• Autor: Małgorzata Rybarczyk
Mój wujek zmarł i pozostawił po sobie mieszkanie. Oprócz rodziców (czyli moich dziadków) i mnie nie ma innej rodziny. Jak rozumiem, spadkobiercami są moi dziadkowie. Czy tak? Do którego sądu mają się udać i jakie dokumenty będą potrzebne, aby sąd orzekł nabycie spadku po wujku?
Do opisywanej przez Pana sytuacji zastosowanie mieć będą przepisy księgi czwartej („Spadki”) Kodeksu cywilnego (K.c.).
Po pierwsze po osobie zmarłej, tj. spadkodawcy, należy zawsze przeprowadzić postępowanie spadkowe, w którym sąd ustali krąg osób uprawnionych do dziedziczenia. W pierwszej kolejności do dziedziczenia powołani są spadkobiercy ustawowi, tzn. osoby spokrewnione z osobą spadkodawcy. Zgodnie z zapisem art. 931 K.c.:
„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.
Kodeks reguluje także kwestie dalszego dziedziczenia przez innych członków rodziny. I tak:
W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Wyjątkiem od dziedziczenia ustawowego jest powołanie do spadku spadkobierców testamentowych. Warunkiem jednak takiego powołania jest istnienie testamentu, w którym osoba zmarła wyraźnie wskazuje, komu pozostawia swój majątek i w jakich częściach dokonuje przekazania majątku.
Aby doszło do nabycia spadku, konieczne jest przeprowadzenie sądowego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. W takiej sytuacji, jeżeli dziadkowie chcą nabyć spadek pozostawiony przez wujka, muszą dziadkowie (lub Pan w ich imieniu, przedkładając pełnomocnictwo do działania w ich imieniu) wystąpić na drogę sądową lub skorzystać z usług notariusza.
W pierwszym przypadku muszą Państwo złożyć wniosek do sądu rejonowego (wydział cywilny – nieprocesowy), właściwego dla miejsca śmierci spadkodawcy, czyli wujka. We wniosku należy wskazać, kiedy zmarł spadkodawca oraz wskazać wszystkich uczestników postępowania, w Państwa sytuacji tylko dziadków, bowiem nie ma żony ani dzieci. Do wniosku należy załączyć odpis aktu zgonu wujka, nie starszy jednak niż 3 miesiące. Odpis aktu zgonu wujka otrzyma Pan w USC, po dokonaniu opłaty 22 zł i wskazaniu we wniosku, iż odpis konieczny jest do postępowania spadkowego. Odpis aktu może Pan odebrać samodzielnie w USC lub wnosić o jego przesłanie pocztą do domu. Proszę pamiętać, iż o akt musi Pan wystąpić do USC właściwego ze względu na miejsce zgonu wujka. Sąd na pierwszym posiedzeniu przyjmie od dziadków zapewnienie testamentowe o braku innych spadkobierców i stwierdzi, iż nabyli oni spadek jako jedyni spadkobiercy. Wniosek do sądu podlega opłacie w wysokości 50 zł.
Druga możliwość nabycia spadku to notarialne poświadczenie dziedziczenia. W tym celu wystarczy umówić się do wybranego przez siebie notariusza i zabierając ze sobą dowód osobisty oraz odpis aktu zgonu, stawić się na spisanie protokołu. Protokół ten zostanie umieszczony w ogólnokrajowym rejestrze, w którym to każdy będzie mógł sprawdzić, czy rzeczywiście dziadkowie nabyli spadek po wujku. Przy postępowaniu u notariusza muszą Państwo uiścić opłatę 50 zł za sporządzenie aktu dziedziczenia oraz 100 zł za sporządzenie protokołu, oraz opłaty dodatkowe, jak podatek VAT. Potwierdzenie takie można jednak uzyskać w ciągu jednego dnia, podczas gdy w sądzie oczekuje się około 3 miesięcy na wyznaczenie terminu.
Jako że wujek był dzieckiem Pana dziadków, w przypadku gdy zgłoszą oni fakt nabycia spadku po wujku w urzędzie skarbowym przed upływem 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się sądowego postanowienia o nabyciu spadku lub dnia złożenia oświadczenia u notariusza, to będą zwolnieni z obowiązku zapłaty podatku. Zwolnienie od opodatkowania nie będzie przysługiwało, gdy informacja do US dotrze po upływie 6 miesięcy, ale także, gdy spadkobierca za wcześnie powiadomi fiskusa. Zgłoszenia można dokonać po uprawomocnieniu się wyroku sądu stwierdzającego spadek, nie wcześniej. Dokonanie zgłoszenia przed tym terminem, podobnie jak po upływie 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku, jest nieskuteczne i nie zwalnia od opodatkowania – wynika to z wyroku WSA w Łodzi z 11 marca 2010 roku (I SA/Łd 1022/09).
Jeżeli poda mi Pan adres zamieszkania wujka w dniu śmierci, to wskażę Panu dokładne dane właściwego sądu.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Małgorzata Rybarczyk
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
