• Data: 2024-11-10 • Autor: Janusz Polanowski
Byłam opiekunem prawnym wujka – brata mamy, który był osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną. Osiem dni temu wujek zmarł (03.03), a 4 dni temu (7.0) otrzymał rentę z KRUS. Tę kwotę przeznaczyłam na koszty pogrzebu, ponieważ przekroczyły znacznie zasiłek pogrzebowy. Czy może okazać się, że muszę te pieniądze zwrócić do KRUS?
Zacznijmy od tego, że Pani wujek (i jednocześnie podopieczny) nie mógł – zwłaszcza w rozumieniu prawa (w Polsce obowiązującego). Wraz ze śmiercią człowieka ustaje zdolność prawna, która przysługiwała mu od urodzenia – art. 8 Kodeksu cywilnego (K.c.). Zdolność prawna może być rozumiana jako podmiotowość prawna (szczególnie w zakresie prawa prywatnego); w odróżnieniu od zdolności do czynności prawnych (art. 10 i następne K.c.) – zdolności prawnej nie wolno człowieka pozbawić. Z chwilą śmierci człowieka dochodzi do otwarcia spadku po nim (art. 924 K.c.), zaś spadek – stosownie do art. 922 K.c. – może zawierać długi spadku (do których zaliczają się między innymi koszty pogrzebu spadkodawcy).
Zakwalifikowanie w art. 922 K.c. kosztów pogrzebu spadkodawcy do długów spadku oznacza to, że ze spadku (z wartości spadku) powinno dokonywać się rozliczeń dotyczących kosztów pogrzebu spadkodawcy, uwzględniając: zainstalowanie stosownego nagrobka i czasem urządzenie konsolacji. Ustawodawca przewidział wsparcie do pokrycia kosztów pogrzebu człowieka przez wypłacanie dodatku pogrzebowego – w przypadku świadczeń wypłacanych ze środków administrowanych przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wypłatę zasiłku pogrzebowego uregulowano w art. 35 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Obecnie rzeczywiście wysokość zasiłku pogrzebowego nie wystarcza na pokrycie kosztów pogrzebu, ale władze są bierne w sprawie obiektywnie potrzebnej podwyżki tego zasiłku. Dlatego dość często zasadne okazuje się rozliczanie (jako długów spadku) kosztów pogrzebu spadkodawcy, np. w ramach działu spadku (czy to na drodze sądowej, czy to dokonywanego umownie).
Według art. 49 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników – wypłata świadczeń dokonywana jest na ogół co miesiąc. Proszę sprawdzić, za jaki miesiąc skierowano do wypłaty świadczenie należnie Pani podopiecznemu. Zmarł on w marcu b.r., więc jeżeli świadczenie skierowano do wypłaty jako należne za marzec, to jest szansa na uniknięcie wydania decyzji o obowiązku zwrotu świadczenia. Wydawanie decyzji – oficjalnie przez Prezesa KRUS, ale w praktyce na ogół przez upoważnionych urzędników niższej rangi – w sprawie nienależnie pobranych świadczeń przewidziano w art. 36 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Spore szanse na to, że nie zostanie wydana decyzja zobowiązująca do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, może dawać to, że świadczeniobiorca (Pani wujek) zmarł w marcu – jeżeli skierowano do wypłaty świadczenie za marzec. Gdyby jednak taka decyzja administracyjna została wydana, to należałoby ją zaskarżyć lub wykonać (w przypadku terminowej wpłaty, bez obowiązku zapłacenia odsetek); wspominam o zaskarżaniu decyzji, ponieważ sporo osób jednocześnie nie zaskarża decyzji i wyraża niezadowolenie z ich treści – zaskarżenie (najlepiej w ustawowo przewidzianym terminie) ma znaczenie większe od formułowania pretensji lub żali bez wniesienia środka zaskarżenia.
