• Data: 2024-03-14 • Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Ojciec się rozwiódł z matką dawno temu i poślubił nową żonę. Jest nas 5 dzieci z tego małżeństwa. Ojciec się znów ożenił i dzieci z nowego małżeństwa nie miał. Ojciec zmarł niedawno i zostawił mieszkanie. Jego ostatnia żona twierdzi, że się jej należy połowa wszystkiego, a zachowek się oblicza z pozostałej części. Czy żona ojca ma może prawo do połowy, a z reszty zostaje dla nas zachowek? Proszę o informację jak obliczyć udział w spadku dla spadkobierców?
Spadek i zachowek to dwie odrębne kwestie i zasadniczo. jeśli ktoś ma prawo do spadku. to nie ma prawa do zachowku, a do zachowku ma się prawo, gdy zostało się pozbawionym prawa do spadku (np. przez to, że zmarły darował swój majątek komuś innemu, lub zapisał to komuś w testamencie). Zgodnie z Kodeksem cywilnym:
„Art. 926. § 1. Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu.
§ 2. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą”.
Należy więc sprawdzić, czy tata sporządził testament.
„Art. 931. § 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.
Jeśli spadkobierców jest 6, w tym aktualna żona, to dziedziczy ona 1/4 spadku, a 3/4 spadku jest do podziału pomiędzy 5 dzieci zmarłego.
Natomiast jeśli ojciec sporządził testament i przepisał wszystko na żonę, wówczas należy Państwu się zachowek. Zachowek wynosi połowę tego co by przypadło w spadku:
„Art. 991. § 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”.
Zobacz również: Jak obliczyć udział w nieruchomości po spadku?
Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
I kolejnym ważnym elementem jest ustalenie, od czego liczy się spadek i zachowek.
Spadek to jest to, co przypadała Pana ojcu. Jeśli mieszkanie było wspólne z żoną, to spadkiem po ojcu jest połowa mieszkania. Jeśli oszczędności stanowiły majątek wspólny małżonków, to spadkiem jest połowa tych oszczędności. I z tego liczy się i spadek i zachowek.
Należy więc ustalić, czy mieszkanie i oszczędności stanowią majątek ojca, czy majątek wspólny małżonków. Jeśli mieszkanie zostało kupione w trakcie małżeństwa – i jest taki zapis w KW – to jest to majątek wspólny. Jeśli oszczędności pochodzą z czasu małżeństwa, a między małżonkami nie było rozdzielności majątkowej – jest to majątek wspólny, a spadkiem jest połowa. To wszystko można ustalić w sprawie o dział spadku.
Przypadek pana Jana i spadek po ojcu
Pan Jan, będąc jednym z pięciorga dzieci z pierwszego małżeństwa swojego ojca, stanął przed problemem podziału spadku po jego śmierci. Jego ojciec, przed śmiercią, nie sporządził testamentu, co oznaczało, że dziedziczenie nastąpi zgodnie z przepisami ustawowymi. W spadku znalazło się mieszkanie, które ojciec pana Jana nabył w trakcie trwania ostatniego małżeństwa, co sugerowało, że może być traktowane jako majątek wspólny z ostatnią żoną. Zgodnie z prawem, ostatnia żona miała prawo do 1/4 całości spadku, natomiast pozostałe 3/4 miały być podzielone równo między pięcioro dzieci. W praktyce oznaczało to, że każde z dzieci mogło oczekiwać 1/5 z 3/4 całości spadku, podczas gdy ostatnia żona otrzymałaby swoją ustawową część.
Przykład rodziny Kowalskich i roszczenie o zachowek
Rodzina Kowalskich musiała zmierzyć się ze sprawą spadkową, w której ojciec rodziny, zmarły bez pozostawienia testamentu, zostawił po sobie mieszkanie nabyte w czasie ostatniego małżeństwa. Mimo że żona zmarłego twierdziła, że należy jej się połowa mieszkania jako majątek wspólny, dzieci z pierwszego małżeństwa zdecydowały się ubiegać o zachowek, argumentując, że majątek powinien być podzielony zgodnie z ustawą. W takim przypadku, po ustaleniu, że mieszkanie faktycznie stanowiło wspólny majątek małżonków, należało obliczyć zachowek od połowy wartości mieszkania, która przypadałaby zmarłemu, a następnie od tej wartości obliczyć udział dla każdego z dzieci, biorąc pod uwagę, że zachowek wynosi połowę tego, co przysługiwałoby im w przypadku dziedziczenia ustawowego.
Sytuacja pani Ewy i spadku po ojczymie
Pani Ewa, córka z pierwszego małżeństwa swojego ojca, musiała zmierzyć się ze skomplikowaną sytuacją spadkową po jego śmierci. Ojciec pani Ewy, będąc w trakcie drugiego małżeństwa, nie pozostawił testamentu, przez co spadek miał być podzielony zgodnie z prawem. Majątek do podziału obejmował mieszkanie zakupione już po ślubie z drugą żoną, co wskazywało na to, że jest to majątek wspólny. Druga żona domagała się swojej części ustawowej, równoznacznej z 1/4 całości spadku. Pani Ewa oraz jej rodzeństwo z pierwszego małżeństwa zdecydowali, by działać zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego, co oznaczało podział pozostałej części spadku po odjęciu części należnej ostatniej żonie, dając każdemu z dzieci równą część z 3/4 całości majątku spadkowego.
W przypadku spadku po zmarłym bez testamentu, jego majątek dzielony jest między ustawowych spadkobierców, w tym dzieci oraz obecnego małżonka zmarłego. Małżonek ma prawo do co najmniej 1/4 całości spadku, a pozostała część podlega podziałowi między dzieci. W sytuacji, gdy spadkobiercy uważają, że nie otrzymali należnej części, mogą ubiegać się o zachowek, którego wysokość zależy od stopnia pokrewieństwa z zmarłym oraz okoliczności spadkowych.
Potrzebujesz profesjonalnej porady prawnej dotyczącej spraw spadkowych? Skorzystaj z naszych usług online, oferujących kompleksową pomoc i przygotowanie niezbędnych pism, by upewnić się, że Twój udział w spadku jest zgodny z prawem. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
