• Data: 2023-10-27 • Autor: Iryna Kowalczuk
W sytuacjach, gdzie po śmierci rodziców zachodzi konieczność podziału spadku między rodzeństwem, mogą pojawić się różnice zdań i konflikty. Przedstawmy przykład: ojciec zmarł 12 lat temu, a trzy lata później odeszła mama. W tej historii uczestniczy troje rodzeństwa - brat oraz dwie siostry. Brat otrzymał darowiznę, małą działkę rolną, 11 lat temu, którą później sprzedał za 10 tysięcy złotych. Jedna z sióstr twierdzi, że druga siostra dostała od rodziców w darowiźnie 40 tysięcy złotych, i posiada na to świadków, podczas gdy druga siostra stanowczo temu zaprzecza. Kłopotliwa sytuacja rodzeństwa polega na tym, że jedna z sióstr dąży do przejęcia całego spadku, który obejmuje gospodarstwo z domem. W takim przypadku, kiedy między rodzeństwem brak zgody, pojawia się pytanie, jak przeprowadzić postępowanie spadkowe i czy darowizna otrzymana przez brata będzie brana pod uwagę przez sąd?
Jeśli spadek przypada kilku osobom, to w chwili śmierci spadkodawcy między spadkobiercami powstaje wspólność praw i obowiązków spadkowych. Zgodnie z Kodeksem cywilnym „do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy współwłasności w częściach ułamkowych”. Udziały poszczególnych spadkobierców wynikają z dziedziczenia ustawowego lub z testamentu pozostawionego przez spadkodawcę.
Przed dokonaniem podziału spadku każdy ze spadkobierców ma prawo do współposiadania przedmiotów wchodzących w skład spadku. Do momentu dokonania podziału spadku spadkobierca jest ograniczony w możliwości rozporządzania swoim udziałem w majątku spadkowym, a wszelkie takie rozporządzenia wymagają zgody pozostałych współspadkobierców.
Warto pamiętać, że wspólność majątku spadkowego jest jedynie stanem przejściowym. Aby przyznać każdemu ze spadkobierców konkretne przedmioty z majątku spadkowego i zakończyć wspólność praw i obowiązków, konieczne jest przeprowadzenie podziału spadku.
Zobacz również: Sądowy podział majątku spadkowego
Kodeks cywilny wskazuje, że podział spadku może być dokonany na podstawie umowy między spadkobiercami lub na mocy orzeczenia sądu, które jest wydawane na żądanie któregoś z uczestników procesu spadkowego.
Umowny podział spadku jest możliwy tylko wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy wyrażają zgodę na sposób i warunki podziału. Jeśli choćby jeden z nich nie wyrazi zgody, zawarcie umowy jest niemożliwe. W przypadku, gdy między rodzeństwem brak jest zgody co do podziału spadku, pozostaje jedna opcja: wniesienie sprawy o podział spadku do sądu.
Postępowanie o podział spadku odbywa się w trybie nieprocesowym przed sądem spadku, który jest sądem rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Wniosek o podział spadku musi obejmować cały spadek, chyba że istnieją uzasadnione powody, aby ograniczyć go tylko do części spadku. W samym wniosku o podział spadku należy dokładnie określić, jakie przedmioty wchodzą w skład spadku, w tym nieruchomości, które były współwłasnością rodziców, oraz inne rzeczy, które zostały darowane lub przekazane spadkobiercom.
Co do formy, wniosek musi spełnić wymogi pozwu i powinien być sporządzony na piśmie, zawierając niezbędne treści określone w Kodeksie postępowania cywilnego. W dokumencie należy wskazać wszystkich uczestników postępowania, czyli spadkobierców lub ich następców oraz ewentualnych zapisobierców.
Należy również dostarczyć spis inwentarza lub wykaz majątku, który będzie podlegał podziałowi, a także zapis o stwierdzeniu nabycia spadku, jeśli taki dokument istnieje. Jeśli jeszcze nie wystąpiło stwierdzenie nabycia spadku, sąd dokona go w trakcie postępowania podziałowego.
Opłata za wniosek o podział spadku wynosi 500 złotych, chyba że wniosek zawiera gotowy projekt podziału, wtedy opłata wynosi 300 złotych. W przypadku, gdy wniosek obejmuje żądanie zakończenia współwłasności, opłata wzrasta do 1000 złotych, a za wniosek z projektem podziału i zakończenia współwłasności pobierana jest opłata w kwocie 600 złotych.
Podczas podziału spadku sąd ustala skład i wartość spadku. Skład spadku zazwyczaj określany jest na podstawie oświadczeń uczestników lub ewentualnie na podstawie sporządzonego spisu inwentarza, jeśli taki istnieje. Jeśli oświadczenia są sprzeczne, sąd musi rozstrzygnąć tę kwestię. W przypadku nieruchomości konieczne jest dostarczenie dowodów na to, że były własnością spadkodawcy.
