• Data: 2024-03-14 • Autor: Iryna Kowalczuk
Jakich formalności należy dopełnić po śmierci rodzica? Przed miesiącem zmarła moja mama i nie wiem, jak po kolei wszystko załatwić. Po mamie zostało mieszkanie warte ok. 30 tys. zł. Mama była wdową, dziedziczę ja i moja siostra. Mama zostawiła testament sporządzony u notariusza, powołując jako spadkobiercę do całego spadku mnie. Z siostrą chcemy sprzedać mieszkanie, ale ona mieszka za granicą i będzie jej trudno przyjechać. Czy może udzielić mi pełnomocnictwa w sprawie ewentualnej sprzedaży mieszkania?
W opisanej sprawie w pierwszej kolejności należy przeprowadzić sprawę spadkową po mamie.
Stwierdzenia nabycia spadku można dokonać w sądzie lub przed notariuszem (wtedy otrzymuje się tzw. akt poświadczenia dziedziczenia).
Postępowanie przed sądem
Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (czyli Pana mamy), wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.
Do wniosku należy dołączyć:
Generalnie wnosząc do sądu sprawę o ustalenie praw do spadku, trzeba wymienić wszystkich spadkobierców, którzy dziedziczą.
Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym sąd stwierdzi, kto dziedziczy spadek po spadkodawcy.
Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 50 zł.
Spadkobiercy mogą także ustanowić pełnomocnika, który będzie ich reprezentował przed sądem.
Art. 86 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) wskazuje, iż strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników.
W myśl art. 87 § 1 K.p.c. pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.
Postępowanie przed notariuszem
Od marca 2009 r. drugim sposobem na potwierdzenie przez spadkobiercę prawa do spadku jest notarialne poświadczenie dziedziczenia. Taki dokument ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.
Warto pamiętać, że akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz i nie ma tutaj znaczenia ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (jak to jest w postępowaniu sądowym).
Spadkobiercy nie muszą składać żadnych wniosków oraz pism procesowych. Muszą jednak spełnić następujące warunki:
Wybór notariusza zapewnia sprawne, szybkie, łatwiejsze, a przede wszystkim mniej sformalizowane przeprowadzenie sprawy spadkowej.
Na początek należy umówić się na spotkanie z notariuszem. Można to zrobić osobiście lub telefonicznie. Notariusz informuje o tym, jakie dokumenty trzeba ze sobą zabrać, aby móc poświadczyć dziedziczenie (m.in. akt zgonu spadkodawcy, akty urodzenia i małżeństwa potencjalnych spadkobierców, testament, gdy dziedziczenie jest na podstawie testamentu).
W kancelarii notarialnej spotykają się wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy.
Notariusz w obecności spadkobierców, a także osób, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi, sporządza protokół dziedziczenia (będzie to akt notarialny).
Stanie się tak tylko wtedy, gdy pomiędzy spadkobiercami nie będzie sporu o spadek (o to, kto jest spadkobiercą, a nie – jak podzielić poszczególne składniki spadku – to rozstrzyga inny akt, dotyczący działu spadku.
Gdy spadkodawca pozostawił po sobie testament, to notariusz go otwiera i ogłasza. W przypadku poświadczenia dziedziczenia, które następuje przed upływem sześciu miesięcy od daty śmierci spadkodawcy, spadkobiercy składają oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Notariusz na podstawie protokołu dziedziczenia sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Określi on krąg spadkobierców oraz ich udziały w dziedziczonym majątku. Ów dokument nabierze jednak mocy prawnej dopiero, gdy zostanie zarejestrowany w elektronicznym rejestrze poświadczeń dziedziczenia.
Poświadczenie dziedziczenia u notariusza kosztuje 150 zł (100 zł za protokół dziedziczenia, 50 zł za sporządzenie aktu poświadczenia). Cena jest taka sama bez względu na liczbę osób, które biorą udział w tej czynności. Do tej sumy należy dodać jeszcze 23% podatku VAT.
Opłaty nie obejmują jednak kosztów, które są związane z wypisem aktów poświadczenia dziedziczenia. Każdy spadkobierca, którego dotyczy sprawa, może żądać wypisów aktu w dowolnej ilości. Taki wypis kosztuje 6 złotych netto od każdej strony dokumentu.
