Gospodarstwo rolne w testamencie a prawo do zachowku

Pominięci spadkobiercy uprawnieni do zachowku

Sprawy majątkowe, zwłaszcza w rodzinie, należą do trudnych i delikatnych, niezależnie od tego, czy relacje między członkami rodziny są bliskie, czy też nie.

Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego (K.c.) – zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z mocy ustawy, należy się 1/2 tego, co dziedziczyliby z mocy ustawy, a jeśli są małoletni lub niepełnosprawni – 2/3. To samo dotyczy sytuacji, gdy majątek zostanie przekazany za życia na mocy darowizny jednemu lub kilku spadkobiercom ustawowym. Chodzi o wyrównanie tego, że jeden ze spadkobierców nie otrzymał spadku, który by mu się normalnie należał z mocy ustawy.

Wydziedziczenie spadkobiercy ustawowego

Niestety, pominięcie w testamencie nie oznacza pozbawienia prawa do zachowku, gdyż aby ktoś został pozbawiony prawa do zachowku, musi zostać w testamencie wprost zawarte, że spadkodawca wydziedzicza spadkobiercę ustawowego, a może to nastąpić jedynie w wyraźnie określonych przypadkach. A mianowicie spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Rozumiem, że syn Pańskiego brata nie dopełniał obowiązków względem ojca, ale jeśli w testamencie nie napisał on wprost, że z tego powodu go wydziedzicza, to niestety ten zachowek synowi przysługuje.

Co może pomniejszyć wysokość zachowku?

Zatem nie uniknie Pan konieczności zapłaty zachowku, ale może Pan w większym lub mniejszym stopniu zmniejszyć jego wysokość. Pierwsza metoda jest związana z wartością majątku spadkowego. W ramach postępowania ugodowego może Pan negocjować, twierdzić, że ma on znacznie mniejszą wartość. Często tak jest, że osoba uprawniona do zachowku podaje jak najwyższą kwotę, a ta zobowiązana do zapłaty jak najniższą i spotykają się w połowie. Nie wiem, nie potrafię ocenić, ile ten majątek był rzeczywiście wart. W postępowaniu sądowym takie kwestie rozstrzyga biegły ds. wyceny nieruchomości, który dokonuje wyceny. Trzeba jednak pamiętać, że koszty biegłego obciążają stronę przegrywającą i gdyby Pan przegrał, zostałby Pan zobowiązany do pokrycia kosztów również i biegłego.

Obniżenie zachowku ze względu na zasady współżycia społecznego

Druga metoda to obniżenie zachowku ze względu na tak zwane zasady współżycia społecznego. Chodzi o to, że w pewnych sytuacjach można uznać żądanie zachowku za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Może to mieć miejsce w sytuacji, gdy uprawniony do zachowku np. nie opiekował się spadkodawcą, nie kontaktował się z nim, nie pomagał rodzicowi w chorobie czy po prostu w podeszłym wieku. Nie eliminuje to prawa do zachowku w całości, ale pozwala na jego obniżenie. Jeśli zdecyduje się Pan na odpisanie na to pismo, może Pan podnieść ten zarzut, a także w ewentualnym postępowaniu sądowym.

Ponadto należy pamiętać, że może Pan wskazać, że dokonał Pan jakichś nakładów na tę nieruchomość, poniósł Pan koszty, które z kolei powinno się odliczyć od wartości majątku. Powinien Pan jednak wskazać dokładnie, jakie to były koszty, jaka była ich wysokość, a najlepiej również wskazać dowody na ich poniesienie, np. rachunki, faktury, zeznania świadków.

Niestety, sprawa ta może być niełatwa, a ostatecznie zostanie Pan zobowiązany do zapłaty zachowku. Może Pan obecnie podjąć negocjacje lub też walkę w sądzie, aby obniżyć wysokość roszczenia, choć przepisy dotyczące zachowku są dość jasne i twarde, a więc niestety nie mogę Panu powiedzieć, że nie będzie Pan musiał go zapłacić.

Umowa dzierżawy po śmierci właściciela gospodarstwa

Co do dzierżawy – z chwilą śmierci właściciela gruntu umowa ta nie wygasa, ale trwa dalej, a spadkobiercy wchodzą w prawa i obowiązki zmarłego. W umowie nie ma zapisu, który wprowadza inne ustalenia, a na Pana przechodzi całość praw i zobowiązań zmarłego, w tym zobowiązania umowne.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.