Ostateczna wartość spadku ustalana jest na podstawie cen obowiązujących w momencie dokonania podziału. W przypadku sporów co do wartości konkretnych przedmiotów spadkowych, sąd może powołać biegłego do ich wyceny.
Aby uniknąć nadmiernego zmniejszenia majątku spadkowego przez wcześniejsze darowizny udzielane spadkobiercom, ustawodawca wprowadził zasadę zaliczania takich darowizn na schedę spadkową.
Warunkiem zaliczenia darowizny na schedę spadkową jest to, że spadek musi być dziedziczony na podstawie ustawy, a spadkobiercami muszą być wyłącznie zstępni spadkodawcy lub zstępni spadkodawcy oraz jego małżonek. Innymi słowy, tylko dzieci i wnuki spadkodawcy są zobowiązane do zaliczenia wcześniejszych darowizn na schedę spadkową. Jednak istnieją pewne wyjątki od tej zasady, takie jak wyraźne zezwolenie od obowiązku zaliczenia darowizny udzielone przez spadkodawcę lub gdy darowizna jest przyjęta zwyczajowo, np. w formie prezentów urodzinowych czy ślubnych.
Jeśli wartość darowizny przewyższa wartość udziału spadkobiercy, spadkobierca nie bierze udziału w podziale spadku, ale również nie jest zobowiązany zwracać nadwyżki nad wartością swojego udziału spadkowego.
Sąd może dokonać podziału spadku na trzy różne sposoby:
Jeśli chce się rozpocząć proces podziału spadku, należy wskazać, w jaki sposób preferujesz, aby ten podział został dokonany. Warto mieć już pomysł na sposób, w jaki chce się odzyskać swoją część spadku po rodzicach, czy to w postaci pieniędzy, podziału nieruchomości na części, czy też sprzedaży i podziału uzyskanych środków finansowych między spadkobierców.
Przykład 1
Pan Jan zmarł i pozostawił po sobie troje pełnoletnich dzieci, a jego żona już nie żyje. Jeden syn otrzymał jakiś czas temu w darowiźnie działkę o wartości 50 tys. zł. W majątku spadkowym pana Jana pozostał dom (o wartości 600 tys. zł) i 100 tys. zł oszczędności. Rodzeństwo decyduje się zgodnie na podział spadku w takiej formie, że dom zostaje podzielony na 3 mieszkania o podobnej wartości, a 100 tys. zł dzieli między sobą siostra i brat, którzy nie dostali darowizny. Dzięki temu udziały w spadku są równe.
Przykład 2
Dwie siostry dziedziczą spadek po swoich zmarłych rodzicach. Jedna z nich dostała kiedyś od matki ok. 80 tys. zł, a druga nic. Nie mogą dogadać się, w jaki sposób podzielić między siebie mieszkanie i samochód po rodzicach. Udają się do sądu, który bada dokładnie sprawę. Sąd przyznaje siostrze obdarzonej pieniędzmi samochód, a drugiej mieszkanie z obowiązkiem spłaty tej pierwszej dodatkowo w kwocie 100 tys. zł.
Przykład 3
Pięcioro rodzeństwa przyjęło spadek po ojcu, który pozostawił tylko ziemię rolną. Żadne z nich nie jest zainteresowane jednak jej przejęciem i spłatą pozostałych, a podział działki także nie wchodzi w grę. Sąd ostatecznie decyduje o sprzedaży nieruchomości i podziale uzyskanych środków między rodzeństwem.
Podsumowując, postępowanie spadkowe po śmierci rodziców może być skomplikowane, szczególnie w przypadku sporów między spadkobiercami. Warto zrozumieć zasady współwłasności spadku, w jaki sposób można wnioskować o podział spadku, jakie darowizny podlegają zaliczeniu na schedę spadkową oraz jakie są możliwe sposoby podziału majątku spadkowego przez sąd. Warto również skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w dziedzinie prawa spadkowego, aby uniknąć konfliktów i skutecznie przeprowadzić proces podziału spadku po zmarłym rodzicu.
Potrzebujesz pomocy w procesie postępowania spadkowego po zmarłym lub w kwestiach związanych ze spadkiem? Oferujemy nasze wsparcie i doświadczenie, aby pomóc Ci w tych trudnych momentach. Specjalizujemy się w prawie spadkowym i jesteśmy gotowi dostarczyć Ci profesjonalne porady i wsparcie w rozwiązywaniu sporów spadkowych. Jeżeli chcesz skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
