Odrzucenie spadku w imieniu dziecka po upływie terminu, czy to możliwe?

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego po terminie

Niestety obecnie musiałaby Pani:

• uzyskać zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniej,
• skutecznie uchylić się od wady oświadczenia woli o niezłożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku – co jest bardzo trudno wykazać,
• jednocześnie odrzucić spadek w imieniu małoletniej.

Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) „Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić”. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożone po terminie nie wywołuje żadnych skutków prawnych.

Wada oświadczenia woli

W myśl art. 1019 K.c.:

„§ 1. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;

2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

§ 2. Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.

§ 3. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd”.

Treść powyższych przepisów w sposób jednoznaczny wskazuje, iż złożyć oświadczenie spadkowe i uchylić się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia spadkowego w terminie może jedynie spadkobierca. Skoro małoletnia weszła do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłym w miejsce swojej matki, to w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia o tytule swojego powołania mogła złożyć oświadczenie spadkowe, jak i w przypadku jego niezłożenia, a przy zaistnieniu przesłanek z art. 1019 K.c. mogła uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia spadkowego.

Na mocy art. 1019 § 1 K.c. do wad oświadczenia woli występujących przy składaniu oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku mają zastosowanie przepisy o wadach oświadczenia woli z części ogólnej Kodeksu cywilnego (art. 82–88 K.c.) z modyfikacjami wynikającymi z komentowanego z przepisu. Nieważne jest oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych (art. 82 w zw. z art. 1019 § 1). Nieważność oświadczenia następuje z mocy prawa, nie zachodzi więc potrzeba uchylenia się od jego skutków. Zaistnienie tej wady będzie skutkować uznaniem, że spadkobierca oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w ogóle nie złożył.

Jeżeli w terminie przewidzianym w art. 1015 § 1 K.c. nie zostanie złożone kolejne, tym razem ważne oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, zastosowanie znajdzie art. 1015 § 2 K.c. Spadkobierca może uchylić się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożonego pod wpływem błędu, jeżeli błąd dotyczył treści oświadczenia i był istotny (art. 84 § 1 zdanie pierwsze oraz art. 84 § 2 w zw. z art. 1019 § 1). Błąd dotyczący treści oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może dotyczyć w szczególności osoby spadkodawcy, tytułu powołania do dziedziczenia lub stanu majątku spadkowego. Znaczenia prawnego pozbawiony jest natomiast błąd dotyczący pobudek czy motywów działania spadkobiercy. Błąd jest istotny, jeżeli uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia danej treści (art. 84 § 2 K.c.). Kodeks cywilny nakazuje oceniać błąd według kryteriów zindywidualizowanych, a zarazem obiektywnych.

Uchylenie się od skutków przyjęcia spadku

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może nastąpić jedynie przed sądem (art. 1019 § 1 pkt 1 K.c.). Właściwy jest sąd spadku (art. 628 K.p.c.). Jednocześnie spadkobierca zobowiązany jest oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca (art. 1019 § 1 pkt 2). Brak takiego oświadczenia wyłącza możliwość uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia.

W przedmiocie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku sąd przeprowadza rozprawę (art. 690 § 1 K.p.c.). Na spadkobiercy ciąży obowiązek udowodnienia, że wada oświadczenia woli rzeczywiście zaistniała (art. 6 K.c.). Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd (art. 1019 § 3 K.c.). Staje się ono jednak skuteczne dopiero z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu.

W ten sam sposób spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu (art. 1019 § 2 K.c.).

Małoletnia obecnie odpowiada za długi do wysokości masy czynnej spadku. Należy sporządzić wykaz inwentarza – może się okazać, że dziadek nie miał w ogóle masy dodatniej spadku. Wówczas córka nie odpowiada za zobowiązania, skoro nie było masy dodatniej spadku.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.