• Data: 2024-05-08 • Autor: Iryna Kowalczuk
Mój mąż umową o częściowy dział spadku oraz zniesienia współwłasności dokonał nieodpłatnego zniesienia współwłasności nieruchomości na rzecz swoich córek. Czy wartość tych udziałów można rozliczyć przy naliczaniu zachowku? Czy jest to darowizna?
Aby obliczyć jaki zachowek należny jest spadkobiercy należy najpierw ustalić wartość spadku. Dla potrzeb zachowku bierze się pod uwagę nie tylko wartość przedmiotów jakie spadkodawca pozostawił w spadku (a więc przedmiotów, których spadkodawca był właścicielem w chwili śmierci), ale też bierze się pod uwagę także inne przysporzenia jakich dokonał spadkodawca za swojego życia i na wypadek śmierci.
Art. 993 K.c. wskazuje, iż przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.
Stosownie do art. 994 § 1 K.c. przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Tu wskazać należy, iż nieodpłatna umowa zniesienia współwłasności (bez spłat i dopłat) również jest traktowana jak darowizna, ponieważ w rozumieniu Kodeksu cywilnego, darowizną jest każde nieodpłatne przysporzenie jakiego dokonał spadkodawca.
Nieważne jak nazywa się przysporzenie majątkowe dokonane przez spadkodawcę. Jeżeli zmniejsza wartość schedy, zostanie wzięte do rozliczeń o zachowek – tak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku, w sprawie I ACa 445/2009 (LexPolonica nr 2082380).
Darowizna uregulowana jest w art. 888 § 1 K.c. Stosownie do tego przepisu, przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
Jeżeli więc w wyniku umowy o zniesienie współwłasności córki Pani męża nabyły własność części majątku nieodpłatnie, to mamy do czynienia z nieodpłatnym przysporzeniem, a więc darowizną doliczaną do spadku przy obliczaniu zachowku.
To nieodpłatne przysporzenie będzie doliczane do spadku niezależnie od tego, kiedy zostało dokonane – jest to darowizna na rzecz spadkobiercy i uprawnionego do zachowku, a takie darowizny stosownie do art. 994 § 1 K.c. zawsze doliczane są do spadku.
Na koniec dodam, że art. 995 § 1 K.c. wskazuje, iż wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.
Tak więc dla obliczenia zachowku należy wziąć aktualną wartość zbytego majątku w drodze umowy, ale uwzględniając stan majątku z chwili zniesienia współwłasności – ewentualne ulepszenia (np. remonty nieruchomości) nie powinny być brane pod uwagę.
Przypadek starszego małżeństwa
Starsze małżeństwo, Jan i Maria, postanowiło przekazać swoją wspólną nieruchomość córce Kasi w formie umowy o zniesienie współwłasności. Umowa została zawarta bez żadnych spłat czy dopłat. Po śmierci Jana, syn Marek domaga się zachowku, twierdząc, że wartość nieruchomości powinna być uwzględniona przy obliczeniu jego spadku, jako że umowa miała charakter darowizny.
Sytuacja rozwiedzionego ojca
Tomasz, rozwiedziony i posiadający dwójkę dzieci, postanowił przekazać swój udział w mieszkaniu swojej córce Alicji przez zniesienie współwłasności. Tomasz zmarł kilka lat później, a jego syn, Krzysztof, nie został uwzględniony w testamencie. Krzysztof, domagając się zachowku, argumentuje, że wartość udziałów przekazanych Alicji powinna być wliczona do masy spadkowej, co zwiększyłoby kwotę należnego mu zachowku.
Działania przedsiębiorcy:
Andrzej, przedsiębiorca, przekazał swoje udziały w rodzinnej firmie swojemu synowi Jakubowi poprzez umowę o zniesienie współwłasności, aby uniknąć przyszłych konfliktów i ułatwić prowadzenie biznesu. Po śmierci Andrzeja, jego córka Ewa, która nie była zainteresowana prowadzeniem firmy, jednak zażądała zachowku. Kwestionowała, czy wartość przekazanych udziałów powinna być wliczona do masy spadkowej, co zwiększyłoby jej prawo do zachowku, pomimo że na dzień przekazania udziałów firma miała znacznie niższą wartość niż w chwili ustalania zachowku.
W artykule omówiono, jak nieodpłatne zniesienie współwłasności nieruchomości, traktowane jako darowizna, wpływa na obliczanie zachowku. Przykłady z życia wzięte ilustrują różne sytuacje, w których wartość przekazanych udziałów jest wliczana do masy spadkowej, co ma istotne znaczenie dla spadkobierców domagających się zachowku. Podkreślono także znaczenie przepisów prawnych, które regulują te kwestie, co pomaga zrozumieć zarówno prawa, jak i obowiązki spadkodawców oraz spadkobierców.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie sygn. akt I ACa 445/2009
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
