie dolicza się do substratu zachowku. Dożywocie jest umową wzajemną i odpłatną i również przy liberalnym ujmowaniu darowizny w rozumieniu przepisów o zachowku nie może ona mieć znaczenia z tego punktu widzenia. Tak też stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z 19 lipca 2006 r., VI ACa 99/2006.

Zawarcie umowy dożywocia jest najlepszym sposobem na uniknięcie zapłaty zachowku po śmierci Pani męża. Po spisaniu umowy dożywocia nie będzie Pani musiała płacić zachowku na rzecz rodziców.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.