Warto wspomnieć o jeszcze jednym aspekcie – pobocznym dla problematyki ubezpieczeń społecznych rolników. Chodzi o formalne zakończenie pełnienia przez Panią funkcji opiekuna prawnego – głównie o zdanie sprawozdania „sądowi opiekuńczemu” oraz o uzyskanie z tegoż sądu pisemnej aprobaty dla podejmowanych przez Panią decyzji, zwłaszcza majątkowych. W takim sprawozdaniu (które mogłoby się przydać np. w związku z jakąś „sprawą spadkową” po Pani podopiecznym) należałoby uwzględnić także wydatkowanie świadczenia z KRUS – o ile to świadczenie było należne Pani wujkowi (np. dotyczyło okresu, kiedy jeszcze żył). Być może „skwitowanie” przez „sąd opiekuńczy” byłoby brane pod uwagę przez KRUS – gdyby miała zostać wydana decyzja o obowiązku zwrotu świadczenia nienależnie pobranego; poza zakresem właściwości „sądu opiekuńczego” leży zwalnianie z takowego obowiązku (o ile takowy obowiązek w ogóle występuje).
Pani Anna była opiekunką prawną swojego wuja, który otrzymywał rentę z KRUS. Wuj zmarł na początku marca, a kilka dni później na jego konto wpłynęła ostatnia renta. Koszty pogrzebu znacznie przekroczyły kwotę zasiłku pogrzebowego, więc Pani Anna zdecydowała się przeznaczyć te środki na opłacenie pochówku. Wkrótce potem otrzymała pismo z KRUS, które sugerowało możliwość obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Sprawa wymagała od niej skompletowania dokumentów i udowodnienia, że renta dotyczyła okresu, gdy wuj jeszcze żył.
Pan Jan opiekował się swoją ciocią, która była niezdolna do samodzielnej egzystencji. Po jej śmierci w lutym, KRUS przelał na jej konto ostatnią rentę za ten miesiąc. Koszty pogrzebu cioci przekroczyły wartość zasiłku pogrzebowego, więc pan Jan wykorzystał środki z ostatniej renty na organizację pochówku. Niedługo później KRUS wystosował pismo żądające zwrotu, twierdząc, że renta była już nienależna. Pan Jan postanowił zaskarżyć decyzję KRUS, uzasadniając, że środki zostały przeznaczone na koszty pogrzebu, co powinno być uwzględnione przy rozliczeniu.
Pani Maria zajmowała się swoim sąsiadem, który był całkowicie zależny od pomocy innych. Po jego śmierci w kwietniu, na konto sąsiada wpłynęła renta z KRUS, którą Pani Maria wykorzystała na organizację godnego pogrzebu, ponieważ zasiłek pogrzebowy nie wystarczał na pokrycie wszystkich kosztów. Wkrótce potem KRUS zwrócił się do Pani Marii z żądaniem zwrotu renty. Po analizie prawnej okazało się, że renta mogła być uznana za nienależnie pobraną, dlatego Pani Maria wystąpiła z wnioskiem o umorzenie ewentualnej decyzji, argumentując, że świadczenie dotyczyło okresu, gdy sąsiad jeszcze żył.
Jeśli otrzymałeś ostatnią rentę zmarłego bliskiego, którą przeznaczyłeś na pokrycie kosztów pogrzebu, istnieje ryzyko, że KRUS zażąda zwrotu tych środków jako nienależnie pobranych. Warto w takiej sytuacji upewnić się, za jaki okres renta została wypłacona oraz zgromadzić dokumenty potwierdzające poniesione wydatki pogrzebowe. Jeśli KRUS wyda decyzję o zwrocie, możesz ją zaskarżyć, uzasadniając swoje działania koniecznością pokrycia kosztów, które przekroczyły wysokość zasiłku pogrzebowego.
Potrzebujesz porady prawnej lub pomocy w sporządzeniu pisma? Opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a nasi specjaliści skontaktują się z Tobą. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników - Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Janusz Polanowski
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
