Dziedziczenie przez dzieci z poprzedniego związku

Dziedziczenie małżonków w zbiegu z dziećmi

Po śmierci jednego z małżonków dziedziczenie odbywa się na zasadach ogólnych lub na podstawie testamentu według Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z § 1 art. 931 Kodeksu cywilnego (K.c.) w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Jeśli Pani i Pani narzeczony zawrzecie związek małżeński, to nabędziecie prawo dziedziczenia po śmierci drugiego małżonka ma mocy ustawy, jak i prawo do zachowku w określonych sytuacjach.

Czyli np. jeśli Pani umrze i nie pozostawi testamentu na wypadek swojej śmierci, w którym do spadku powoła swoje dzieci, to spadek na mocy ustawy będą dziedziczyć Pani małżonek i Pani dzieci. Do spadku po Pani wejdzie majątek osobisty nabyty przed ślubem + ½ majątku wspólnego małżeńskiego (jeśli między Państwem będzie istnieć wspólność majątkowa).

Dzieci Pani małżonka, jeśli nie zostaną przez Panią przysposobione nie będą dziedziczyć po Pani. Również ta zasada będzie dotyczyła Pani dzieci po śmierci Pani męża. Po śmierci Pani męża będzie dziedziczyć Pani i dzieci małżonka.

Zobacz również: Czy byłej żonie należy się zachowek?

Trzeba przewidzieć roszczenie o zachowek

W sytuacji gdy np. zostanie sporządzony przez Panią testament na rzecz tylko swoich dzieci to Pani małżonek nie otrzyma nic w spadku, a więc po śmierci Pani będzie mógł domagać się zachowku od Pani dzieci.

Aby pozwolić Pani lepiej zrozumieć instytucję zachowku poniżej przedstawię jego najważniejsze aspekty.

Zgodnie z art. 991 § 1 K.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

Według § 2 art. 991 K.c., jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Dopiero w sytuacji jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku w jeden z powyższych sposobów, przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do jego pokrycia.

Zgodnie z art. 994 K.c.:

„§ 1. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

§ 2. Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego.

§ 3. Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.”

Jak widzi Pani, nawet jeśli zostanie poczyniona darowizna na rzecz dzieci (w trakcie nowego małżeństwa), to taka darowizna jeśli nie będzie drobną darowizną, będzie zaliczana do spadku i od takiej darowizny małżonek będzie mógł domagać się zachowku.

Darowizna (poczyniona w trakcie nowego małżeństwa) i testament na rzecz dzieci nie uchroni ich przed ewentualną wypłatą zachowku na rzecz Pani męża.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej między Państwem przed zawarciem małżeństwa lub po w żaden sposób nie wpłynie na dziedziczenie po śmierci jednego z małżonków. Rozdzielność majątkowa ma znaczenie tylko i wyłącznie za życia małżonków.

Odnosząc się do odpowiedzi na pytanie, jak uniknąć zapłaty zachowku, wskazać należy, że ustawodawca w przepisach prawa cywilnego przewidział na to trzy sposoby.

Zobacz również: Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie dzieci

Przekazanie nieruchomości w drodze umowy dożywocia

Sposób I – przekazanie nieruchomości za pomocą umowy dożywocia.

Według art. 908 § 1 K.c., jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Stosownie do art. 908 § 2 K.c., jeżeli w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku, użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia.

Przedmiotem umowy dożywocia może być jedynie nieruchomość.

Umowa o dożywocie, która polega na przeniesieniu własności nieruchomości w zamian za zapewnienie zbywcy dożywotniego utrzymania, jest czynnością prawną odpłatną i w żadnym wypadku nie może zostać uznana za bezpłatne przysporzenie. Tym samym wartości nieruchomości nie można byłoby zaliczyć na poczet spadku po Pani.

Wydziedziczenie w testamencie

Sposób II – wydziedziczenie.

Wydziedziczenie to pozbawienie przez spadkodawcę prawa do zachowku. Powinno ono znaleźć się w testamencie. Artykuł 1008 K.c. zawiera szczegółowe oraz wyczerpujące wyliczenie przyczyn wydziedziczenia.

Wydziedziczenie może nastąpić, gdy uprawniony do zachowku:

• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Wydziedziczenie z innych przyczyn niż wyżej wymienione jest niedopuszczalne. Przyczynę wydziedziczenia należy wskazać w testamencie.

Zstępni (dzieci, wnuki) wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby wydziedziczony przeżył spadkodawcę (art. 1011 K.c.). Udział spadkowy, który przypadłby wydziedziczonemu przez spadkodawcę dziecku, przypada zstępnym wydziedziczonego (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1971 r., III CZP 5/71, RPEiS 1972, nr 1, s. 350).

Zrzeczenie się dziedziczenia

Sposób III – zrzeczenie się dziedziczenia (wydaje się najlepszym sposobem w Pani sprawie, żeby uregulować stosunki majątkowe na przyszłość).

W sytuacji gdyby np. Pani przyszły mąż zrzekł się dziedziczenia po śmierci Pani, to nie będzie Pani musiała martwić się żadnymi ewentualnymi sprawami sądowymi w przyszłości. Zrzeczenie takie może być dokonane wyłącznie przez umowę, jaką Pani zawarłaby z przyszłym mężem po zawarciu małżeństwa.

Według art. 1048 Kodeksu cywilnego: „Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.

Stosownie do art. 1049 § 1 Kodeksu cywilnego: „Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej”. Według § 2 tego artykułu zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.

Do zawarcia umowy o zrzeczeniu się spadku konieczna jest wola zarówno Pani jak i Pani przyszłego męża.

Pani przyszły mąż może zrzec się dziedziczenia po śmierci Pani, a Pani po śmierci Pani przyszłego męża. Byłoby to najlepsze rozwiązanie w przedstawionej przez Pani sprawie.

Jeśli mimo to chciałaby Pani, aby przyszły mąż otrzymał po Pani śmierci jakiś spadek, to wystarczy w testamencie zamieścić taki zapis.

Spadkobierca ustawowy, który w umowie z przyszłym spadkodawcą zrzekł się dziedziczenia po nim, może dziedziczyć po tym spadkodawcy na podstawie sporządzonego przez niego testamentu (tak: uchwała SN z 15 maja 1972 r., III CZP 26/72, LexPolonica nr 296366, OSNCP 1972, nr 11, poz. 197).

Reasumując, spadkobierca ustawowy który zrzekł się dziedziczenia po spadkodawcy, może dziedziczyć na podstawie testamentu, jeśli taki zostanie sporządzony na jego rzecz.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1971 r., sygn. akt III CZP 5/71
3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 1972 r., sygn. akt III CZP 26/72

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.