Czy można zrzec się spadku po jego przyjęciu?

Co trzeba zrobić aby zrezygnować z przyjętego spadku?

Z Pana relacji wynika, że Pana matka zmarła rok temu, zaś sprawa o stwierdzenie nabycia spadku odbyła się niedawno.

Dodaje Pan, że nie złożył Pan w terminie 6 miesięcy od otwarcia spadku oświadczenia o odrzuceniu spadku, ale Pana siostra złożyła w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej matce. Pan z braku wiedzy nie złożył takiego oświadczenia o odrzuceniu spadku. Spadek został podzielony na Pana i na siostrę oraz ojca, z którym od 2004 roku nie utrzymujecie Państwo kontaktu.

Siostra złożyła ten wniosek, aby ubiegać się o wpis na listę członków spółdzielni. Rodzice nie mieli formalnego rozwodu. Pan od początku informował siostrę, że nie rości sobie żadnych praw i rezygnuje ze spadku. Na rozprawie również to Pan powtórzył.

Wobec powyższego pyta Pan, co trzeba zrobić, aby zrezygnować z przyjętego spadku. Pana sytuacja jest bardzo ciężka, o ile nie beznadziejna, gdyż po pierwsze dokładnie wiedział Pan, kiedy Pana matka zmarła, a poza tym podobne stanowisko zajął Pan na rozprawie o stwierdzenie nabycia spadku.

Zobacz również: Cofnięcie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku

Oświadczenie o uchyleniu się skutków niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku

Oświadczenie o odrzuceniu spadku musiał Pan złożyć w terminie 6 miesięcy albo przed sądem, albo przed notariuszem. Przekroczenie tego terminu powoduje automatycznie przyjęcie spadku wprost, czyli bez ograniczenia odpowiedzialności ze ewentualne długi.

Oczywiście może Pan spróbować złożyć oświadczenie o uchyleniu się skutków niezłożenia w terminie oświadczenia. Aby cofnąć upływ tego terminu do ważnego złożenia oświadczenia, konieczna jest specjalna procedura polegająca na złożeniu przez Pana pisemnego oświadczenia o uchyleniu się przez Pana od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku z jednoczesnym złożeniu oświadczenia w przedmiocie odrzucenia spadku oraz złożeniu wniosku do sądu spadku o zatwierdzenie oświadczenia tego oświadczenia.

Instytucję uchylenia się od skutków prawnych złożenia bądź niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku reguluje art. 1019 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

„§ 1. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;

2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

§ 2. Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.

§ 3. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd”.

Zgodnie z orzecznictwem sądowym (postanowienie z dnia 30 czerwca 2005 r., sygn. akt IV CK 799/04) podstawę uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może stanowić błąd prawnie doniosły (art. 1019 § 2 w związku z art. 84 § 1 zdanie pierwsze i § 2 Kodeksu cywilnego). Błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustalaniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego.

Błąd w rozumieniu art. 1019 § 2 w związku z art. 84 K.c.

Największym problemem w Pana sytuacji jest wykazanie, że zaistniały przesłanki określone w treści przepisu, to znaczy, że nie złożył Pan oświadczenia w terminie ustawowym pod wpływem błędu i że błąd ten był istotny, ale nie został wywołany Pana niestarannością. Nie może się Pan zatem powoływać na okoliczności takie jak nieznajomość prawa. Dodatkowo ten argument może być uznany za niewiarygodny z uwagi na fakt, że stawił się Pan na rozprawie i był Pan w kontakcie z siostrą.

W mojej ocenie nacisk należałoby położyć na błąd w rozumieniu art. 1019 § 2 w związku z art. 84 K.c., polegający na tym, że ze względu na rzadki kontakt z ojcem nie wiedział Pan, że spadek jest obciążony długami. Sąd rozstrzygnie, czy w Pana sytuacji zaistniały błąd „jest usprawiedliwiony okolicznościami sprawy” oraz nie wynika z braku dołożenia należytej staranności. Podstawę tezy o niedołożeniu należytej staranności powinna stanowić ocena uwzględniająca konkretne okoliczności sprawy, nieodzowne do ustalenia, jakich aktów staranności można było wymagać od strony.

Odrzucenie spadku przez Pana powinno być podstawą do wystąpienia do sądu rodzinnego o zgodę na odrzucenie spadku przez Pana małoletnie dzieci. W mojej opinii jednak uchylenie się od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku jest mało prawdopodobne.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2005 r., sygn. akt IV CK 799/04

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.