• Autor: Marek Gola
Jestem matką 2 dorosłych dzieci, mąż zostawił nas, wyprowadził się innego miasta, gdzie zakupił mieszkanie (na kredyt), wystąpił o rozwód. Po 3 latach ożenił się, a po dwóch latach małżeństwa zmarł. Po śmierci byłego męża nasz syn wniósł sprawę do sądu o ustalenie spadkobierców. Okazało się, że ojciec zostawił testament notarialny, w którym wydziedziczył własne dzieci, a cały majątek zapisał swojej nowej żonie. W skład majątku wchodzi: zakupione mieszkanie z kredytem (spłacona około 1/3 całości kredytu) oraz część majątku, który nie został podzielony po rozwodzie, czyli mieszkanie, działka letniskowa i garaż (które były współwłasnością małżeńską z 1. małżeństwa). Druga żona, której zapisał w całości swój majątek, odrzuciła spadek. Sąd ustanowił jedynym spadkobiercą wnuka. Czy moje dzieci mają jakieś szanse na to, by podważyć zasadność wydziedziczenia i zostać spadkobiercami, czy nie jest już to możliwe? Jeśli nie to, czy mają prawo do zachowku (zachowek dla matki od 7-letniego syna?) od spadkobiercy? Dziedziczony majątek jest zadłużony nie tylko kredytem, ale także nieopłacanym czynszem przez ponad 4 lata. W załączniku przesyłam uzasadnienie wyroku.
Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu cywilnego zwanego dalej K.c. Pozwoli Pani, iż nie będę streszczał przedstawionego w treści pytania i uzasadnienia stanu faktycznego, lecz odniosę się do niego w treści poniższej opinii.
W pierwszej kolejności należy odróżnić sprawę podważenia testamentu od sprawy podważenia wydziedziczenia. Powyższe ma o tyle istotne znaczenie w sprawie, o ile podważenie wydziedziczenia nie może odbyć się w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku, bowiem, jak słusznie sąd stwierdził, kwestia ta uregulowana winna być w sprawie o zachowek, a nie o stwierdzenie nabycia spadku. Spadkobierca wydziedziczony w testamencie, któremu już z innych przyczyn nie służy roszczenie o zachowek, może w celu ochrony innego interesu prawnego – żądać ustalenia, że wydziedziczenie jest bezpodstawne. Może to czynić w postępowaniu o zachowek, (wyrok SN z 9 grudnia 1974 r., sygn. akt I CR 873/74).
Jeżeli skarżący kwestionują zasadność wydziedziczenia, uznając je za dokonane z naruszeniem przepisów art. 1008–1011, to swoich praw mogą dochodzić w trybie procesu, wytaczając powództwo o zachowek z powołaniem się na bezpodstawność wydziedziczenia i dopiero w takim postępowaniu sąd dokonuje oceny skuteczności przyczyn wydziedziczenia wskazanych przez spadkodawcę w treści testamentu.
O ile zatem Pani dzieci nie mają dowodów na podważenie testamentu jako podstawy dziedziczenia, o tyle konieczne jest wskazanie, iż wniesienie apelacji uznać należy za nieuzasadnione.
Nie zmienia to jednak faktu, że dzieci w ramach odrębnego postępowania, tj. sprawy o zachowek, mogą domagać się podważenia wydziedziczenia jako prawa do zachowku.
Profesor Andrzej Kidyba wskazuje, iż „przyczyna wydziedziczenia wymieniona w art. 1008 pkt 3 k.c. polega na uporczywym niedopełnianiu względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Zachowanie uprawnionego do zachowku odnosi się do osoby spadkodawcy i dotyczy niedopełniania obowiązków rodzinnych względem niego, na przykład niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego, nieudzielanie opieki, brak pomocy w chorobie itp. Należy jednak podkreślić, że wskazane zachowanie musi nosić cechy uporczywości, czyli musi być długotrwałe czy wielokrotne”. Z uwagi na powyższe każda tego rodzaju sprawa wymaga indywidualnej oceny nie tylko zachowania wydziedziczonego, ale także zachowania samego spadkodawcy. Wyraźnie bowiem podkreślić należy, że by wydziedziczenie było skuteczne, konieczne będzie wykazanie, że córka i syn mieli obiektywne możliwości podjęcia kontaktu z ojcem.
Ich działanie winno bowiem zmierzać do wykazania, że z obiektywnego punktu widzenia zachowanie nie było ukierunkowane na umyślne porzucenie kontaktu z ojcem. Konieczne będzie wykazanie, że dzieci miały, obiektywnie rzecz oceniając, możliwości kontaktu z ojcem. Każdy nawet najmniejszy szczegół będzie miał zatem dla Pani dzieci interesu istotne znaczenie, bowiem ocena, czy wydziedziczenie było uzasadnione, będzie nadawana z punktu widzenia obiektywnego.
Pogląd taki prezentowany jest w tezie wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 24 kwietnia 2014 r., sygn. akt I ACa 23/14, zgodnie z którym „dla zasadności wydziedziczenia nie ma decydującego znaczenia wola spadkodawcy, lecz obiektywne istnienie ściśle przewidzianych przez ustawodawcę w art. 1008 k.c. podstaw wydziedziczenia”.
Innymi słowy w chwili obecnej Pani dzieci winne dążyć do zebrania dowodów, z których będzie wynikało, że brak kontaktu z ojcem nie był spowodowany złą wolą, lecz miał podstawy w życiu osobistym każdego z nich.
Zobacz również: Czy można cofnąć odrzucenie spadku?
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marek Gola
Zapytaj prawnika
