Jak przejąć nieruchomość po zmarłej babci, gdy współspadkobierca nie współpracuje?

Otwarcie spadku

W pierwszej kolejności wskażmy, że zgodnie z art. 924–925 Kodeksu cywilnego spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku.

W myśl art. 1025 sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.

Należy zatem wskazać, że nabycie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. To w tej dacie dochodzi do przejścia praw i obowiązków na spadkobierców. Późniejsze stwierdzenie spadku w drodze postanowienia sądu lub aktu poświadczenia dziedziczenia wydanym przez notariusza – będące podstawą do wpisu KW – jest jedynie aktem deklaratoryjnym, czyli potwierdzającym fakt nabycia spadku w chwili śmierci spadkodawcy.

Potwierdzenie spadkobrania

Pierwszym krokiem celem uregulowania stanu prawnego jest zatem uzyskanie dokumentu potwierdzającego spadkobranie (ww. akt poświadczenia dziedziczenia lub postanowienie sądu o nabyciu spadku).

Taki dokument będzie podstawą wpisu do KW stwierdzającego, że spadkobiercy są aktualnymi współwłaścicielami nieruchomości. W dalszej kolejności jako współwłaściciele mogą dokonać zniesienia współwłasności w drodze np. zgodnego działu spadku.

Dział spadku

Stosownie do art. 1035 Kodeksu cywilnego jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Do momentu działu spadku spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku. Wskutek działu spadku poszczególni spadkobiercy stają się podmiotami wyłącznie uprawnionymi względem przyznanych im praw majątkowych, stanowiących do tego momentu przedmiot wspólności.

Tak więc na skutek działu spadku następuje „konkretyzacja” składników masy spadkowej przypadających poszczególnym spadkobiercom. Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

W konsekwencji na mocy zgodnego działu spadku możliwe jest przypisanie przedmiotu spadku na wyłączną własność jednego ze spadkobierców.

Kwestia zachowku

Jeżeli chodzi natomiast o zachowek, to, jak rozumiem, mówi Pani o swoim bracie. Aby wystąpił zachowek, muszą wystąpić określone okoliczności. Otóż zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”.

W konsekwencji zachowek pojawia się w sytuacji, gdy spadkobierca ustawowy jest pominięty w testamencie.

W tym zakresie warto wskazać na treść art. 1008, gdzie czytamy, że „spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych”.

Należy pamiętać, że ewentualne nakłady na nieruchomość poniesione przez jednego spadkobiercę nie podlegają odliczeniu od zachowku. Tak też wyrok SA w Krakowie z 24.01.2018 r., sygn. akt I ACa 878/17:

„Powódka zarzucała, że z uwagi na skoncentrowanie się w jednym podmiocie (pozwanej) przymiotu zarówno wierzyciela, jak i dłużnika w odniesieniu do roszczenia o zwrot nakładów (konfuzja długu i wierzytelności), doszło do wygaśnięcia tegoż zobowiązania. Jest to stanowisko o tyle nietrafne, że nakłady te wpływają na wartość nieruchomości będącej przedmiotem spadku lub darowizny. W judykaturze wyrażono przekonanie, że jakkolwiek przepisy Kodeksu cywilnego, odnoszące się do instytucji zachowku nie wskazują, że obliczając zachowek Sąd ma brać pod uwagę nakłady poczynione przez stronę pozwaną do daty darowizny, jednakże uwzględnienie takich nakładów jest możliwe wówczas, gdy zobowiązany jako pozwany w procesie o zachowek wniósł o ich rozliczenie. (wyr. SA w Łodzi z 26.8.2015 r., I ACa 238/15). Pozwana domagała się rozliczenia nakładów poniesionych przez nią na przedmiotową nieruchomość do daty darowizny, oraz wysokość tych nakładów wykazała, zatem uwzględnienie ich przez Sąd pierwszej instancji nie może stanowić uchybienia”.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 24.01.2018 r., sygn. akt I ACa 878/17
3. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 26.8.2015 r., sygn. akt I ACa 238/15

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.