• Data: 2024-05-04 • Autor: Iryna Kowalczuk
Ponad rok temu zmarła ciotka mojej żony (siostra teściowej). Jakieś pół roku po jej śmierci drogą pantoflową dowiedzieliśmy się, że w spadku zostawiła spory dług i że jej najbliżsi, tj. dzieci i wnuki, zrezygnowali ze spadku. Aktualnie jej wnuczka czeka na decyzję sądu odnośnie rezygnacji ze spadku przez jej nieletnią córkę. Czy my, tzn. teściowa, moja żona, nasze dzieci, powinniśmy również odrzucić spadek? Czy nas, dalszą rodzinę, to nie dotyczy? Czy w naszym wypadku ma już zastosowanie nowelizacja ustawy o dziedziczeniu spadku?
Zacznę od końca. Co do zmian w przepisach spadkowych, to weszły one w życie z dniem 18 października 2015 r. Nowe przepisy zapewniają większą ochronę dłużnikom i będą miały zastosowanie do spadków, które zostały otwarte z tą datą lub późniejszą. Jeśli spadkobierca w okresie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule do dziedziczenia nie zrobi nic, odziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Będzie odpowiadał za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Jednakże zmiany te dotyczą spadków otwartych w dniu 18 października 2015 r. i później. Otwarcie spadku to dzień śmierci spadkodawcy, czyli w Pana sprawie* niestety będą miały zastosowanie stare przepisy, które są mniej korzystne.
Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego (K.c.) spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.
W takiej samej kolejności jak dziedziczenie odbywa się również odrzucanie spadku. Zatem Pana teściowa, a następnie żona i Państwa dzieci dziedziczą spadek dopiero w sytuacji, gdy najbliższa rodzina zmarłej (i ich dzieci) odrzucą spadek. Pan tego spadku nie będzie dziedziczył jako osoba obca względem zmarłej.
Zobacz również: Dziedziczenie długów po wujku
Jednakże zawsze lepiej spadek odrzucić, nieraz nawet „na wszelki wypadek”, co też w przedstawionej przez Pana sytuacji radzę zrobić.
Zgodnie z art. 1015 § 1 (K.c.), oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
Przewidziany w art. 1015 § 1 sześciomiesięczny termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku z ustawy rozpoczyna się, zarówno dla spadkobiercy ustawowego powołanego w testamencie do spadku, jak i dla pozostałych spadkobierców ustawowych, z dniem, w którym dowiedzieli się oni z właściwego źródła o tym, że testament, ze względu na niezachowanie prawem przepisanej formy, jest nieważny (tak uchwała SN z 15 stycznia 1991 r., III CZP 75/90, LexPolonica nr 302249, OSNCP 1991, nr 5-6, poz. 68).
Dla spadkobiercy ustawowego będzie to z reguły dzień dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy. Ponadto może to być np. dzień, w którym spadkobierca powołany w dalszej kolejności dowiedział się o odrzuceniu spadku przez osoby wyprzedzające go przy dziedziczeniu ustawowym, a także dzień, w którym dowiedział się o prawomocnym orzeczeniu o niegodności dziedziczenia takich osób.
Termin 6-miesięczny jest zachowany, gdy przed jego upływem zostanie złożone oświadczenie w sądzie lub przed notariuszem. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczne z prostym przyjęciem spadku, czyli odpowiadaniem całym swoim majątkiem za długi spadkowe. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 K.c.).
Zatem w pierwszej kolejności Pana teściowa jako siostra zmarłej ma 6 miesięcy na odrzucenie spadku od dnia, w którym dowiedziała się o powołaniu jej do spadku. Winna to zrobić przed sądem lub przed notariuszem. W dalszej kolejności, w ciągu kolejnych 6 miesięcy od dnia odrzucenia spadku – po teściowej spadek powinna odrzucić Pańska żona. Po tym kolejne 6 miesięcy będzie na odrzucenie spadku w imieniu Państwa dzieci. Jednakże, jak już pisałam, na wszelki wypadek warto spadek odrzucić już teraz i nie czekać, nie jest to skomplikowana czynność.
U notariusza należy pojawić się z aktem zgonu osoby zmarłej i wówczas notariusz spisze odpowiednie pismo. Notariusze mają na to gotowe wzory. Można też przesłać do sądu rejonowego oświadczenie o odrzuceniu spadku wraz z odpisem aktu zgonu.
Jak już pisałam, jeżeli Pana teściowa odrzuci spadek, a następnie żona i mają Państwo dzieci, to również one powinny odrzucić spadek. Dorosłe dzieci odrzucają spadek tak samo jak Pana żona i teściowa, natomiast zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich dzieci musi wydać sąd rodzinny.
* Opis sprawy ze stycznia 2016 r.
Wypadek w rodzinie Kowalskich
Gdy zmarł wujek Marka, Kowalscy szybko dowiedzieli się, że pozostawił za sobą znaczne długi. Jego najbliższa rodzina, w tym dzieci i wnuki, zdecydowały o odrzuceniu spadku. Wujek Marek miał jedną siostrę, ciotkę Marka, która stanęła przed decyzją, czy przejąć spadek po bracie. Po konsultacji z prawnikiem i ze względu na ryzyko przejęcia długów, ciotka również zdecydowała o odrzuceniu spadku, zabezpieczając w ten sposób własne finanse.
Dylemat rodziny Nowaków
Nowakowie nigdy nie mieli bliskich stosunków ze swoją ciotką, która zmarła pozostawiając po sobie mieszkanie i kilka kredytów. Gdy dzieci ciotki odrzuciły spadek, rodzina Nowaków jako dalsi spadkobiercy musiała podjąć trudną decyzję. Zdecydowali się na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, co oznaczało, że odpowiadali za długi tylko do wysokości wartości odziedziczonego majątku. To pozwoliło im na zachowanie mieszkania bez ryzyka ponoszenia pełnej odpowiedzialności za długi.
Przypadek państwa Jabłońskich
Po śmierci stryja Anny, Jabłońscy dowiedzieli się, że jego majątek jest obciążony hipoteką przewyższającą jego wartość. Chociaż stryj Anny był jej ulubionym krewnym, po głębokim zastanowieniu i analizie finansowej, Anna i jej mąż zdecydowali się odrzucić spadek. Uznali, że nie chcą narażać własnej sytuacji finansowej i spokoju rodziny na ryzyko związane z niepewnym spadkiem. Decyzja ta pozwoliła im uniknąć potencjalnych komplikacji prawnych i finansowych.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 1991 r., III CZP 75/90
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
