Odrzucenie spadku przez małoletnie dzieci - krok po kroku, gdy rodzic przegapił termin

Czas na odrzucenie spadku

Zgodnie z art. 1015 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1360) „Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania”. W przypadku gdy spadkodawca zmarł przed 18 października 2015 r., to brak złożenia oświadczenia w wyżej wskazanym terminie powodował tzw. proste przyjęcie spadku (to jest również z długami). Aktualnie brak złożenia oświadczenia w tym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Co oznacza, że odpowiedzialność osoby, która nie złożyła oświadczenia, ograniczona jest tylko i wyłącznie do wartości czynnej spadku, tj. takiej kwoty, która będzie stanowiła przysporzenie spadkowe (coś na plus, a nie na minus). Termin ten jest terminem zawitym prawa materialnego, co oznacza, że co do zasady nie podlega on przywróceniu. Oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone po tym terminie nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Wskazać należy, że termin ten jest zachowany, jeżeli przed jego upływem oświadczenie o odrzuceniu spadku zostało złożone przed sądem lub notariuszem. Dla zachowania tego terminu wystarczające jest, aby przed jego upływem wniosek o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku został wniesiony do sądu.

Dopiero od momentu, w którym złożył Pan oświadczenie o odrzuceniu spadku, termin 6 miesięcy liczony jest dla Pana dzieci. W przypadku gdy dzieci są małoletnie (przed ukończeniem 18 roku życia), to w terminie 6 miesięcy jest Pan obowiązany do wystąpienia do sądu rodzinnego właściwego dla miejsca zamieszkania małoletnich z wnioskiem o wyrażenie zgody przez sąd na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka, tj. na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. W uzasadnieniu takiego wniosku należy wskazać, że według Pana wiedzy w spadku są same długi. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 22 maja 2018 r. (sygn. akt. III CZP 102/17) „Złożenie przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka”. Nadto w tej samej uchwale Sąd Najwyższy wskazał, że „Termin przewidziany w art. 1015 § 1 K.c. nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął”. Oznacza to, że jeżeli złożył Pan wniosek o wyrażenie zgody przez sąd rodzinny na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka przed upływem 6 miesiąca od daty, w której odrzucił Pan spadek, to nawet jeśli termin 6 miesięcy upłynie w czasie trwania postępowania, to oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletnich może Pan złożyć niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia w przedmiocie wyrażenia zgody przez sąd na dokonanie tej czynności, nawet gdy termin 6 miesięcy już upłynął. Opłata od wniosku to 100,00 zł od każdego dziecka.

Odrzucenie spadku w imieniu dziecka u notariusza

Dopiero kiedy dysponuje Pan prawomocnym postanowieniem sądu, tj. takim, od którego nie przysługuje środek odwoławczy, w którym sąd wyraża zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich, to może Pan udać się do notariusza celem złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Jeżeli udał się Pan do notariusza niezwłocznie po otrzymaniu odpisu prawomocnego postanowienia, to notariusz powinien dokonać odrzucenia spadku w imieniu małoletnich. W związku z tym pojawia się zasadnicze pytanie, w jakim odstępie czasu udał się Pan do notariusza celem odrzucenia spadku w imieniu małoletnich. Proszę pamiętać, że terminu „niezwłocznie” nie definiuje się w przepisach prawa. Standardowo można przyjąć okres 7–14 dni. Natomiast można termin ten rozumieć również w ten sposób: niezwłocznie, jak to tylko było możliwe. Zatem istotne jest, jak szybko pojawił się Pan u notariusza w celu dokonania tej czynności.

Z przedstawionych dokumentów wynika, że odrzucił Pan spadek we wrześniu 2022 r., zatem termin na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich to marzec 2023 r. Orzeczenie uprawomocniło się w połowie marca 2023 r., zatem po upływie wyżej wskazanego terminu. Jeżeli udał się Pan do notariusza niezwłocznie po otrzymaniu odpisu tego postanowienia z sądu (np. wykazanie tego faktu kopertą z potwierdzeniem doręczenia), to notariusz powinien przyjąć to oświadczenie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 22 maja 2018 r. sygn. akt. III CZP 102/17

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.