Po stwierdzeniu nabycia spadku, musi Pan zgłosić nabycie spadku do urzędu skarbowego. Zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez m.in. zstępnych, małżonka jeżeli: zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.
Jeżeli zatem złoży Pan właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, to nie będzie Pan musiał płacić żadnego podatku. Jeśli nie złoży Pan takiego oświadczenia w terminie, to trzeba będzie się liczyć z zapłatą podatku.
Co się tyczy kwestii dziedziczenia, to zaznaczę, że jeśli Pana mama pozostawiła testament, powołując jedynie Pana do spadku, to Pana siostra nic w spadku nie dziedziczy i nie jest Panu potrzebna zgoda siostry, żeby sprzedać nieruchomość. Obecność Pana siostry może być potrzebna przy poświadczeniu dziedziczenia u notariusza. Jednakże jeśli Pan nie otrzyma zgody od siostry, żeby poświadczyć spadek u notariusza, to będzie Pan musiał przeprowadzić sprawę spadkową w sądzie. Obecność siostry nie będzie konieczna, chyba że sąd wezwie ją do osobistego stawiennictwa, co w praktyce ma miejsce wyjątkowo rzadko.
Postępowanie przed sądem
Po śmierci ojca, Jan i jego brat Michał odziedziczyli dom rodzinny. Ojciec nie pozostawił testamentu, więc zgodnie z prawem obaj byli równymi spadkobiercami. Jan, będąc bardziej zaznajomionym z procedurami prawnymi, zdecydował się zająć formalnościami i złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie. Do wniosku dołączył wszystkie wymagane dokumenty, w tym akt zgonu ojca oraz akty urodzenia swoje i brata. Sąd, po przeprowadzeniu niezbędnych czynności, wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, umożliwiając braciom dalsze dysponowanie nieruchomością.
Notarialne poświadczenie dziedziczenia
Ewa po śmierci matki, która zostawiła testament na jej korzyść, postanowiła skorzystać z procedury notarialnego poświadczenia dziedziczenia, aby uniknąć długiego procesu sądowego. W testamencie, oprócz Ewy, jako spadkobierca wymieniony był również jej wujek, z którym od lat nie utrzymywała kontaktu. Na szczęście, obie strony szybko doszły do porozumienia co do podziału majątku, co pozwoliło na sprawne przeprowadzenie procedury u notariusza. Notariusz sporządził akt poświadczenia dziedziczenia, który określił dokładny udział każdego z nich w spadku, co znacznie przyspieszyło cały proces.
Pełnomocnictwo do sprzedaży nieruchomości
Karolina, która mieszkała za granicą, odziedziczyła wraz ze swoim bratem mieszkanie po zmarłej babci. Ze względu na odległość i trudności związane z podróżowaniem, zdecydowała się udzielić bratu pełnomocnictwa do załatwienia wszystkich spraw związanych ze sprzedażą mieszkania. Brat, wyposażony w pełnomocnictwo, zajął się wszystkimi formalnościami, w tym stwierdzeniem nabycia spadku i późniejszą sprzedażą nieruchomości. Dzięki temu Karolina mogła uczestniczyć w procesie sprzedaży bez konieczności fizycznego przybycia do kraju, co znacząco ułatwiło całą transakcję.
Załatwienie formalności spadkowych po śmierci rodzica wymaga podjęcia szeregu kroków, w tym złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie lub przeprowadzenia postępowania przed notariuszem. W przypadku posiadania pełnomocnictwa, sprawa może być dodatkowo uproszczona, umożliwiając sprawną sprzedaż nieruchomości nawet w sytuacji, gdy jeden ze spadkobierców mieszka za granicą. Kluczem do pomyślnego rozwiązania spraw spadkowych jest dokładna znajomość procedur i odpowiednie przygotowanie wymaganych dokumentów.
Potrzebujesz pomocy w załatwieniu formalności spadkowych? Skorzystaj z naszych porad prawnych online i profesjonalnie przygotowanych pism, aby sprawnie przejść przez cały proces bez wychodzenia z domu. Nasz zespół ekspertów jest do Twojej dyspozycji, by wspierać Cię na każdym kroku. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
